Abstrakt
Kontrola portowa statków obcych bander jest instytucją o wybitnie międzynarodowym charakterze. Powstała z międzynarodowej inicjatywy, a jej powodzenie zależy od regionalnej i ponadregionalnej współpracy międzynarodowej.
Regionalny zasięg kontroli PSC oznacza, że z jednej strony postęp w porównaniu z kontrolą wykonywaną przez państwa bandery, z drugiej zaś - stanowi jej pewien mankament. Dlatego coraz powszechniej zgłasza się postulat stworzenia ogólnoświatowego systemu tej kontroli. System taki mógłby przyczynić, się do większej efektywności kontroli oraz eliminowania kontroli powielanych lub z innych powodów zbędnych. Przewiduje się, że w przyszłości powszechny system kontroli statków obcych bander obejmie większość portów świata. Nie znaczy to bynajmniej, że przesądzone jest powstanie jednolitego, zinstytucjonalizowanego systemu PSC w skali światowej. Nie można bowiem wykluczyć, iż korzyści wynikające z globalnego zasięgu kontroli PSC przyniesie nawiązanie ścisłej współpracy pomiędzy istniejącymi i ewentualnie przyszłymi regionalnymi systemami tej kontroli. Dotychczasowe efekty funkcjonowania systemów regionalnych PSC dowodzą bowiem, iż porozumienia te mają szereg zalet: (a) umożliwiają uwzględnianie specyfiki danego regionu, (b) zapewniają bardziej efektywną wymianę informacji, (c) ułatwiają utworzenie zharmonizowanego systemu przeglądów i inspekcji, (d) zapewniają zharmonizowany system podnoszenia kwalifikacji inspektorów PSC, (e) pozwalają unikać nieuczciwej konkurencji pomiędzy portami w regionie, (f) stwarzają szersze możliwości kontroli statków przebywających na wodach regionalnych, a także (g) zapewniają korzystniejszą relację między nakładami i efektami kontroli. Regionalny model systemów kontroli PSC stwarza oczywiście także pewne problemy, które powinny być przezwyciężane w drodze harmonizacji i wymiany doświadczeń (trudności te wiążą się np. ze specyfiką poszczególnych regionów i różnicą w ich poziomie rozwoju, która wymaga różnicowania celów i form kontroli oraz metod jej przeprowadzania).
Kontrolę PSC postrzega się dziś jako jeden z najskuteczniejszych instrumentów egzekwowania międzynarodowych norm bezpieczeństwa morskiego. Poniekąd zmusza on armatorów do utrzymywania statków w stanie odpowiadającym powszechnie akceptowanym wymogom bezpieczeństwa bądź też - jeśli byłoby to niemożliwe do wykonania lub nieopłacalne - do eliminowania substandardowych statków z żeglugi (np. przez ich złomowanie). Kontrola PSC wywiera też pozytywny wpływ na kontrolę wykonywaną przez państwo bandery, czyniąc ją mniej liberalną i koniunkturalną. Niebagatelne znaczenie ma też fakt, że system kontroli PSC pośrednio przyczynia się do eliminowania nieuczciwej konkurencji na rynku żeglugowym, polegającej na unikaniu nakładów na utrzymanie należytego stanu bezpieczeństwa statków oraz ich załóg.
Kontrola PSC będzie istniała w dającej się przewidzieć przyszłości, zatem powinna stać się naturalną częścią mechanizmu regulacji żeglugi i ochrony środowiska morskiego. Dalszy rozwój tej stosunkowo nowej instytucji prawa morskiego zależy w dużej mierze od tego, czy jej założenia będą wprowadzane w możliwie najwyższym stopniu jednolicie, konsekwentnie i solidarnie w różnych regionach świata, przez większą grupę państw. Na marginesie dodać można, że powstanie i rozwój systemów kontroli PSC są dobrą ilustracją zjawiska polegającego na narastającym umiędzynarodowieniu nie tylko procesu kreowania regulacji prawnych w dziedzinie morskiej działalności człowieka, ale również implementacji tak tworzonego prawa.
