Opublikowane
23.06.2025
Słowa kluczowe
- skazany,
- kara pozbawienia wolności,
- praca,
- readaptacja społeczna,
- oddziaływanie penitencjarne
Abstrakt
Opracowanie ma na celu analizę znaczenia jednego ze środków oddziaływania penitencjarnego na skazanych – pracy. Czytelnik będzie miał okazję dowiedzieć się jaką rolę może pełnić praca w życiu człowieka i odkryć jej socjologiczny, i aksjologiczny wymiar, a także istotę jej stosowania w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. W toku rozważań omówione zostały jej walory resocjalizacyjne oraz unormowania prawne związane z zatrudnieniem osadzonych. Ponadto artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania dotyczące aktualnego stanu zatrudnienia skazanych, sposobu postrzegania pracy przez osoby przebywające w izolacji penitencjarnej, jej użyteczności oraz potencjalnego wpływu na ich życie i przystosowanie do społeczeństwa. Okazuje się, że wówczas, gdy praca jest zorganizowana w odpowiedni sposób, na zewnątrz zakładu karnego, a przede wszystkim odpowiednio wynagradzana jest chętnie podejmowana przez skazanych i może stanowić podstawę do wewnętrznej przemiany.
[The study aims to analyse the importance of one of the means of penitentiary influence on convicts - work. The reader will have the opportunity to find out what role work can play in human life and discover its sociological and axiological dimension, as well as the essence of its application during a prison sentence. In the course of the deliberations, its rehabilitation values and legal norms related to the employment of prisoners are discussed. Moreover, the article attempts to answer questions concerning the current state of employment of convicts, the perception of work by persons in penitentiary isolation, its usefulness and potential impact on their lives and adaptation to society. It turns out that when work is organised in an appropriate manner, outside the prison and, above all, adequately remunerated, it is willingly undertaken by convicts and can be the basis for internal transformation.]
Bibliografia
- Bejma U., Praca jako wartość w życiu człowieka. Wybrane aspekty, „Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej” 2015, nr 4, s. 47–73.
- Biernat P., Moja historia, [w:] M. Niełaczna (red.), Negatyw IV. Szumowiny i szczerowiny, IV Ogólnopolski Przegląd Więziennych Form Dziennikarskich organizowany przez Zakład Karny w Opolu Lubelskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019, s. 17–23.
- Bogunia L., Kalisz T., W sprawie interpretacji art. 67 k.k.w. Rozważania o celach wykonywania kary pozbawienia wolności i kierunkach współczesnej polityki penitencjarnej, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2010, t. 26, s. 123–136.
- Buczyńska A., Wolontariat w resocjalizacji osób osadzonych w zakładach karnych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2015, nr 87, s. 95–115.
- Dąbkiewicz K., [w:] S. Lelental (red.), Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2020, Legalis – komentarz do art. 121 k.k.w.
- Drzeżdżon W., Praca jako fundamentalna czynność człowieka: studium interpretacyjne, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2015, nr 12, s. 97–117.
- Fidelus A., Pomoc osobom opuszczającym więzienia – propozycje rozwiązań́ systemowych w zakresie wsparcia skazanych, „Roczniki Pedagogiczne” 2019, nr 11, s. 131–145.
- Frysztak M., Praca osób pozbawionych wolności, stan prawny oraz praktyka − zarys problematyki, „The Prison Systems Review” 2020, nr 107, s. 163–174.
- Galicki K., Czas uwięziony za murami i pandemią, czyli podróż̇ „tam i z powrotem”, [w:] D. Jaz, M. Niełaczna (red.), Negatyw VI. Świat jest pełen dobrych ludzi. VI Ogólnopolski Przegląd Więziennych Form Dziennikarskich organizowany przez Zakład Karny w Opolu Lubelskim przy współpracy z Instytutem Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022, s. 51–55.
- Gasiński B., Historia pewnej fotografii, [w:] M. Niełaczna (red.), Negatyw II. Mam pewność. II Ogólnopolski Przegląd Więziennych Form Dziennikarskich zainicjowany przez Zakład Karny w Opolu Lubelskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, s. 55–63.
- Gągorowska K., Praca i jej znaczenie w życiu człowieka, „Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach” 2021, t. 30, nr 1, s. 73–81.
- Glińska-Lachowicz A., Praca skazanych w polskim systemie penitencjarnym od 1925 r., [w:] Z. Jasiński, I. Mudrecka (red.), Studia i rozprawy z pedagogiki resocjalizacyjnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004, s. 17–44.
