Abstrakt
Zagadnienie udziału Senatu, jak i szerzej każdej parlamentarnej izby drugiej, w wykonywaniu praw związanych z członkostwem w Unii Europejskiej należy rozpatrywać co najmniej z kilku punktów widzenia, albo - w innym ujęciu - z kilku co prawda różnych (niekiedy nawet bardzo), ale zawsze komplementarnych względem siebie płaszczyzn, aspektów czy też poziomów.
Pierwszym jest oczywiście poziom, który nazwać można „kompetencyjnym", a który dotyczy, najogólniej rzecz ujmując, delimitacji uprawnień egzekutywy i legislatywy w sprawach z zakresu Unii Europejskiej. Jest bowiem rzeczą bezsporną, że kompetencje zarówno władzy wykonawczej, jak i władzy ustawodawczej nie są w tym zakresie tożsame, a co więcej zgodnie z prawem unijnym w pełni legitymowanym i kompetentnym reprezentantem interesów państwa członka Unii pozostaje organ władzy wykonawczej. Ab initio ogranicza to możliwości legislatywy, czyniąc z niej organ co najwyżej wspomagający, konsultacyjny, w najlepszym zaś razie współdecydujący, ale nigdy nie decydujący czy rozstrzygający. Poziom ten ma z pewnością charakter kluczowy, determinujący, a w niektórych przypadkach wręcz warunkujący w zasadzie wszystkie pozostałe poziomy, które w całokształcie swoich skutków określają formę i zakres udziału parlamentu narodowego w wykonywaniu praw, jakie wynikają z członkostwa w Unii Europejskiej.
Drugim poziomem, będącym logiczną konsekwencją pierwszego, jest znacznie szersza i mająca walor ogólności kwestia postrzegania roli parlamentów narodowych przez Unię Europejską. Kwestię tę można w związku z tym nazwać umownie kwestią „unijną'' albo „europejską'', gdyżjest ona zarówno podejmowana, jak i regulowana (choć bardzo ogólnie, jeśli wręcz nie ogólnikowo) przez samą Unię. Mówiąc w największym uproszczeniu, poziom drugi sprowadza się do wskazania ogólnej roli parlamentów narodowych w ich sferze kontaktów europejskich, obejmujących z jednej strony obszar ad in'tra, czyli obszar wewnętrzny, którego trzonem jest relacja parlamentu krajowego z odpowiadającymi mu krajowymi organami egzekutywy; z drugiej zaś obszar ad extra, czyli obszar „ze wnętrzny", który dotyczy zarówno relacji parlamentu narodowego z Unią jako taką oraz jej poszczególnymi organami, jak i relacji z parlamentami pozostałych państw członkowskich, w tym relacji bi- i multilateralnych.
Trzecim poziomem zagadnienia partycypacji drugich izb parlamentów narodowych w europejskich procesach decyzyjnych i integracyjnych jest poziom, który skrótowo i niezbyt dokładnie można nazwać „doktrynalnym", bądź też ,,funkcjonalnym". Chodzi w nim generalnie o odpowiedź na pytanie, jaką w zasadzie funkcję czy też funkcje pełnią parlamenty narodowe (w tym także izby drugie), a więc czy funkcją tą lub funkcjami tymi są klasyczne funkcje parlamentów, tj. kontrolna i ustawodawcza, przy założeniu koniecznej transpozycji w tym zakresie, jaką wymusza ich „europeizacja", czy też może funkcja związana z europejską partycypacją parlamentów narodowych nie mieści się w żadnej z dotychczasowych czy też klasycznych bądź standardowych funkcji legislatywy, przybierając postać osobnej i odrębnej funkcji, funkcji sui generis.
Kolejnym, czwartym poziomem dyskusji jest poziom wzajemnych relacji, jakie przebiegają w ramach ramifikownego parlamentu, czyli parlamentu o złożonej, dwuizbowej strukturze wewnętrznej, co oznacza, że jest to poziom na swój sposób fakultatywny (w porównaniu z wszystkimi pozostałymi poziomami), gdyż ze zrozumiałych względów dotyczy on tylko tych parlamentów, które mają postać bikameralną (złożoną). Umownie można ten aspekt zagadnienia nazwać aspektem „strukturalnym" czy „dwuizbowym". Jego znaczenie wynika z oczywistego faktu podziału krajowej władzy ustawodawczej, co pociąga za sobą szereg dalszych skutków, w tym zwłaszcza dotyczących wzajemnych powiązań pomiędzy izbami oraz stopnia ich równorzędności, która jak wiadomo może być różna, niekoniecznie jednakowa. Wariantów dyspersji funkcji i kompetencji w obu izbach parlamentu jest bowiem, hipotetycznie rzecz biorąc, co najmniej kilka, poczynając od pełnej czy też doskonałej symetrii izb, a skończywszy na ich daleko posuniętym zwichnięciu. Owa dyspersja (bądź też jej brak) poza typowymi czy też klasycznymi funkcjami legislatywy może również obejmować i funkcje, jakie organ przedstawicielski realizuje z tytułu przynależności państwa do Unii Europejskiej, i stąd właśnie wynika waga owego poziomu „strukturalnego" czy „dwuizbowego" dla prawidłowej diagnostyki roli drugiej izby w wykonywaniu praw związanych z członkostwem w Unii. Notabene, na marginesie tego zagadnienia rodzi się niemniej ważne pytanie ( a w przypadku naszych rozważań o Senacie RP wręcz pytanie kluczowe): mianowicie, czy ewentualny podział zadań obu izb dualistycznego parlamentu, który w Europie jest pewnym standardem odpowiadającym wzorcowi dwuizbowości nierównoprawnej, może, powinien czy wręcz musi być kontynuowany w zakresie „europejskiego zaangażowania" izb. Innymi słowy, chodzi tu o to, czy reguła asymetryczności izb (w modelu symetryczności sprawa wydaje się być wszak oczywista) stwarza niejako per seipse domniemanie takiej samej asymetryczności w zakresie wykonywania zadań dotyczących kontaktów europejskich, czy też może takiego domniemania nie zakłada, dopuszczając i inne możliwości ułożenia wzajemnych relacji między izbami, włącznie np. z pewnym rekompensowaniem uprawnień izby drugiej w stosunku do klasycznych funkcji i kompetencji parlamentu.