Dynamiczny rozwój koncepcji kontroli PSC zdaje się też dowodzić, że priorytetem staje się obecnie bardziej skuteczne egzekwowanie przez narodowe administracje już istniejących norm i standardów w zakresie bezpieczeństwa morskiego niż wprowadzanie nowych regulacji międzynarodowych w tym zakresie. Regulacji tych jest już tak dużo, że kolejne prowadziłyby do hiperinflacji prawa w tej dziedzinie. Ponadto kreowanie coraz to nowych reguł i standardów technicznych na forum międzynarodowym pogłębia już i tak za duży rozziew pomiędzy standardami bezpieczeństwa zapewnianymi przez rzetelnych i odpowiedzialnych armatorów a poziomem prezentowanym przez nieuczciwą konkurencję.
Mankamentem istniejących procedur inspekcyjnych PSC jest wciąż brak jednoznacznych kryteriów zakresu tej kontroli. Zwiększa to ryzyko instrumentalnego wykorzystywania kontroli PSC jako bariery handlowej, a także nadużywania jej przez nieuczciwe władze portowe. W szerszym kontekście rozwój autonomicznych i regionalnych systemów PSC może być postrzegany jako zjawisko „pełzającej jurysdykcji państwa portu i państwa nadbrzeżnego”, co nie pozostaje bez wpływu na zakres wolności żeglugi.
Kontrowersje, jakie towarzyszą funkcjonowaniu kontroli PSC, są niewątpliwie wyrazem kolizji pomiędzy potrzebą wspierania globalnego wzrostu gospodarczego a nie mniej ważną potrzebą ochrony bezpieczeństwa człowieka i środowiska. Kontrowersje te zapewne osłabiłoby: (a) przyjęcie w pełni ujednoliconych standardów bezpieczeństwa, łącznie ze wspólnymi kryteriami inspekcji, (b) zharmonizowanie procedur kontrolnych, (c) wprowadzenie zatwierdzanych na forum międzynarodowym kwalifikacji funkcjonariuszy PSC oraz (d) zapewnienie przejrzystości i jawności informacji dotyczących kontrolowanych statków na szczeblu regionalnym i ponadregionalnym.
Kontrola PSC wymaga odpowiednich Źródeł finansowania. Z reguły jej koszty ponosi państwo portu. W praktyce większość państw pobiera specjalne opłaty publicznoprawne od statków zawijających do ich portów, z których finansuje się również działalność PSC. Praktyka ta budzi kontrowersje. Wedle poglądu prezentowanego przez lorda Donaldsona, stosowanie takich opłat, a w konsekwencji finansowanie systemu kontroli PSC przez przedsiębiorstwa żeglugowe, usprawiedliwia fakt, iż to właśnie one są odpowiedzialne za dopuszczanie do żeglugi substandardowych statków. Pogląd ten spotyka się ze zrozumiałą niechęcią kręgów armatorskich, które akceptują obciążanie armatorów kosztami inspekcji tylko w przypadku ujawnienia w ich wyniku uchybień wymogom bezpieczeństwa. Ta koncepcja hołduje zasadzie domniemania niewinności (innocent until proved guilty and than the guilty must pay). Na pytanie o uzasadnienie dla inwestowania poważnych środków finansowych, pochodzących z budżetu państwa' w poprawę bezpieczeństwa obcych statków, odpowiedź powinna brzmieć następująco - chodzi nie tylko o inwestycje w obcym interesie, lecz także w interesie własnym państwa portu i jego obywateli. Widać to najwyraźniej na przykładzie ochrony środowiska morskiego przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez statki (często obcych bander).
Kwestią nie budzącą sporów jest praktyka obciążania kosztami inspekcji armatorów statków substandardowych. W przypadku zatrzymania statku z powodu naruszenia międzynarodowych norm bezpieczeństwa jego armator jest zazwyczaj obciążany pełnymi kosztami inspekcji. Zasada ta jest obowiązującą normą m.in. w prawie wspólnotowym. Aby system kontroli PSC był efektywny, z jednej strony konieczne jest zapewnienie odpowiednio wysokiego wskaźnika procentowego wykonywanych inspekcji. Z drugiej zaś poprawa polityki stosowania instrumentów kontroli powinna spowodować redukcję ogólnej liczby inspekcji, co byłoby korzystne dla całej żeglugi międzynarodowej. Sprzyjać temu powinna inicjatywa promowania odpowiedzialnych armatorów przez ograniczenie liczby i sformalizowania kontroli ich statków. Procedury kontroli PSC powinny być zatem w większym stopniu zuniformizowane i ukierunkowane na wychwytywanie substandardowych statków. Także w łonie IMO zaczyna dominować pogląd, że kontrola ta powinna być upraszczana przez doskonalenie procedur oraz współpracę między poszczególnymi porozumieniami regionalnymi PSC.