- Grubalska A., Walory readaptacyjne zatrudnienia więźniów podczas odbywania kary pozbawienia wolności, [w:] A. Nawoj-Śleszyński, A. Leszczyńska (red.), Współczesne problemy i perspektywy więziennictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019, s. 103–114.
- Informacja o wynikach kontroli. Zatrudnianie osób pozbawionych wolności, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2017.
- Kanios A., Weissbrot-Koziarska A., Praca jako środek resocjalizacji osób w izolacji więziennej – przegląd badań, „Resocjalizacja Polska” 2021, nr 22, s. 377–389.
- Karpuszenko E., Praca a readaptacja społeczna osadzonych, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” 2017, t. 26, nr 1, s. 185–197.
- Kobus T., Takim byłem, a kim będę̨?, [w:] M. Niełaczna (red.), Negatyw I, Niestety taki byłem... I Ogólnopolski Przegląd Więziennych Form Dziennikarskich zainicjowany przez Zakład Karny w Opolu Lubelskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, s. 24–31.
- Kopczyński M., Wiśniewska K., Praca więźniów – między przywilejem a obowiązkiem, „Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Analizy i rekomendacje” 2016, nr 4, s. 2–10.
- Kuć M., Środki odziaływania penitencjarnego na gruncie prawa karnego wykonawczego, [w:] J.D. Pol (red.), O więzieniu interdyscyplinarnie, Wydawnictwo Episteme, Warszawa 2021, s. 25–60.
- Lelental S., [w:] S. Lelental (red.), Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2020, Legalis – komentarz do art. 121 k.k.w.
- Łuczak E., Zatrudnienie skazanych w praktyce wybranych jednostek penitencjarnych Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Olsztynie, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2016, nr 93, s. 61–72.
- Machel H., Sens i bezsens resocjalizacji penitencjarnej. Casus polski. Studium penitencjarno-pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.
- Machel H., Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2003.
- Mariański J., Praca ludzka jako wartość́ moralna a więzi społeczne (w nawiązaniu do myśli Profesora Władysława Jachera), [w:] Ł. Trembaczowski (red.), Jakość pracy a stan więzi społecznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 2020, s. 15–35.
- Mariański J., Praca ludzka jako wartość́ społeczna, „Homo et Societas. Wokół pracy socjalnej” 2017, nr 2, s. 129–146.
- Mazur E., Resocjalizacja przez pracę w percepcji osób odbywających karę pozbawienia wolności, [w:] A. Nawoj-Śleszyński, A. Leszczyńska (red.), Współczesne problemy i perspektywy więziennictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2019, s. 115–122.
- Mazur M., Prawne aspekty odpłatnego zatrudnienia skazanych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2017, nr 94, s. 75–99.
- Migdał J., Perspektywy kary pozbawienia wolności w polskim systemie penitencjarnym, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2008, s. 267–280.
- Ministerialny program pracy więźniów, https://www.sw.gov.pl/strona/ministerialny-program-pracy-wiezniow [dostęp: 5.04.2023].
- Muskała M., „Odstąpienie od przestępczości” w teorii i praktyce resocjalizacyjnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
- Niełaczna M., Mechanizm nie-doskonały? Dobra administracja więzienna – ustalenia i konkluzje badawcze, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Warszawa 2017.
- Niewiadomska I., Polski model resocjalizacji penitencjarnej, „Teka Komisji Prawniczej – OL PAN” 2016, t. 9, s. 100–122.
- Nowodworski J., W dwóch słowach, [w:] M. Niełaczna (red.), Negatyw IV. Szumowiny i szczerowiny. IV Ogólnopolski Przegląd Więziennych Form Dziennikarskich, organizowany przez Zakład Karny w Opolu Lubelskim przy współpracy z Instytutem Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019, s. 127–139.
- Oleksa I., Praca jako wartość społeczna, „Scientific Bulletin of Chełm – Section of Pedagogy” 2012, nr 1, s. 13–24.
- Olszewska N., Pudło. Opowieści z polskich więzień́, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2020.
- Petrikowski M., Obowiązek pracy skazanych odbywających karę pozbawienia wolności, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2001, nr 31, s. 74–84.
- Pierzchała K., Rola pracy w resocjalizacji penitencjarnej w kontekście badań własnych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2018, nr 100, s. 147–180.
- Pietrasiński Z., Praktyczna psychologia pracy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.
