Państwowe monopole handlowe na rynku wewnętrznym w Unii Europejskiej

Abstrakt

Pojęcie „monopol” (pochodzące od greckich słów: monos sam, pojedynczy oraz poleo - sprzedawca) jest używane na oznaczenie sytuacji, w której na danym rynku określoną działalność gospodarczą prowadzi tylko jeden podmiot (jedno przedsiębiorstwo). Przyczyn tego zjawiska może być oczywiście bardzo wiele, przy czym do najczęstszych powodów powstawania i istnienia monopoli należą względy natury ekonomicznej (rynkowej). Należałoby do nich zaliczyć chociażby: ekonomię skali i związany z tym brak ekonomicznych warunków do zaistnienia na danym rynku efektywnej konkurencji (gdyby bowiem na danym rynku działały dwa (lub więcej) przedsiębiorstwa, to wówczas nie byłyby w stanie pokrywać kosztów swojej działalności - jest to przypadek tzw. monopolu naturalnego); duże zróżnicowanie produktu i związaną z tym lojalność klientów (konsumentów) wobec swojej dotychczasowej marki; ponoszenie zdecydowanie niższych kosztów przez już działające na rynku przedsiębiorstwo w porównaniu z kosztami, jakie musiałoby ponieść przedsiębiorstwo dopiero wchodzące na dany rynek; własność lub posiadanie przez określone przedsiębiorstwo kontroli nad kluczowymi czynnikami produkcji (zwłaszcza jeżeli chodzi o kluczowe komponenty lub elementy infrastruktury); własność lub posiadanie kontroli nad siecią sprzedaży, której brak uniemożliwia innym przedsiębiorstwom dotarcie ze swoją ofertą do konsumentów; groźba wchłaniania lub przejmowania wszystkich nowych przedsiębiorstw wchodzących na dany rynek przez już działające tam silne przedsiębiorstwo; agresywna strategia rynkowa realizowana przez działające na rynku jedyne przedsiębiorstwo, uniemożliwiająca w praktyce wejście na rynek nowym przedsiębiorstwom (np. pobieranie drapieżnych cen, prowadzenie zmasowanych kampanii reklamowych) czy wreszcie stosowanie przez monopolistyczne przedsiębiorstwo praktyk zastraszających potencjalnych rywali rynkowych i skutecznie zniechęcających ich do wejścia na dany rynek. Wszystkie te opisane wyżej okoliczności stanowią poważną ekonomiczną barierę, uniemożliwiającą w praktyce pojawienie się na danym rynku konkurentów (rywali rynkowych) dla już działającego tam monopolistycznego przedsiębiorstwa.

This article raises problem of the compatibility of State monopolies of a commercial character with the EC Treaty, especially with Article 31 of the Treaty. In the first place, it explains notion of State monopoly in generał and establishes conditions, which must be fulfilled in the light of the national constitutional law in order to create State exclusivity in some field of national economy. Next it tums into ąuestion of the compatibility of the State monopolies in generał (of all characters) with community law. Third, it explains specific features of State monopolies of a commercial character in the light of Article 31 of the Treaty, namely facts, that these monopolies are bodies, which are engaged in trade of goods and through which a Member State, in law or in fact, either directly or indirectly supervises, determines or appreciably influences imports or exports between Member States. In the next step, this article is concemed with Member States’s obligation to adjust State monopolies of a commercial character so as to ensure that no discrimination regarding the conditions under which goods are procured and marketed exists between nationals of Member States (which results from the wording of Article 31 of the Treaty). Finally, there is described the legał way, by which abovementioned obligation is supervised and executed by community institutions.