Prześlij tekst
Nr 1 (223) (2021)
Artykuły

Charakter prawny umowy o dofinansowanie projektu ze środków europejskich w ramach polityki spójności

[Legal nature of the contract for co-financing a project from European funds as part of cohesion policy]

PDF
  • Robert Talaga
Robert Talaga
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

Opublikowane 2021-06-30

Słowa kluczowe

  • prawo publiczne,
  • prawo prywatne,
  • polityka spójności,
  • public law,
  • private law,
  • contract for co-financing the project,
  • cohesion policy
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Charakter prawny umowy o dofinansowanie projektu ze środków europejskich w ramach polityki spójności: [Legal nature of the contract for co-financing a project from European funds as part of cohesion policy]. (2021). Studia Prawnicze The Legal Studies, 1 (223), 25-55. https://doi.org/10.37232/sp.2021b

Abstrakt

Zawarcie umowy o dofinansowanie projektu jest efektem przeprowadzenia przez organy administracji postępowania w przedmiocie transferu środków publicznych do określonego przedsięwzięcia. Cała dwuetapowa procedura została uregulowana przez ustawodawcę z wykorzystaniem zarówno administracyjnej jak i cywilnoprawnej metody regulacji. Przyjmuje się, że postępowanie prowadzone przed organami ma charakter administracyjnoprawny i kończy się zawarciem umowy o charakterze cywilnoprawnym. Jednak na każdym z tych etapów, niemal w równym stopniu stosowane są przepisy o charakterze publicznoprawnym oraz prywatnoprawnym. Nie pozostaje to bez wpływu na dyskusję o charakterze zawieranego kontraktu. W efekcie można mówić o umowie o charakterze quasi prywatnoprawnym, która nie jest ani typową instytucją prywatnoprawną, ani też nie daje się w pełni zakwalifikować jako umowa publicznoprawna. Jest porównywana do różnych form działania administracji, których zakres zastosowania pozostaje jednak ograniczony.

 

A contract for co-financing a project is the result of proceedings carried out by administrative bodies to transfer public funds which are supposed to support a specific project. The complete two-stage procedure has been regulated by the legislator using both the administrative and civil law method of regulation. As a result, it is assumed that any proceeding before the authorities is administrative and ends with a civil law contract. However, at each of these stages, public and private law provisions are applied. It is definitely most visible in relation to the concluded contract. Public-law and private-law provisions apply almost equally to this form of administrative activity. This has an impact on the discussion about the nature of the contract. As a result, we can talk about a quasi-private-law contract, which is neither a typical private-law institution, nor can it fully be qualified as a public-law contract. As a consequence, it is compared to various forms of administrative activity, the scope of which, however, remains limited.