Szczególny wysiłek należy skupiać na doskonaleniu wymiany informacji za pomocą międzynarodowego zbioru danych o kontrolach PSC, który powinien zawierać wszystkie raporty inspekcyjne. Wymiana informacji pomiędzy poszczególnym porozumieniami regionalnymi poprawia ekonomikę i efektywność kontroli PSC, przede wszystkim dzięki temu, że wyłącza konieczność kontrolowania każdego statku zawijającego do portu państwa uczestniczącego w danym porozumieniu. Zapewnienie jak największej transparentności kontroli PSC ułatwia z kolei użytkownikom wybór najlepszych statków. Z tego względu uczynienie informacji o statkach substandardowych bardziej dostępnymi jest niezwykle ważne. Potrzebie stworzenia jednolitego, globalnego systemu informacji PSC czyni zadość podpisane w styczniu 2000 r. pod auspicjami IMO Porozumienie w sprawie utworzenia systemu informacyjnego Equasis (akonim od European Quality Shipping Information System), który rozpoczął działalność w maju 2000 r. System ten będzie zawierał informacje uzyskiwane od władz administracyjnych z trzech regionów kontroli PSC, tj. porozumień Paryskiego i Tokijskiego oraz USCG, jak również pochodzące od instytucji niepublicznych, np. towarzystw klasyfikacyjnych ubezpieczycieli morskich. Po trzech latach funkcjonowania systemu planuje się dalsze rozszerzenie jego działalności, także w aspekcie geograficznego zasięgu.
The port control of foreign-flagged ships is an singularly international institution. It was created on an international initiative and its success depends on regional and supra-regional international cooperation.
The regional scope of Port State Control (PSC) means that, on the one hand, it is an improvement on the control performed by the flag states, but on the other hand, it represents a drawback. Therefore, there is a growing call for a worldwide system for this control. Such a system could contribute to making inspections more efficient and eliminating duplicate or otherwise unnecessary inspections. It is envisaged that in the future a universal control system for foreign-flagged ships will cover most of the world's ports. This is by no means to say that the emergence of a single, institutionalised PSC system on a global scale is a foregone conclusion. Indeed, it cannot be ruled out that the benefits of the global reach of PSC will come from the establishment of close cooperation between existing and possibly future regional PSC systems. Indeed, the results of regional PSC systems to date demonstrate that these agreements have a number of advantages: they (a) enable regional specificities to be taken into account, (b) ensure a more efficient exchange of information, (c) facilitate the establishment of a harmonised system of surveys and inspections, (d) provide a harmonised system for upgrading PSC inspectors’ skills, (e) allow to avoid unfair competition between ports in the region, (f) provide greater opportunities for the inspection of ships in regional waters, and (g) ensure a more favourable relationship between inspection effort and results. A regional model of PSC systems obviously also poses certain problems, which should be overcome through harmonisation and exchange of experience (these difficulties relate, for example, to the specificities of the various regions and the difference in their level of development, which requires differentiation in the objectives and forms of control and in the methods of carrying it out).
PSC inspection is seen today as one of the most effective instruments to enforce international maritime safety standards. In a way, it forces shipowners to maintain ships in a condition that meets generally accepted safety requirements or, if this is impracticable or uneconomic, to eliminate substandard ships from shipping (e.g. by scrapping them). PSC also has a positive impact on the control exercised by the flag state, making it less permissive and opportunistic. The fact that the PSC system indirectly contributes to the elimination of unfair competition in the shipping market by avoiding investment in maintaining ship and crew safety is also of considerable importance.
