Zgłoś artykuł
Nr 26 (2019)
Artykuły

Przejawy populizmu penalnego w rozwiązaniach prawnokarnych z zakresu przestępczości przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

PDF
  • Jacek Dembiński
Jacek Dembiński
Uniwersytet Warszawski, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji
DOI: https://doi.org/10.5281/zenodo.3751696

Opublikowane 18.06.2019

Słowa kluczowe

  • prawo karne,
  • kryminologia,
  • polityka kryminalna,
  • populizm penalny,
  • przestępczość,
  • ustawodawstwo,
  • punitywność,
  • criminal law,
  • criminology,
  • criminal policy,
  • penal populism,
  • criminality,
  • legislation,
  • punitiveness

Jak cytować

Dembiński, J. (2019). Przejawy populizmu penalnego w rozwiązaniach prawnokarnych z zakresu przestępczości przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Biuletyn Kryminologiczny, (26), 9–31. https://doi.org/10.5281/zenodo.3751696
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Abstrakt

Niniejszy artykuł podejmuje problematykę populizmu penalnego i jego obecności w polskim ustawodawstwie prawnokarnym. Celem artykułu jest ukazanie złożonej natury wspomnianego zjawiska, wyklarowanie jego cech charakterystycznych oraz ujawnienie wpływu na prawo karne oraz realizowaną w Polsce politykę kryminalną. W artykule podjęto próbę zdefiniowania pojęcia „populizmu penalnego”, przeanalizowano przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności w ujęciu statystycznym oraz zbadano obecność desygnatów populistycznych w projektowanych albo obowiązujących rozwiązaniach prawnokarnych.

The article describes the topic of penal populism and its presence in Polish penal law legislation. The purpose of this article is to point out the complexity of this problem, to clarify its characteristics and to show its impact on criminal politics in Poland.