PDF

Bibliografia

  1. Becker F., Application of community law by member states’ public authorithies between autonomy and effectivness, „Common Market Law Review” 2007, vol. 44, nr 4, s. 1035-1056.
  2. Biernat S., Prywatyzacja zadań publicznych. Problematyka prawna, PWN, Warszawa 1994.
  3. Błaś A., Umowy cywilnoprawne, [w:] J. Boć (red.), Prawo administracyjne, Kolonia Limited, Wrocław 2005, s. 363-364.
  4. Boć J., O umowie administracyjnej, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, J. Boć (red.), Umowy w administracji, Kolonia Limited, Wrocław 2008, s. 29-41.
  5. Bullinger M., Vertrag und Verwaltungsakt zu den Handlungsformen und Handlungsprinzipien der öffentlichen Verwaltung nach deutschen und englischen Recht, Stuttgart Kohlhammer, Stuttgart 1962.
  6. Cardwell M., The European Model of Agriculture, OUP, Oxford 2004.
  7. Chlipała M., Przyrzeczenie administracyjne w systemie prawnych form działania administracji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, nr 1, s. 155-167.
  8. Chróścielewski W., Akt administracyjny generalny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1994.
  9. Cieślik Z., Umowa administracyjna w państwie prawa, Zakamycze, Kraków 2004.
  10. Craig P., de Burca G., EU Law. Text, Cases, and Materials, OUP, Oxford 1995.
  11. Craig P., UK, EU and Global Administrative Law. Foundations and Challenges, CUP, Cambridge 2015.
  12. Czarkowska A., Umowy adhezyjne w administracji publicznej, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, J. Boć (red.), Umowy w administracji, Kolonia Limited, Wrocław 2008, s. 43-48.
  13. Dawidowicz H., Umowy administracyjne w gospodarce uspołecznionej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1964, nr 1, s. 4-8.
  14. Delicostopoulos J.D., Towards European Procedural Primacy In National Legal Systems, „European Law Journal” 2003, vol. 9, nr 5, s. 599-613.
  15. Dolnicki B., Ewolucja pojęcia umowy publicznoprawnej, [w:] I. Bogucka, Z. Tobor (red.), Prawo a wartości. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Nowackiego, Zakamycze, Kraków 2003, s. 35-53.
  16. Dolnicki B., Umowa publicznoprawna – zagadnienia wybrane, [w:] J. Filipek (red.), Jednostka w demokratycznym państwie prawa, Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2003, s. 162-178.
  17. Dolnicki B., Umowa publicznoprawna w prawie niemieckim, „Państwo i Prawo” 2001, nr 3, s. 79-86.
  18. Dzwonkowski H., Gołębiowski G. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz prawno-finansowy, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
  19. Faludi A., From European spatial development to territorial cohesion policy, „Regional Studies” 2006, nr 6, s. 667-678.
  20. Fennell R., The Common Agricultural Policy: Continuity and Change, Clarendon Press, Oxford 1997.
  21. Gajewski S., Model postępowania w sprawach udzielania świadczeń ze środków publicznych w drodze umowy, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2015, nr 2, s. 33-42.
  22. Galetta D., Procedural Autonomy of EU Member States: Paradise Lost? A Study on the “Functionalized Procedural Competence” of EU Member States, Springer Verlag, Heidelberg-Dordrecht-London-New York 2010.
  23. Gonet W., Zakres swobody zawierania umów przez jednostki samorządu terytorialnego, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
  24. Grant W., The Common Agricultural Policy, MacMillan, Londyn 1997.
  25. Grzybowski S., Akt administracyjny jako źródło stosunków obligacyjnych, „Państwo i Prawo” 1966, nr 9, s. 263-276.
  26. Hauser R., Niewiadomski Z., Wróbel A. (red.), Europeizacja prawa administracyjnego, System Prawa Administracyjnego, t. 3, C.H. Beck, INP PAN, Warszawa 2014.
  27. Hauser R., Niewiadomski Z., Wróbel A. (red.), Prawne formy działania administracji, System Prawa Administracyjnego, t. 5, C.H. Beck, INP PAN, Warszawa 2013.
  28. Herdegen M., Praw o europejskie, C.H. Beck, Warszawa 2006.
  29. Iniewski R., Nowa umowa o dofinansowanie projektu, „Finanse Publiczne” 2010, nr 3, s 58-63.
  30. Jaremba U., National Judges As EU Law Judges: The Polish Civil Law System, Martinus Nijhof Publishers, Leiden-Boston 2014.