PSC will exist for the foreseeable future, so it should become a natural part of the mechanism for regulating shipping and protecting the marine environment. Further development of this relatively new institution of maritime law depends to a large extent on its tenets being implemented as uniformly, consistently and in solidarity as possible in different regions of the world, by a larger group of states. As an aside, it may be added that the emergence and development of PSC systems is a good illustration of the increasing internationalisation not only of the process of creating legal regulations in the field of human maritime activities, but also of the implementation of the law so created.
The dynamic development of the PSC concept also seems to demonstrate that it is now tantamount to concentrate on the effective enforcement of existing maritime safety norms and standards by national administrations rather than to introduce new international regulations in this area. There are already so many of these regulations that more would lead to a hyperinflation of the law in this area. In addition, the creation of ever new international rules and technical standards widens the already too wide gap between the safety standards provided by reliable and responsible shipowners and the level exhibited by unfair competition.
A shortcoming of the existing PSC inspection procedures is still the lack of clear inspection criteria. This increases the risk of PSC being instrumentalised as a trade barrier and abused by rogue port authorities. In a broader context, the development of autonomous and regional PSC regimes can be seen as a phenomenon of “creeping port-state and coastal-state jurisdiction”, which is not without implications for the scope of freedom of navigation.
The controversy surrounding the operation of PSC is undoubtedly an expression of the collision between the need to promote global economic growth and the no less important need to protect human security and the environment. This controversy would arguably be weakened by: (a) adopting fully harmonised safety standards, including common inspection criteria, (b) harmonising inspection procedures, (c) introducing internationally approved qualifications for PSC officers, and (d) ensuring transparency and disclosure of information on inspected vessels at regional and supra-regional levels.
PSC requires appropriate sources of funding. As a rule, its costs are borne by the port state. In practice, most countries levy a special public charge on vessels calling at their ports, which also funds PSC activities. This practice is controversial. According to the view presented by Lord Donaldson, the application of such charges, and consequently the funding of the PSC system by the shipping companies, is justified by the fact that they are responsible for allowing substandard ships to sail. This view is understandably met with reluctance by shipowner circles, who accept that shipowners should only be charged for inspections if they reveal failings in safety requirements. This concept honours the principle of the presumption of innocence (innocent until proven guilty and that the guilty must pay). When asked about a justification for investing substantial state funds in improving the safety of foreign ships, the answer should be that it is not only about investing in foreign interests, but also in the self-interest of the port state and its citizens. This can be seen most clearly in the protection of the marine environment against pollution caused by ships (often foreign flags).
A matter of no dispute is the practice of charging the cost of inspections to sub-standard shipowners. If a ship is detained for breaching international safety standards, its owner is usually charged with the full cost of the inspection. This principle is a binding rule inter alia in community law. In order for the PSC inspection system to be effective, it is necessary, on the one hand, to ensure that the percentage of inspections performed is sufficiently high. On the other hand, improving the policy on the use of inspection instruments should result in a reduction in the overall number of inspections, which would benefit international shipping as a whole. This should be encouraged by an initiative to promote responsible shipowners by reducing the number and formalising inspections of their vessels. PSC inspection procedures should therefore be more unified and aimed at catching substandard vessels. Also within the IMO, the view is beginning to prevail that this control should be simplified through improved procedures and cooperation between the various PSC regional agreements.
A special effort should be focused on improving the exchange of information through the international PSC inspection dataset, which should include all inspection reports. The exchange of information between individual regional agreements improves the economics and efficiency of PSC inspections, primarily by removing the need to inspect every vessel calling at a port of a participating state. Ensuring that PSC inspections are as transparent as possible in turn makes it easier for users to select the best vessels. For this reason, making information on sub-standard vessels more accessible is extremely important. The need for a single global PSC information system is met by the agreement signed in January 2000 under the auspices of the IMO to establish the Equasis information system (acronym for European Quality Shipping Information System), which became operational in May 2000. The system will include information from the administrative authorities of the three PSC control regions, i.e. the Paris and Tokyo Agreements and the USCG, as well as from non-public bodies such as marine insurers' classification societies. After three years of operation, the scheme is planned to expand further, including in terms of geographical coverage.