PDF

Bibliografia

  1. Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk 2007.
  2. Bocheński M., Populizm penalny w polskim wydaniu – rzecz o kryminologicznej problematyce ustawy o postępowaniu wobec osób stwarzających zagrożenie, „e-Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014, nr 2.
  3. Budyn-Kulik M., Kulik M., Kara pozbawienia wolności – jedna kara czy różne? Uwagi na tle kodeksu karnego [w:] I. Sepioło-Jankowska (red.), Reforma prawa karnego, C.H. Beck, Warszawa 2014.
  4. Chojniak o rejestrze pedofilów: To funkcjonariusze powinni mieć dostęp do danych, a nie obywatele, gazetaprawna.pl, 29.12.2015, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/915335,chojniak-rejestr-pedofilow-przepisy-stygmatyzacja.html [dostęp: 26.01.2020].
  5. Czapska J., Szafrańska M., Wójcik D., Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych [w:] eaedem (red.), Penalny populizm. Perspektywa polityczna i społeczna, Wydawnictwo UJ, Kraków 2016, s. 9–27.
  6. Czapska J., Waltoś S., O polskim populizmie penalnym, w związku z książką J. Pratta „Penal Populism”, uwag kilka [w:] K. Krajewski (red.), Nauki penalne wobec problemu współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle, Wolters Kluwer, Warszawa 2007, s. 397–412.
  7. Dane najgroźniejszych pedofilów i gwałcicieli już dostępne w internecie, Ministerstwo Sprawiedliwości, 25.09.2018, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/dane-najgrozniejszych-pedofilow-i-gwalcicieli-juz-dostepne-w-internecie [dostęp: 26.01.2020].
  8. Dane statystyczne Wydziału Statystycznej Informacji Zarządczej uzyskane z Wydziału Statystycznej Informacji Zarządczej w odpowiedzi na złożony przez Autora artykułu wniosek o udostępnienie danych statystycznych ukazujących prawomocne skazania osób dorosłych za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności w latach 1999–2016.
  9. Długosz J., Obligatoryjna postpenalna izolacja sprawcy przestępstwa, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 7–8, s. 237–262.
  10. Duwe G., Donnay W., The impact of Megan’s Law on sex offender recidivism. The Minnesota experience, „Criminology” 2008, t. 46, nr 2, s. 411–446.
  11. Dymińska Z.M. (red.), Konteksty prawa i praw człowieka, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2012.
  12. Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych, Dz. Urz. UE L 281/31, 23.11.1995 r.
  13. Gierowski J.K., Apel Polskiego Towarzystwa Psychologicznego do Prezydenta RP, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 2.12.2013, http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=515 [dostęp: 26.01.2020].
  14. Gwałcili i przetrzymywali przez 10 dni. Zmarła, tvn24.pl, 23.08.2017, https://www.tvn24.pl/lodz,69/gwalcona-i-przetrzymywana-przez-10-dni-kobieta-nie-zyje,766580.html [dostęp: 26.01.2020].
  15. Jabłoński M., Starzewski Ł., Pierwsze dane przestępców seksualnych dostępne w jawnym rejestrze MS, Polska Agencja Prasowa, 1.01.2018, http://www.pap.pl/aktualnosci/news,1229351,pierwsze-dane-przestepcow-seksualnych-dostepne-w-jawnym-rejestrze-ms.html [dostęp: 26.01.2020].
  16. Jakubik A., Zaburzenia osobowości, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1987.
  17. Jezusek A., Farmakologiczne obniżenie popędu seksualnego stosowane w ramach represji karnej w świetle zakazu tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ” 2009, nr 2, s. 61–77.
  18. Kałużyńska-Jasak M., Opinia GIODO do projektu ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, 2.12.2016, https://archiwum.giodo.gov.pl/pl/259/9056 [dostęp: 26.01.2020].
  19. Kania A.M., Społeczeństwo polskie jako odbiorca informacji o sprawach karnych. Wybrane problemy, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2013, t. XXIX, s. 31–44.
  20. Kastracja chemiczna powinna być stosowana jako dobrowolna a nie przymusowa metoda lecznicza, Amnesty International, 2.10.2009, https://amnesty.org.pl/kastracja-chemiczna-powinna-by%c4%87-stosowana-jako-dobrowolna-a-nie-przymusowa-metoda-lecznicza/ [dostęp: 26.01.2020].
  21. Klicki W., Szymańska M., Wysoce niebezpieczny rejestr, Fundacja Panoptykon, 12.02.2016, https://panoptykon.org/wiadomosc/wysoce-niebezpieczny-rejestr [dostęp: 26.01.2020].
  22. Kozarska-Dworska J., Psychopatia jako problem kryminologiczny, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1977.
  23. Krajewski R., Wyłączenie zatarcia skazania za niektóre przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, „Palestra” 2017, nr 7–8, s. 11–18.
  24. Łukaszewicz A., Trzeba zaostrzyć kodeks karny, bo sądy są łagodne – uważa MS, Rzeczpospolita, 7.11.2016, http://www.rp.pl/artykul/1295581-Sady-sa-lagodne--dlatego-kary-musza-byc-surowsze.html [dostęp: 26.01.2020].
  25. Malec J., Problemy związane ze środkiem zabezpieczającym wobec sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2006, nr 50, s. 43–48.
  26. Ministerstwo Sprawiedliwości, https://www.ms.gov.pl [dostęp: 26.01.2020].
  27. Morawska A., Strategie postępowania ze sprawcami przestępstw seksualnych wobec dzieci na przykładzie wybranych krajów, „Dziecko Krzywdzone” 2004, nr 2, s. 7–20.
  28. Osowicz E., Minister sprawiedliwości: Chemiczna kastracja zgodna z konstytucją, Radio Wrocław, 1.05.2014, http://www.radiowroclaw.pl/articles/view/6251/Minister-sprawiedliwosci-Chemiczna-kastracja-zgodna-z-konstytucja-Posluchaj [dostęp: 26.01.2020].
  29. Piekarski M., Rodzice zdemaskowali pedofila pracującego w domu kultury. Dzięki nowemu rejestrowi, rmf24.pl, 2.01.2018, http://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-rodzice-zdemaskowali-pedofila-pracujacego-w-domu-kultury-dzi,nId,2484242 [dostęp: 26.01.2020].
  30. Populizm [hasło], Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/populizm.html [dostęp: 26.01.2020].
  31. Pratt J., Penal Populism, Routledge, London–New York 2007.
  32. Program reform „Sprawiedliwość i bezpieczeństwo”, Ministerstwo Sprawiedliwości, 25.04.2018, https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/program-reform-sprawiedliwosc-i-bezpieczenstwo [dostęp: 26.01.2020].
  33. Prowotorow-Pryka A., Penalny populizm jako zespół społecznych przekonań [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm. Perspektywa polityczna i społeczna, Wydawnictwo UJ, Kraków 2016.