  31. Kijowski D., Przepisy czy zasady ogólne prawa administracyjnego, [w:] J. Supernat (red.), Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Janowi Bociowi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009, s. 290-304.
  32. Kijowski D., Ucieczka administracji publicznej w sferę prawa cywilnego, [w:] M. Wierzbowski, J. Jagielski, A. Wiktorowska, E. Stefańska (red.), Współczesne zagadnienia prawa i procedury administracyjnej. Księga jubileuszowa dedykowana prof. zw. dr. hab. Jackowi Langowi, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2009, s. 115-136.
  33. Knysiak-Molczyk H., Umowa cywilnoprawna jako forma działania organów administracji publicznej, [w:] J. Zimmermann (red.), Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd katedr prawa administracyjnego Zakopane 24-27 września 2006 roku, Wolters Kluwer, Warszawa–Kraków 2007, s. 491-506.
  34. Kober M., Umowa cywilnoprawna czy decyzja administracyjna, „Casus” 2006, nr 4, s. 42-43.
  35. Krukowski M., Budżet Unii Europejskiej – od projektu do absolutorium, [w:] G. Paluszak, M. Sapała (red.), Dylematy budżetu i wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2013, s. 36-55.
  36. Krzykowski P., Postępowanie administracyjne w sprawie odzyskiwania wypłaconych środków unijnych w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych. Wybrane zagadnienia, E-seria Monografie Wydziału Prawa i Administracji UWM, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2017.
  37. Kubiak A., Perspektywy rozwoju form konsensualnych w polskim prawie administracyjnym, [w:] J. Boć, L. Dziewięcka-Bokun (red.), Umowy w administracji, Kolonia Limited, Wrocław 2008, s. 77-88.
  38. Langrod J.S., Instytucje prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej, Zakamycze, Kraków 2003.
  39. Lemańska J., Umowa administracyjna a umowa cywilnoprawna, [w:] I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga (red.), Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001, s. 421-427.
  40. Łętowski J., Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, PWN, Warszawa 1990.
  41. Litwin J., Z problematyki styku prawa cywilnego z administracyjnym, „Państwo i Prawo” 1965, nr 4, s. 540-555.
  42. Matuszczak A., Kęciek K., Nowa perspektywa finansowania Unii Europejskiej determinantą reform wspólnej polityki rolnej, [w:] G. Paluszak, M. Sapała (red.), Dylematy budżetu i wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2013, s. 127-152.
  43. Maurer H., Allgemeines Verwaltungsrecht, C.H. Beck, Monachium 2009.
  44. McMahon J., Law of the Common Agricultural Policy, Longman, Londyn 2000.
  45. Miemiec W., Przesłanki determinujące zwrot środków przeznaczonych na finansowanie programów realizowanych przez JST z udziałem bezzwrotnych środków europejskich, „Finanse Komunalne” 2012, nr 1-2, s. 34-43.
  46. Modrzejewski A., Kontraktualizacja w globalnym i europejskim prawie administracyjnym, [w:] D.R. Kijowski, P.J. Suwaj (red.), Kryzys prawa administracyjnego. T. 3 Wypieranie prawa administracyjnego przez prawo cywilne, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012, s. 219-238.
  47. Molle W., European Cohesion Policy, Routledge, Londyn-Nowy Jork 2007.
  48. Niewiadomski Z. (red.), Prawo administracyjne. Część ogólna, LexisNexis, Warszawa 2002.
  49. Niewiadomski Z., Prawne formy działania administracji i ich sądowa kontrola, [w:] Z. Niewiadomski (red.), Prawo administracyjne, LexisNexis, Warszawa 2013, s. 208-215.
  50. Ochendowski E., Prawo administracyjne. Część ogólna, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, „Dom Organizatora”, Toruń 1996.
  51. Odachowski J., Karwatowicz G., Decyzja o zwrocie przez beneficjenta środków publicznych w świetle nowelizacji art. 211 ustawy o finansach publicznych z 7 listopada 2008 roku, „Finanse Komunalne” 2009, nr 3, s. 5-13.
  52. Ofiarski Z. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2019, LEX.
  53. Olajos I., Cohesion Policy [w:] Z. Asztalos, C. Pákozdy (red.), Public policies of the European Union, Editura Universitatii „Petru Maior”, Târgu-Mures 2008, s. 129-142.
  54. Ostałowski J., Postępowanie w sprawie zwrotu środków Unii Europejskiej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych, „Przegląd Prawa Publicznego” 2014, nr 2, s. 30-52.