- Pindel E., Proces readaptacji społecznej sprawców przestępstw. Od zakładu karnego do życia na wolności, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2019.
- Przesławski T., Rokosz M., [w:] W. Sych (red.), Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2023, Legalis – komentarz do art. 121 k.k.w.
- Pstrąg D., Praca w procesie readaptacji społecznej skazanych, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2014, t. 33, s. 148–164.
- Rezolucja z 7 października 2015 r. wzorcowe reguły minimalne Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczące postępowania z więźniami (Reguły Mandeli).
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 9 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania skazanych, Dz.U. 2018, poz. 1887.
- Sarzała D., Znaczenie aktywizacji zawodowej i zatrudnienia skazanych w procesie readaptacji społecznej, [w:] T. Bulenda, A. Nawoj-Śleszyński (red.), Polski system penitencjarny w stulecie odzyskania niepodległości. VI Kongres Penitencjarny, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Warszawa 2020.
- Skrobotowicz G., Wykonywanie środków oddziaływania penitencjarnego na przestrzeni lat, „Roczniki Nauk Prawnych” 2020, t. 30, nr 1, s. 131–152.
- Słowiński R., Zatrudnienie skazanych – szanse i bariery, [w:] W. Ambrozik, H. Machel, P. Stępniak (red.), Misja Służby Więziennej a jej zadania wobec polityki karnej i oczekiwań́ społecznych. IV Polski Kongres Penitencjarny, Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej, Kalisz 2008.
- Sokołowska E., Praca charytatywna skazanych na karę pozbawienia wolności, „Resocjalizacja Polska” 2015, nr 9, s. 55–67.
- Statystyka roczna Służby Więziennej za lata 2010–2022, https://sw.gov.pl/strona/Statystyka [dostęp: 17.05.2023].
- Statystyka, https://sw.gov.pl/strona/Statystyka [dostęp: 17.05.2023].
- Stawicki R., Zatrudnianie pozbawionych wolności w Polsce. Zarys regulacji w ujęciu prawno-historycznym. Opracowania tematyczne OT–664, Kancelaria Senatu, Warszawa 2018.
- Stępniak P., O tzw. dobrych praktykach penitencjarnych. Obraz empiryczny i kilka ogólniejszych refleksji teoretycznych, „Archiwum Kryminologii” 2018, t. 40, s. 401–430.
- Szczepaniak P., Kara pozbawienia wolności a wychowanie, Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz 2003.
- Szczepaniak P., Oddziaływania penitencjarne na więźniów w świetle współczesnej pedagogiki i penitencjarystyki, [w:] Z. Jasiński, A. Kurek, D. Widelak (red.), W dziewięćdziesięciolecie polskiego więziennictwa. Księga jubileuszowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2008, s. 151–188.
- Szczepanik R., Rola zatrudnienia w procesie odchodzenia od aktywności przestępczej i osłabienia wizerunku recydywisty, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2016, nr 92, s. 73–95.
- Szczygieł G.B., Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym, Wydawnictwo Temida, Białystok 2002.
- Ślebarska K., Praca jako wartość́ wobec problemu bezrobocia, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2005, t. 38, nr 2, s. 439–448.
- Śliwowski J., Kara pozbawienia wolności we współczesnym świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1981.
- Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności, Dz.U. 1997 Nr 123, poz. 777.
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, Dz.U. 1997 Nr 90, poz. 557.
- Witkowski R., Zatrudnienie skazanych na przykładzie Gdańska, „Forum Penitencjarne” 2013, nr 4, s. 12–13.
- Wojciechowski L., Wpływ procesu prizonizacji na readaptację społeczną skazanych, „Biuletyn Kryminologiczny” 2015, nr 22, s. 74–86.
- Woźniak A., Badania własne korelacji zmiennych pracy skazanego w kontekście procesu resocjalizacji penitencjarnej, „Roczniki Pedagogiczne” 2019, t. 11, s. 525–538.
- Wróbel-Chmiel A., Praca w warunkach izolacji więziennej a poczucie sensu życia skazanych odbywających kary długoterminowe, „Probacja” 2017, nr 1, s. 69–90.
- Wyrok TK z 13 grudnia 2004 r., K 20/04, OTK-A 2004/11, poz. 115.
- Wyrok TK z 23 lutego 2010 r., P 20/09, LEX 559164.
- Wystąpienie RPO do Prezesa RM z 19 czerwca 1998 r., „Biuletyn RPO” 1998, nr 2, s. 188–189.