Wreszcie - last but not least - piątym poziomem dyskusji nad europejskim zaangażowaniem drugich izb (tak samo jak i całych parlamentów) jest poziom wewnątrzkrajowych regulacji konstytucyjnych, które - nie rozstrzygając sprawy ostatecznie powinny być, przynajmniej w jakiejś mierze, zgodne z rozstrzygnię ciami generalnymi, dyktowanymi przez ustalenia przeprowadzone na wcześniejszych poziomach, czyli poziomie „kompetencyjnym", ,,unijnym", ,,funkcjonalnym" i w końcu „strukturalnym". Przy czym sekwencja wskazanych poziomów czy problemów ma tu jedynie znaczenie porządkowe, co oznacza, że nie jest tutaj przesądzony z góry ani stopień ich ważności, ani nawet logiczna kolejność.
W rezultacie więc konkretny udział każdej izby drugiej, jak i szerzej każdej izby parlamentarnej, w realizacji praw związanych z członkostwem w Unii Europejskiej będzie funkcją tych pięciu kwestii zasadniczych czy wyjściowych, które zadecydują o kształcie, formie i zakresie owego udziału. Kwestie te są bowiem swoistymi punktami wyjścia określającymi, po pierwsze, ogólnoeuropejską perspektywę postrzegania roli parlamentów narodowych w procesach integracyjnych (punkty: pierwszy, drugi, trzeci i czwarty), oraz po drugie, skonkretyzowanie tej roli przez regulacje wewnątrzkrajowe, które co do zasady powinny być zbieżne z duchem czy też może filozofią, jaką in principia wyznaczają poszczególne kwestie czy punkty określające założenia europejskiej (unijnej) roli parlamentów narodowych (z konieczności określa ją wszystkie pięć punktów czy poziomów, ale w postaci najpełniejszej zawarte są one w punkcie piątym, będącym do pewnego stopnia puentą wszystkich pozostałych).
The subject of the article is the matter of the „european commitment" of the Polish Senate as the so-called second chamber of the parliament. Starting point is the statement that the matter of participation of the Senate, and wider of every parliamentary second chamber, in the execution of the rughts referring to the European Uniori membership, should be looked into from at least several points of view.
The first is tier which can be referred to as „competency" because it concerns delimitation of the rights ofthe Executive and the Legislative branch with regard to the matters referring the European Union. lt is contained in the recognition that the competencies ofthe parliament in the widely understood „european relations" are limited ab initio while the second chamber or even wider - the parliament, is brought down to the role ofa councelling, advisory body, where ihe Executive is the leading body.
The second tier is a much wider matter, having a global value - namely the perception of national parliaments by the European Union: This matter may therefore conventionally by referred to as the „union matter" or the „european matter", because it is both undertaken and regulated, even though rather generally, by the European Union. It boils down to the indication of a generał role of the national parliaments in the sphere of their european contacts, which on the one hand includes the area ad intra - the internal area, whose core is the relationship of the national parliament with respective national executive bodies. On the other hand, it is the area ad extra - the external area which refers to both the relationship of the national parliament with the Union as such and its individual bodies, and the relationship with the parliaments of the other member states.
The third tier can briefly and not very precisely be referred to as „doctrinal" or alternatively „functional". It mainly is about an answer to the question what function or functions national parliaments actually have (including the second chamber). Therefore, is this function, or functions, a classic function ofthe parliaments, i.e. supervisory and legislative, with the assumption of a necessary transposition in this respect which is the imposed by their „europeisation". Or prehaps the function associated with the european participation of the national parliaments dose not fit in any of the insofar existing or classic or even standard functions of the legislative branch, adopting the form of a separate and independent function - function sui generis.
Another tier, the fourth one, is the tier of mutual relations which take place with a divided parliament, the parliament with a complex, two-chamber internal structure. Conventionally, this aspect of the matter may be referred to as „structural" or „bicameral". Its imprtance results from the obvious fact of division of the national legislative aithority which results in a series of subsequent affects, including in particular those associated with mutual relations between the cham bers as well as the extent oftheir equivalence which may obviously vary and not necessarilly be the same. Thus, the cariants of dispersion of functions and competencies in both chambers of the parliament are at least a few, starting from the full or perfect symmetry of the chambers through to their seriously advanced sprain.
Finally, the fifth tier is the tier of intranational constitutional regulations which - without ultimately arbitrating the matter - should at least into a certain extent by consistent with the generał adjudications dictated by the decisions executed at the previous tiers, namely the „competency", the „union", ,,functional" and eventually the „structural" tier.
Consequently, particular particpipartion of every second chamber, and wider - every chamber of the parliament, in the execution of the rights referring to the European Union membership, will be the function of the above five fundamental or initial metters which will decide on the shape, form and extend of the said participation. Therefore, the concept of the european commitment of the second chamber of the parliament has a somewhat resultant nature, being the form of compilation and mutatuon of many overlapping problems, circumstances and effects, which results in the actual lack of a single, universal model of fulfilling the ,,european function" by the second chamber.