  55. Ostrowska A., Koncepcja umowy administracyjnej na przykładzie umowy o dotację w świetle polskich i zagranicznych regulacji, „Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu” 2018, nr 3, s. 9-27.
  56. Piszcz A., Partnerstwo publiczno-prywatne jako wyraz kontraktualizacji administracji publicznej, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, J. Boć (red.), Umowy w administracji, Kolonia Limited, Wrocław 2008, s. 255-263.
  57. Piwowarczyk A., Procedury zamówień publicznych w projektach współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
  58. Popowska B., Decyzja i umowa jako formy działania podmiotów administracji gospodarczej; koncepcja, współwystępowanie, czy alternatywa?, [w:] B. Popowska, K. Kokocińska (red,), Instrumenty i formy prawne działania administracji gospodarczej, Wydawnictwo UAM, Poznań 2009, s. 77-115.
  59. Postanowienie NSA z 10 lutego 2010 r., II GSK 86/10, LEX 663509.
  60. Postanowienie SN z 11 sierpnia 1999 r., I CKN 414/99, OSNC 2000, nr 1, poz. 20.
  61. Postanowienie SN z 16 maja 2012 r., III CZP 19/12 LEX 1212819.
  62. Postanowienie SN z 21 listopada 2000 r., III CKN 1048/00, LEX 51872.
  63. Postanowienie SN z 21 marca 2013 r., III CZP 9/13, LEX 1318412.
  64. Postanowienie SN z 22 sierpnia 2007 r., III CZP 76/07, LEX 345575.
  65. Postanowienie SN z 24 czerwca 2010 r., IV CSK 554/09, LEX 738131.
  66. Poździk R., Decyzje o zwrocie środków unijnych w praktyce wdrażania regionalnych programów operacyjnych, „Samorząd Terytorialny” 2013, nr 7-8, s. 105-115.
  67. Poździk R., Ocena i wybór projektów do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.
  68. Poździk R., Zasady wdrażania funduszy unijnych w latach 2014–2020, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014, nr 12, s. 4-11.
  69. Prutis S., Regulacja pomiędzy cywilną a administracyjna metodą regulacji prawnej na przykładzie instytucji prawa rolnego, [w:] J. Gołaczyński, P. Machnikowski (red.), Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Edwarda Gniewka, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 495-508.
  70. Razowski P., Niedopuszczalność drogi sądowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015.
  71. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich, Dz.Urz. UE L 248 z 16.09.2002 r.
  72. Sancewicz P., Umowa jako prawna forma działania administracji publicznej w polskiej i niemieckiej doktrynie prawa publicznego, „Studia Prawa Publicznego” 2019, nr 1, s. s. 55-79.
  73. Sawczuk W.S., Właściwość sądów administracyjnych i sądów powszechnych w sprawach rozdziału funduszy unijnych na przykładzie rozdziału środków w ramach polityki rozwoju, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2011, nr 6, s. 83-85.
  74. Scheuring K., Stosowanie prawa wspólnotowego przez organy administracyjne państw członkowskich, Ars Boni et Aequi, Poznań 2008.
  75. Smoleń P. (red.), Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, C.H. Beck Warszawa 2014.
  76. Smyczyński T., Skutki cywilnoprawne aktu administracyjnego w obrocie uspołecznionym, „Palestra” 1973, nr 12, s. 57-63.
  77. Sobieralski K., Szczygieł-Grüdl I., Solner A., Zwrot środków przeznaczonych na realizacje programów regionalnych finansowanych z udziałem środków europejskich – weryfikacja decyzji, Presscom, Wrocław 2017.
  78. Starościak J., Administracja. Zagadnienia teorii i praktyki, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1974.
  79. Starościak J., Iserzon E., Prawo administracyjne, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1963.
  80. Starościak J., Prawne formy i metody działania administracji, [w:] T. Rabska, J. Łętowski (red.), System Prawa Administracyjnego, t. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 39-129.
  81. Starościak J., Prawo administracyjne, PWN, Warszawa 1978.
  82. Starościak J., Uwagi o metodach działania administracji, „Studia Prawnicze” 1970, nr 26/27, s. 232-244.
  83. Stasikowski R., Funkcja regulacyjna administracji publicznej. Studium z zakresu nauki prawa administracyjnego oraz nauki administracji, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Katowice 2009.
