Abstrakt
Jedną z podstawowych kwestii pojawiających się w związku z problematyką ochrony konsumentd są unormowania proceduralne umożliwiające obywatelowi łatwo dostępną, szybką i skuteczną ochronę jego praw.
Klasyczny system ochrony, gdzie uruchomienie środków i mechanizmów wymaga osobistej aktywności zainteresowanego, a na tym właśnie opiera się cywilnoprawna ochrona sądowa - staje się nieoperatywny w warunkach nieprzejrzystości rynku i pogłębiania się braku równości szans między konsumentem a jego lepiej zorganizowanym kontrahentem, bardziej doświadczonym w transakcjach danego typu.
Dezorientacja konsumenta i osłabienie jego pozycji wobec producenta, sprzedawcy czy usługodawcy powoduje zarazem blokadę instrum entów mających służyć jako ochrona konsumenta. Ten ostatni bowiem albo nie jest świadom przysługujących mu praw, albo też dysponuje zbyt nikłą siłą przebicia, niezbędną dla ich realizacji - nieraz żmudnej i czasochłonnej. Mechanizmy ochronne zatem formalizują się, tylko potencjalnie stojąc do dyspozycji zagrożonego.
Niedostatki ochrony konsumenta, wynikające - między innymi - z pogarszania się efektywności mechanizmów cywilnoprawnych służących ochronie konsumenta na rynku, wywołują potrzebę poprawy istnie jącego stanu rzeczy. Przedstawiamy niżej zatem trójgłos dotyczący tych właśnie zagadnień.
Pierwsze z opracowań, stanowiące zwięzłe wprowadzenie w problematykę, sygnalizuje wielość problemów i spraw pojawiających się na tle proceduralnej ochrony konsumenta, rozmaitość dróg poprawy rzeczywistości, uwidaczniających się zwłaszcza na tle propozycji, konstrukcji i tendencji występujących w innych systemach prawnych.
Dwa pozostałe opracowania, o bardziej analitycznym charakterze, poświęcone są kwestiom bardziej szczegółowym. Artykuł S. Piątka oświetla z punktu widzenia specjalisty prawa administracyjnego problematykę postępowań reklamacyjnych i ich stosunku do ochrony cywilnoprawnej konsument«. Studium F. Zedlera podejmuje ten sam - kontrowersyjny w ocenie administratywisłów i cywilistów - wątek, oświetlając go z punktu widzenia zasad sądowego postępowania cywilnego, a także stanowiska nauki postępowania sądowego, w dalsze) cześci zaś analizuje dostateczność istniejącego systemu ochrony konsumenta w zakresie jego ochrony przed egzekucją administracyjną należności za świadczenia przedsiębiorstw państwowych. Końcowa część opracowania poświęcona jest ocenie sytuacji w zakresie efektywności dochodzenia roszczeń konsumentów na drodze sądowej oraz zawiera propozycje konkretnych zmian i ulepszeń w, tym zakresie, podejmując niektóre wątki sygnalizowane w pierwszym opracowaniu przez K. Piaseckiego.
Przedstawiony niżej trójgłos pochodzi więc od autorów reprezentujących różne dyscypliny, rozmaite preferencje, odmienne (zwłaszcza w zakresie oceny postępowań reklamacyjnych) punkty widzenia, a w wielu kwestiach inną koncepcję rozwiązania pojawiających się problemów.
Właśnie dlatego prezentowany trójgłos może być chyba uznany za płodne wprowadzenie do dyskusji na temat proceduralnych aspektów ochrony konsumenta.
Przedstawione opracowania były przedmiotem dyskusji zorganizowanej przez Instytut Państwa i Prawa PAN oraz Instytut Prawa Administracyjnego Uniwersytetu Łódzkiego w marcu 1978 r., w ramach. realizacji zadań planowych w obrębie tematów M.R.III.7 i M.R.III.7.
Procedural regulations that provide a citizen with easily accessible, quick and efficatious protection of his rights are one of the basic questions ensuing from the protection of the consumer.
The traditional system of protection where a person concerned is required to take action in order to put its mechanisms and measures in motion (this is, in fact, how the existing civil law judical protection functions) becomes ineffective under the circumstances of opaque market, where both the consumer and the contracting party are not on equal terms, since the latter is better organized and experienced in transactions of various kinds.
Consequently, the consumer becomes confused by his inferior position towards the producer, dealer, or the party rendering services and this results in a blocade of instruments provided for his protection. Moreover, he is neither aware of his rights nor strong enough to exercise them, since this is frequently time consuming and ardous. Therefore the protection mechanisms become formalized - being merely potentially at the disposal of the person concerned.
The shortcomings of the consumer protection are due to, among others, the deteriorated efficiency of the civil law mechanisms provided to protect the consumer in the market, and this should be improved. In this connection three opinions are presented below, since they concern the discussed problems.
The first study is a concise introduction into the subject matter and points to the complexity of problems ensuing from the procedural protection of the consumer, as well as to a great number of possible measures to improve the status quo, the more so that in this respect there exist proposals, constructions and trends in other legal systems.
The two remaining studies are of a more analytic nature and deal with specified questions. The article by S. PicItek sheds some light on complaints-handling procedures, and how they relate to the consumer protection by civil law - from the point of view of a specialist in administrative law: The study by F. Zedler pertains to the same subject, which is considered controvelsial by specialists in the administrative and civil law. He tackles this problem from the point of view of both principles
of judicial proceedings provided by civil law, and jurisprudence, as related to judicial proceedings. Further on the author analyses the existing system of the consumer protection against the administrative execution of dues from state enterprises. In the final part of the study it is assessed if claims put before courts by consumers are effective, next precise postulates of improvements and changes in this respect are put forward, which are similar to certain trains signalled by K. Piasecki in the first study.
The three studies have been written by authors who represent various disciplines, preferences (especially with regard to the assessment of complaint-handling procedure), points of view, and in respect of many issues, their own concepts of solving problems that arise.
Therefore the above studies can be considered an inspiring introduction to the discussion on the procedural aspects of the consumer protection.
The discussed studies were asubject to a discussion sponsored by the Institute of State and Law of Polish Academy of Sciences and the Institute of Administrativ Law at LocU University in March 1978, within the framework of the tasks planned for the subjects M.R.III.7 and M.R.I11.7.
