Opublikowane
03.02.2023
Słowa kluczowe
- populizm penalny,
- prawo karne,
- niebezpieczni sprawcy,
- tygodnik opinii
Abstrakt
Celem artykułu jest pokazanie i porównanie populizmu penalnego w polskich tygodnikach opinii na przykładzie kontrowersji wokół ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Przedstawione zostały definicje tego zjawiska i przeanalizowany proces jego powstawania. Zwrócono szczególną uwagę na działania podejmowane w mediach sprzyjające działaniom populistów penalnych. Ukazano również przykłady polskich regulacji, które noszą znamiona populizmu penalnego. Część badawcza skupia się wokół czterech polskich tygodników opinii – „Newsweeka”, „Polityki”, „Tygodnika Powszechnego” oraz „Do Rzeczy”. Artykuły z tych czasopism zostały przeanalizowane pod kątem tego, jak ukazywane jest w nich prawo, politycy oraz sprawcy przestępstw.
Bibliografia
- Błachut J., Doniesienia kryminalne w polskiej prasie codziennej [w:] D. Dölling, K.H. Gössl, S. Waltoś (red.), Relacje o przestępstwach i procesach karnych w prasie codziennej w Niemczech i w Polsce, Kraków 1997.
- Bottoms A., The Philosophy and politics of punishment and sentencing [w:] Ch. Clarkson, R. Morgan (red.), In the Politics of sentencing reform, Oxford 1995.
- Canovan M., Polityka dla ludzi. Populizm jako ideologia demokracji [w:] Y. Meny, Y. Surel, Demokracja w obliczu populizmu, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa 2007.
- Chlebowicz P., Przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej, „Studia Prawnoustrojowe” 2009, nr 9.
- Czapska J., Szafrańska M., Wójcik D., Marketing prewencji kryminalnej w mediach [w:] J. Czapska, J. Widacki (red.), Bezpieczeństwo lokalne. Społeczny kontekst refleksji kryminalnej, Warszawa 2000.
- Czarnecki P., Populizm penalny z perspektywy karnoprocesowej, czyli prawo karne pod ostrzałem [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Daniel K., Kryzys społecznego zaufania do sądów, „Studia Socjologiczne” 2017, nr 2.
- Dudek M., „Sam w to nie wierzę, wiem, że to nieprawda, a mimo to wciąż o tym mówię i to propaguję”. Wokół próby doprecyzowania populizmu penalnego [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Eco U., Rakiem. Gorąca wojna i populizm mediów, przeł. J. Ugniewska, K. Żaboklicki, A. Wasilewska, Warszawa 2007.
- Filar M., Rola mediów w kreowaniu zagrożeń i sprzyjaniu populizmowi [w:] Z. Sienkiewicz, R. Kokot (red.), Populizm penalny i jego przejawy w Polsce. Materiały z ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Karnego, Wrocław 2009.
- Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Warszawa 2010.
- Markowski R., Populizm a demokracja, Warszawa 2004.
- Ostaszewski P., Nasilenie i determinanty lęku przed przestępczością, Warszawa 2012.
- Pilarczyk Ł., Artykuł 106a Kodeksu karnego jako przykład szkodliwości penalnego populizmu [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Plebanek E., O polskim populizmie penalnym w związku z obywatelskim projektem nowelizacji ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz Kodeksu karnego z 2016 r. [w:] J. Widacki (red.), Populizm penalny, Kraków 2017.
- Pratt J., Miao M., Penal Populism: The End of Reason, The Chinese University of Hong Kong, Faculty of Law, Research Paper No. 2017-02, 2017.
- Pratt J., Penal Populism, Routledge, London–New York 2007.
- Pratt J., Clark M., Penal Populism in New Zealand, „Punishment & Society” 2005, vol. 7, nr 3.
- Prowotorow-Pryka A., Penalny populizm jako zespół społecznych przekonań [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Przyłęcki P., Populizm w polskiej polityce. Analiza dyskursu polityki, Warszawa 2012.
- Rybicka J., Populizm penalny w dyskursie politycznym [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Ryan M., Penal Policy and Political Culture in England and Wales, Waterside Press 2003.
- Skowronek B., Krawczyk D., Marketing prewencji kryminalnej w mediach [w:] J. Czapska, J. Widacki (red.), Bezpieczeństwo lokalne. Społeczny kontekst prewencji kryminalnej, Warszawa 2000.
- Struzińska K., Szafrańska M., (R)ewolucja komunikacyjna a populizm penalny [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Sulimska I., Teoretyczne założenia projektu badawczego „Polskie prawo karne oczami przyszłych prawników” [w:] J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik (red.), Penalny populizm jako przedmiot badań społecznych, Kraków 2016.
- Szafrańska M., Polityczna instrumentalizacja strachu przed przestępczością, Toruń 2010.
- Szafrańska M., Populizm penalny a media, Kraków 2015.
- Szafrańska M., „Kończy się raj dla pedofilów!”. Populizm na przykładzie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym [w:] J. Widacki (red.) Populizm penalny, Kraków 2017.
- Taggart P., Populizm, lud, rdzenna kraina [w:] O. Wysocka (red.) Populizm, Warszawa 2010.
- Taggart P., Populizm i patologie polityki przedstawicielskiej [w:] Y. Meny, Y. Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, Warszawa 2007.
- Widacki J., Dadak W., Grzyb M., Szuba-Boroń A., Kryminologia. Zarys systemu, Warszawa 2022.