  34. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (197–205), statystyka.policja.pl, http://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-6 [dostęp: 26.01.2020].
  35. Publiczny rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym – uwagi HFPC, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, https://www.hfhr.pl/publiczny-rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym-uwagi-hfpc/ [dostęp: 26.01.2020].
  36. Rejestr pedofilów i gwałcicieli został zaktualizowany. Niestety, jest w nim i Przasnysz, Infoprzasnysz.com, 28.07.2019, http://www.infoprzasnysz.com/rejestr-pedofilow-i-gwalcicieli-zostal-zaktualizowany-niestety-jest-w-nim-i-przasnysz// [dostęp: 26.01.2020].
  37. Rejestr sprawców przestępstw na tle seksualnym, Ministerstwo Sprawiedliwości, https://rps.ms.gov.pl/pl-PL/Public#/ [dostęp: 26.01.2020].
  38. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 1932 r. Nr 60, poz. 571 ze zm.
  39. Rybicka J., Populizm penalny w dyskursie politycznym [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm. Perspektywa polityczna i społeczna, Wydawnictwo UJ, Kraków 2016.
  40. Rządowy projekt ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, druk sejmowy nr 1577, Sejm VII Kadencji, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.xsp?nr=1577 [dostęp: 26.01.2020].
  41. „Rzeczpospolita”: powstaje mapa przestępstw seksualnych, Onet.pl, 25.09.2017, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/rzeczpospolita-powstaje-mapa-przestepstw-seksualnych/93q70p9 [dostęp: 26.01.2020].
  42. Sakowicz A., Opinia prawna na temat projektu ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i o zmianie niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 189), Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2016, https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/opinieBAS.xsp?nr=189 [dostęp: 26.01.2020].
  43. Sakowicz A., Rejestr sprawców przestępstw seksualnych jako sposób ich kontroli. Uwagi na tle rozwiązań wybranych państw obcych oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2012, nr 4, s. 11–27.
  44. Shils E.A., Udręka tajemnicy: populizm [w:] Wysocka O. (red.), Populizm, Wydawnictwa UW, Warszawa 2010, s. 44–52.
  45. Siemaszko A., Kogo biją, komu kradną. Przestępczość nie rejestrowana w Polsce i na świecie, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2001.
  46. Sienkiewicz Z., Kokot R. (red.), Populizm penalny i jego przejawy w Polsce. Materiały z Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Karnego, Kolonia Limited, Wrocław 2009.
  47. Smoleński J., Po co Polsce rejestry przestępców seksualnych?, Krytyka Polityczna, 31.01.2018, http://krytykapolityczna.pl/kraj/po-co-polsce-rejestry-przestepcow-seksualnych/ [dostęp: 26.01.2020].
  48. Sprawozdanie stenograficzne z 52. posiedzenia Sejmu w dniu 22 października 2013 r., http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/F3FD8304B4DE2E13C1257C0D004F7989/%24File/52_a_ksiazka.pdf [dostęp: 26.01.2020].
  49. Sprawozdanie stenograficzne z 54. posiedzenia Sejmu w dniu 22 listopada 2013 r., http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/85BA1CB6637E560FC1257C2B006A2A9A/%24File/54_c_ksiazka.pdf [dostęp: 26.01.2020].
  50. Szafrańska M., Penalny populizm a media, Wydawnictwo UJ, Kraków 2015.
  51. Szef ośrodka w Gostyninie: W ciągu trzech lat trzy razy występowałem o zwolnienie pacjenta, gazetaprawna.pl, 16.04.2017, http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1035452,osrodek-w-gostyninie-bestie.html [dostęp: 26.01.2020].
  52. Szumski F., Kasparek K., Gierowski J.K., Polski projekt rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnym – perspektywa specjalistów ds. zdrowia psychicznego, „Psychiatria Polska” 2016, nr 50(3), s. 487–496, http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_3_2016/487Szumski_PsychiatrPol2016v50i3.pdf [dostęp: 26.01.2020].
  53. Uchwała Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego z dnia 22.01.2016 r., Polskie Towarzystwo Seksuologiczne, http://pts-seksuologia.pl/sites/strona/50/uchwala-zarzadu-glownegopts-z-dnia-22-01-2016 [dostęp: 26.01.2020].
  54. Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, Dz.U. z 2018 r., poz. 1000.
  55. Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego, Dz.U. z 2013 r., poz. 849.
  56. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 1969 r. Nr 13, poz. 94 ze zm.
  57. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r., poz. 396.
  58. Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 24 ze zm.
  59. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny wykonawczy, Dz.U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1363.
  60. Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2009 r. Nr 206, poz. 1589.
  61. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Karny, t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1950.
  62. Uzasadnienie projektu ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, druk sejmowy nr 189, Sejm VII kadencji, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/055744120464461FC1257F3A0050EAFB/%24File/189.pdf [dostęp: 26.01.2020].
  63. Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny wykonawczy, Dz.U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1363, http://orka.sejm.gov.pl/proc4.nsf/projekty/2693_p.htm [dostęp: 26.01.2020].
  64. Warecka K., Strasburg: dożywocie bez możliwości przedterminowego zwolnienia to nieludzkie traktowanie. László Magyar przeciwko Węgrom - wyrok ETPC z dnia 20 maja 2014 r., skarga nr 73593/10, LEX, https://sip.lex.pl/komentarze-i-publikacje/omowienia/strasburg-dozywocie-bez-mozliwosci-przedterminowego-zwolnienia-to-151193592 [dostęp: 26.01.2020].
  65. Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
  66. Warylewski J., Reakcja karna na przestępstwa seksualne, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2007, nr 54, s. 27–53.
  67. Witkowska-Rozpara K., Przestępczość, środki masowego przekazu a polityka karna, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  68. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 16 maja 2014 r., II.517.1093.2014.ED/ST, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/WG_TK_ustawa_o_postepowaniu_wobec_osob_z_zaburzeniami.pdf [dostęp: 26.01.2020].
  69. Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Znak, Kraków 2010.
  70. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. akt K 6/14.