Kultura prawna prawa europejskiego na tle traktatów Rady Europy

Abstrakt

Zasadnicze cechy europejskiej kultury prawnej: personalizm, legalizm i intelektualtzm znajdują dobitny wyraz w dorobku traktatowym Rady Europy. Tym samym w dorobku tym zaznaczyła się wyraźnie tradycja romańsko-germańska omawianej kultury. Rozpatrując zagadnienie personalizmu stwierdzić trzeba, ze odnośne traktaty Rady Europy ustanawiają najwyższy na świecie standard w dziedzinie ochrony praw człowieka, jego wolności oraz zaspokajania potrzeb.

Z kolel legalizm wyraża się przede wszystkim w postaci ustanowienia odpowiednich mechanizmów kontroli i nadzoru nad wykonywaniem traktatów Rady Europy. Mechanizmy te są powszechne, skuteczne, a niekiedy bardzo daleko idące. Dodać jednakże trzeba, że niedawne przyjęcie do Rady Europy Ukainy i Rosji oraz zbliżające się przyjęcie Chorwacji, a więc państw, które w sposób wyraźny nie są w stanie sprostać wszystkim standardom ustalonym w Statucie tej organizacji otaz w wielu ważnych traktatach zawartych w jej ramach, może prowadzić do erozji legalizmu - cennej i utrwalonej cechy europejskiej kultury prawnej. W tym kontekście oczekiwania związane z promocją zasadniczych wartości zawartych w traktatach Rady Europy w pewnych państwach Europy Wschodniej mogą okazać się iluzoryczne.

W myśl przekonań zwolenników prawa natury prawo pozytywne możebyć traktowane jako prawo tylko wtedy, gdy “wytrzymuje próbę moralnego wartościowania”. Należy stwierdzić, iż z całą pewnością traktaty Rady Europy wytrzymują taką probe.

Nawiązując do przyczyn wspomnianych wyżej zagrożeń dla Iegalizmu jako cechy europejskiej kultury prawnej, należy się zastanowić nad mozliwością występowania - w zalążkowej jeszcze postaci - nowej cechy europejskiej kultury prawnej, a mianowicie swoistej “misji cywilizacyjnej” prawa europejskiego w stosunku do pewnych państw Europy Wschodniej. Wydaje się, że taką misję cywilizacyjną - na płaszczyźnie politycznej - spełniano wcześniej w ramach organizacji (dawniej – Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) i nie jest wykluczone, że będzie ona w jakiejś mierze spełniana przez inne organizacje europejskie.

Gdyby zarysowana wyżej perspektywa znalazła odzwierciedlenie w praktyce, nalezałoby mówić o legalizmie moderowanym przez misję cywilizacyjną – jako jednej z cech współczesnej przyszłej europejskiej kultury prawnej.

The essential features of European legal culture: personalism, legalism and intellectualism are emphatically expressed in the Council of Europe’s treaty acquis. Thus, the Romano-Germanic tradition of the culture in question was clearly marked in this output. In addressing the issue of personalism, it must be stated that the relevant Council of Europe treaties set the highest standard in the world for the protection of human rights, freedoms and the satisfaction of needs.

In turn, legalism is primarily expressed in the form of the establishment of appropriate mechanisms for the control and supervision of the implementation of Council of Europe treaties. These mechanisms are widespread, effective and sometimes far-reaching. It must be added, however, that the recent admission of Ukraine and Russia to the Council of Europe and the imminent admission of Croatia, countries that are clearly unable to meet all the standards set by the organisation’s Statute and by many of its important treaties, may lead to the erosion of legalism – a valuable and established feature of European legal culture. In this context, the expectations of promoting the core values of the Council of Europe treaties in certain Eastern European countries may prove illusory.

According to the beliefs of proponents of the law of nature, positive law can only be treated as law if it “withstands the test of moral valuation”. It has to be said that certainly the Council of Europe treaties withstand such a probe.

Referring to the reasons for the above-mentioned threats to legalism as a feature of European legal culture, it is necessary to reflect on the possibility that a new feature of European legal culture may exist – in an as yet embryonic form – namely a kind of “civilising mission” of European law towards certain Eastern European states. Such a civilising mission, on a political level, seems to have been fulfilled previously within the framework of the organisation (formerly the Conference on Security and Cooperation in Europe) and it is not excluded that it will be fulfilled to some extent by other European organisations.

If the perspective outlined above were to be reflected in practice, one would have to speak of legalism moderated by a civilising mission, as one of the features of today’s future European legal culture.