- Widacki J., Zamiast wstępu. Czym jest i do czego służy populizm penalny [w:] J. Widacki (red.), Populizm penalny, Kraków 2017.
- Wiles P., Syndrom, nie doktryna: kilka podstawowych tez o populizmie [w:] O. Wysocka (red.), Populizm, Warszawa 2010.
- Wróbel W., Czy powrót do racjonalizmu? Projekty nowelizacji kodeksu karnego w perspektywie zmian dokonanych w prawie karnym w latach 2005–2007 [w:] Z. Sienkiewicz, R. Kokot (red.), Populizm penalny i jego przejawy w Polsce. Materiały z ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Karnego, Wrocław 2009.
- Zalewski W., Populizm penalny – próba zdefiniowania zjawiska [w:] Z. Sienkiewicz, R. Kokot (red.), Populizm penalny i jego przejawy w Polsce. Materiały z ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Karnego, Wrocław 2009.
- Zalewski W., Wtórna wiktymizacja ofiar przestępstw przez media [w:] L. Mazowiecka (red.), Wiktymizacja wtórna. Geneza, istota i rola w przekształcaniu polityki traktowania ofiar przestępstw, Warszawa 2012.
- Druk nr 1538. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy Kodeks karny wykonawczy.
- Stenogram z 46. posiedzenia Sejmu RP w dniu 25 lipca 2013 r., https://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/B0E164FBB37FCC40C1257BB8003747D0/%24File/46_c_ksiazka.pdf [dostęp: 31.01.2023].
- Pełny Zapis Przebiegu Posiedzenia: Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – kodeks karny oraz ustawy kodeks karny wykonawczy i rządowego projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (nr 2) z dnia 11 września 2013 r., https://orka.sejm.gov.pl/zapisy7.nsf/0/25B1D3889999D0BEC1257BF200464FE1/%24File/0231507.pdf [dostęp: 31.01.2023].
- https://sjp.pwn.pl/szukaj/populizm.html [dostęp: 31.01.2023].
- Banasik M., Bardzo szybki upadek bardzo szybkich sądów, „Dziennik Polski” z 24.06.2013 r., https://dziennikpolski24.pl/bardzo-szybki-upadek-bardzo-szybkich-sadow/ar/3254770 [dostęp: 31.01.2023].
- Baranowska K., Show trwa, „Do Rzeczy” nr 8, 2014.
- Biernacki M., Bronię ustawy o niebezpiecznych, „Tygodnik Powszechny” nr 15, 2014.
- Bodnar A., W Rzeczypospolitej są tylko sądy, „Tygodnik Powszechny” nr 8, 2014.
- Cieśla W., Gębura R., Prawo jednej bestii „Newsweek” nr 3, 2014.
- Grabowska B., Wilczyński P., Naciąganie ustawy, „Tygodnik Powszechny”, nr 27, 2014.
- Gursztyn P., Humanitaryzm na cudzy koszt, „Do Rzeczy” nr 7, 2014.
- Lisicki P., Tanio i niebezpiecznie, „Do Rzeczy” nr 8, 2014.
- MAW/PAP, Seksuolog: W przypadku Trynkiewicza jest wysokie ryzyko recydywy, „Newsweek” nr 20, 2014.
- MAW/PAP, Tusk: Zabezpieczymy Polaków przed zabójcami, „Newsweek” nr 2, 2014.
- Michalczyk G., Mariusz T.: Sprawdzian z prawa i ewangelii, „Tygodnik Powszechny” nr 8, 2014.
- Ostrowski M., Kara dla chorych, „Polityka” nr 18, 2015.
- Podgórska J., Pielęgniarka zamiast kamery, „Polityka” nr 42, 2015.
- Pytlakowski P., Horda dwóch, „Polityka” nr 8, 2013.
- Pytlakowski P., Rozmowa z mordercą, „Polityka” nr 5, 2014.
- Pytlakowski P., Show z bestią, „Polityka” nr 3, 2014.
- Pytlakowski P., Trynkiewicz jednak trafi do zamkniętego ośrodka, „Polityka” nr 18, 2015.
- Reszka P., Kondracki J., Bronić przeciw całemu światu, „Tygodnik Powszechny” nr 9, 2014.
- Reszka P., Krzysio morderca, „Tygodnik Powszechny” nr 48, 2013.
- Sadurski W., Państwo prawa pogrzebane, „Newsweek” nr 33, 2014.
- Święchowicz M., Ciężko żyć po takiej śmierci, „Newsweek” nr 6, 2014.
- Wilczyński P., Czy wyjdzie na wolność, „Tygodnik Powszechny” nr 3, 2014.
- Wilczyński P., Może popełni, „Tygodnik Powszechny” nr 13, 2014.
- Wilczyński P., Staśkiewicz W., Lex populi, Czy wyjdzie na wolność, „Tygodnik Powszechny” nr 4, 2014.
- Wilczyński P., Szczególnie niebezpieczny, „Tygodnik Powszechny” nr 3, 2014.
- Wilczyński P., Wielka zgoda narodowa, „Tygodnik Powszechny” nr 5, 2014.
- Wilczyński P., Żyła M., Zaburzenia ustawowe, „Tygodnik Powszechny” nr 48, 2013.
- Zając M,, Chyrowicz B., Cel nie uświęca środków, „Tygodnik Powszechny” nr 17, 2014.
- Ziemkiewicz R. A., Rzeczpospolita skompromitowana, „Do Rzeczy”, nr 8, 2014.