  84. Stec P., Umowy w administracji, Difin, Warszawa 2010.
  85. Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, PWN, Warszawa 1984.
  86. Sukiennik A., Finansowanie Budżetu Unii Europejskiej i propozycje jego reformy, [w:] G. Paluszak, M. Sapała (red.), Dylematy budżetu i wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2013, s. 59-82.
  87. Świstak M., Tkaczyński J.W., Wybrane polityki publiczne Unii Europejskiej. Stan i perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
  88. Szczepaniak R., Postępowanie cywilne – droga sądowa – dochodzenie roszczeń o zwrot dotacji ze środków strukturalnych Unii Europejskiej. Glosa do wyroku SN z dnia 11 maja 2012 r., II CSK 545/11, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2014, nr 2, poz. 17.
  89. Szczepaniak R., Wybrane problemy związane z przeplataniem się cywilnoprawnej i administracyjnej metody regulacji na przykładzie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, „Studia Prawa Prywatnego” 2014, nr 3, s. 103-221.
  90. Szewczak M., Administracyjno-prawne aspekty realizacji wspólnej polityki rolnej w Polsce, Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.
  91. Szilágyi J. E., Common Agricultural Policy, [w:] Z. Asztalos, C. Pákozdy, Public policies of the European Union, Editura Universitatii „Petru Maior”, Târgu Mures 2008, s. 88-104.
  92. Szostak R., Kontrola zamówień publicznych finansowanych ze środków europejskich – zagadnienia organizacyjne, „Samorząd Terytorialny” 2011, nr 11, s. 61-79.
  93. Szumski S., Wspólna Polityka Rolna, WAiP, Warszawa 2007.
  94. Szymański M., Zwrot środków nieprawidłowo wykorzystanych przy realizacji programów Unii Europejskiej, „Kontrola Państwowa” 2010, nr 2, s. 10-27.
  95. Talaga R., Ewolucja umowy o dofinansowanie projektu ze środków europejskich w polskim systemie prawnym, „Ius Novum” 2019, t. 13, nr 1, s. 177-191.
  96. Talaga R., Przedmiotowy zakres zastosowania umowy o dofinansowanie projektu realizowanego w ramach polityki spójności, [w:] W. Maciołek (red.), Problematyka kwalifikacji prawnej pozakodeksowych umownych stosunków zobowiązaniowych, INP PAN, Warszawa 2020, s. 136-150.
  97. Taras W., Przyrzeczenie administracyjne, [w:] M. Mozgawa, M. Mazur, J. Stelmasiak, T. Bojarski (red.), Polska lat 90-tych. Przemiany państwa i prawa: materiały z Konferencji, Lublin–Kazimierz, 27–29 kwietnia 1998 r., Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997, s. 145-155.
  98. Taras W., Zalecenie, ostrzeżenie i przyrzeczenie administracyjne w systemie form działania administracji publicznej, [w:] M. Stahl, J. P. Tarno, M. Górski (red.), Administracja i prawo administracyjne u progu trzeciego tysiąclecia. Materiały konferencji naukowej katedr prawa i postępowania administracyjnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000, s. 465-476.
  99. Trojanek J., Wpływ decyzji administracyjnej na stosunki cywilnoprawne w obrocie uspołecznionym, [w:] L. Bar (red.) Instytucje prawne w gospodarce narodowej (studia prawne), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków Gdańsk-Łódź 1981, s. 127-184.
  100. Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020, t.j. Dz.U. 2020, poz. 818.
  101. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, t.j. Dz.U. 2020, poz. 1740, 2320.
  102. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2019, poz. 869 z późn. zm.
  103. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, t.j. Dz.U. 2019, poz. 1295.
  104. Wierzbowski M., Wiktorowska A., Prawne formy działania administracji, [w:] J. Lang, J. Służewski, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Polskie prawo administracyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 210-212.
  105. Wierzbowski M., Wiktorowska A., Prawne formy działania administracji, [w:] M. Wierzbowski, Prawo administracyjne, LexisNexis, Warszawa 2009, s. 115-136.
  106. Wishlade F., EU Cohesion Policy: Facts Figures and Issues, [w:] L. Hooghe (red.), Cohesion Policy and European Integration: Building Multilevel Governance, OUP, Oxford 1996, s. 27-58.
  107. Włodyka S., Źródła obowiązku zawarcia umowy, [w:] Z. Radwański (red.), Studia z prawa zobowiązań, PWN, Warszawa–Poznań 1979, s. 193-203.
  108. Wolter A., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, PWN, Warszawa 1986.
  109. Wosik Ł., Charakter prawny aktu o przyznaniu dofinansowania z funduszy strukturalnych UE – Glosa do wyroku NSA z 8.06.2006 r. (II GSK 63/06), „Europejski Przegląd Sądowy” 2006, nr 12, s. 51-59.
  110. Wyporska–Frankiewicz J., Publicznoprawne formy działania administracji o charakterze dwustronnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  111. Wyrok NSA z 14 czerwca 1981 r., SA 1272/81, ONSA 1981, nr 1, poz. 61.
  112. Wyrok NSA z 26 kwietnia 2017 r., II GSK 2920/15, LEX 2315755.
  113. Wyrok NSA z 4 marca 2008 r., II GSK 217/08, LEX 469751.
  114. Wyrok NSA z 6 września 1983 r., I SA 270/82, ONSA 1983, nr 2, poz. 70.
  115. Wyrok SN z 11 maja 2012 r., II CSK 545/11, LEX 1229959.
  116. Wyrok SN z 12 stycznia 2012 r., IV CSK 287/11, LEX 1131135.
  117. Wyrok SN z 2 grudnia 2011 r., III CSK 55/11, LEX 1084604.
  118. Wyrok SN z 31 marca 2000 r., II CKN 768/98, LEX 51067.
  119. Wyrok SN z 6 maja 2011 r., II CSK 520/10, OSNC 2012, nr 2, poz 34.
  120. Wyrok TSUE z 11 lipca 1985 r. w sprawie C-107/84 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Federalnej Niemiec, EU:C:1985:332.
  121. Wyrok TSUE z 26 marca 1987 r. w sprawie 235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów, EU:C:1987:161.
  122. Wyrok TSUE z 12 września 2000 r. w sprawie C-260/98 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Greckiej, ECLI:EU:C:2000:429.
  123. Wyrok TSUE z 12 września 2000 r. w sprawie C-408/97 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów, EU:C:2000:427.
  124. Wyrok TSUE z 14 grudnia 2000 r. w sprawie C-446/98 Fazenda Pública przeciwko Câmara Municipal do Porto, ECLI:EU:C:2000:691.
  125. Wyrok TSUE z 15 maja 1990 r. w sprawie C-4/89, Comune di Carpaneto Piacentino i in. przeciwko Ufficio provinciale imposta sul valore aggiunto di Piacenza, EU:C:1990:204.
  126. Wyrok TSUE z 16 września 2008 r. w sprawie C-288/07 Commissioners of Her Majesty’s Revenue & Customs przeciwko Isle of Wight Council i innym, EU:C:2008:505.
  127. Wyrok TSUE z 17 października 1989 r. w sprawach połączonych 231/87 i 129/88 Ufficio distrettuale delle imposte dirette di Fiorenzuola d’Arda i inni przeciwko Comune di Carpaneto Piacentino i inni, EU:C:1989:381.
  128. Wyrok WSA w Gliwicach z 14 maja 2012 r., III SA/Gl 1999/11.
  129. Wyrok WSA w Poznaniu z 1 lipca 2015 r., III SA/Po 492/15, LEX 1807771.
  130. Wyrok WSA w Poznaniu z 10 listopada 2015 r.,III SA/Po 952/15, LEX 1977299.
  131. Wyrok WSA w Poznaniu z 16 lipca 2015 r., III SA/Po 582/15, LEX 1807795.
  132. Wyrok WSA w Poznaniu z 20 maja 2015 r., III SA/Po 378/15, LEX 1807739.
  133. Wyrok WSA w Poznaniu z 23 września 2015 r., III SA/Po 713/15, LEX 1934876.
  134. Wyrok WSA w Poznaniu z 25 listopada 2015 r., III SA/Po 1038/15, LEX 1947037.
  135. Wyrok WSA W Warszawie z 10 stycznia 2013 r., V SA/Wa 1758/12, LEX 1326663.
  136. Wyrok WSA w Warszawie z 25 czerwca 2008 r., V SA/Wa 45/08, LEX 566662.
  137. Wyrok WSA w Warszawie z 5 lipca 2013 r., V SA/Wa 457/13, LEX 1375658.
  138. Wyszomirski Ł., Zwrot środków europejskich przez beneficjenta, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013, nr 1, s. 77-93.
  139. Ziemski K., Alternatywy dla aktu administracyjnego, [w:] J. Zimmermann (red.), Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd katedr prawa administracyjnego Zakopane 24–27 września 2006 roku, Wolters Kluwer, Warszawa–Kraków 2007, s. 415-426.
  140. Ziemski K., Indywidualny akt administracyjny jako forma prawna działania administracji, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2005.
  141. Zimmermann J., Prawo administracyjne, Wolters Kluwer-Zakamycze, Warszawa–Kraków 2006.
  142. Zimmermann M., Formy działania administracji, [w:] M. Jaroszyński (red.), Prawo administracyjne, cz. 2, PWN, Warszawa 1952.
  143. Zybała A., Polityki publiczne. Doświadczenia w tworzeniu i wykonywaniu programów publicznych w Polsce i innych krajach. Jak działa państwo, gdzie zmierza/chce/musi rozwiązać zbiorowe problemy swoich obywateli?, Krajowa Szkoła Administracji Publicznej, Warszawa 2012.