Make a Submission
No. 2 (172) (2007)
Artykuły

Zasada ne bis in idem w polskim prawie karnym

[The institution of res judicata and the principle of ne bis in idem]

PDF (Polish)
  • Maciej Rogalski

Published 2007-04-29

Keywords

  • procedural rules,
  • former adjudication,
  • international criminal law,
  • European Communities law
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

How to Cite

Zasada ne bis in idem w polskim prawie karnym: [The institution of res judicata and the principle of ne bis in idem]. (2007). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (172), 75-99. https://doi.org/10.37232/sp.2007.2.5

Abstract

The ne bis in idem principle is a guarantee for the accused that he/she will not be held responsible for an act for which he/she has already been tried. This constitutes a fundamental right of the perpetrator of the punishable act, who can demand that proceedings are not commenced, or discontinued if already instituted, if criminal proceedings against him in the same case have already been yalidly terminated.

Legal certainty should be ensured eąually for the society in generał and for the individual. Society should have confidence in the legał order in force in a given State.

It is generally accepted that the principle of ne bis in idem chiefly serves the protection of persons judged - the sentenced and the acąuitted. This principle also means that proceedings cannot be conducted with the aim of the acąuittal or mitigation of penalty for someone who has been sentenced in a legally valid judgment. However, it should be noted that the ne bis in idem prohibition can, in certain circumstances, be a barrier to demonstrating the innocence of the accused. Hence, it should be noted that modem criminal procedures are mled by the principle of presumed innocence, which can only be set aside by a legally valid court decision declaring guilt of the accused. The accused is considered innocent until his/her guilt has been determined by a legally valid verdict that establishes the ne bis in idem prohibition. Errors madę by the court that have led to the conviction of an innocent person should not be corrected by infringing this principle. Furthermore, legał systems have institutions that allow for setting aside even legally valid sentences.

Any natural or legał person whose legał interests have been directly infringed or threatened by a crime can count on a case examination on merits by an independent court. The right of a Citizen to be heard by a court, to a just examination of his/her case by an independent and impartial court established by an act of law, is one of the fundamental human rights provided for in Art. 6 of the European Convention on Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms.

PDF (Polish)

References

  1. Baum L.M., Pursuing Justice in a Climate of Moral Outrage: An Evaluation of the Rights of the Accused in the Rome Statute of the International Criminal Court, „Wisconsin International Law Journal” 2001, t. 25.
  2. Behrendt H.J., Der Tatbegriff Im materiellen und formellen Steuerrecht, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 1982, nr 94.
  3. Bower S., Turner A., The Doctrine of Res Judicata, Butterworths, London 1969.
  4. Budziński S., O powadze rzeczy osądzonej w procesie cywilnym i kryminalnym oraz o wzajemnym wpływie na siebie, Petersburg 1861.
  5. Cieślak M., Zasady procesu karnego i ich system, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prawo” 1956, nr 3.
  6. Comley W., Former Jeopardy, „Yale Law Journal” 1926, nr 35.
  7. Cuesta J.L. de la, Concurrent National and International Criminal Jurisdiction and the Principle „ne bis in idem”. General Report, „Revue Internationale de Droit Penal” 2002, nr 3-4.
  8. Dithmar U., Der Grundsatz „ne bis in idem” und das fortgesetzte Delikt, Freie Universität, Berlin 1993.
  9. Dudka K., Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w polskich sprawach karnych a konieczność zmian polskiego prawa karnego procesowego i praktyki stosowania prawa, [w:] T. Bojarski (red.), Nowe prawo karne po zmianach, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002.
  10. Ebensperger S., Strafrechtliches „ne bis in idem” in Österreich unter besonderer Berücksichtigung internationaler Obereinkommen, „Osterreichisch Juristenzeitung” 1999, nr 5.
  11. Europejska Karta Praw Podstawowych, www.sprawymiedzynarodowe.pl/nowosci/karta/karta_pol.html.
  12. Faber M., Strafklageverbrauch und fortgesetzte Handlung, C. Schön, Munchen 1966.
  13. Friedland M.L., Double Jeopardy, Clarendon Press, Oxford 1969.
  14. Grajewski K., Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego a niektóre regulacje Konstytucji z 1997 roku, [w:] M. Płachta, Aktualne problemy prawa i procesu karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Janowi Grajewskiemu, Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
  15. Gronowska B., Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach: z dnia 23 października 1995 r., 33/1994/480/562 Gradinger v. Austria oraz z dnia 30 czerwca 1998 r., 84/1997/868/1080, Oliveira v. Szwajcaria „Prokuratura i Prawo” 1999, nr 11-12.
  16. Grunwald G., Die materielle Rechtskraft im Strafverfahren der Bundesrepublik Deutschland, [w:] H.H. Jescheck (red.), Deutsche strafrechtliche Landesreferate zum IX Internationalen Kongress für Rechtsvergleichung, Teheran 1974, Walter de Gruyter, Berlin-New York 1974.
  17. Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2001.
  18. Hackner T., Schomburg W., Łagodny O., Wolf N., Internationale Rechtshilfe in Strafsachen, C.H. Beck, Munchen 2003.
  19. Hall J., Objectives of Federal Criminal Procedural Revision, „Cornell Law Review” 1942, nr 51.
  20. Hofmański P., Konwencja Europejska a prawo karne, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń 1995.
  21. Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 1999.
  22. Hofmański P., Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego, Uniwersytet Śląski, Katowice 1988.
  23. Jones J.W., Law and Legal Theory of the Greeks, Clarendon Press, Oxford 1956.
  24. Kaftal A., O niektórych zagadnieniach tożsamości przedmiotowej czynu przy przestępstwie ciągłym, „Palestra” 1964, nr 8.
  25. Kaftal A., Obowiązywanie zasady ne bis in idem przy przestępstwie ciągłym, „Palestra” 1966, nr 3-4.
  26. Kmiecik R., Prawomocność postanowień prokuratora w świetle k.p.k. z 1997 r., [w:] E. Skrętowicz (red.), Nowy Kodeks postępowania karnego. Zagadnienia węzłowe, "Zakamycze", Kraków 1998.
  27. Kmiecik R., Skrętowicz E., Proces karny. Część ogólna, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków-Lublin 1999.
  28. Kmiecik R., Skrętowicz E., Proces karny. Część ogólna, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 2002.
  29. Knypl Z., Komentarz do Europejskiej Konwencji o Międzynarodowej Ważności Wyroków Karnych, [w:] E. Zielińska (red.), Standardy prawne Rady Europy. Teksty i Komentarze, t. III, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997.
  30. Konwencja o ekstradycji i pomocy sądowej w sprawach karnych między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgji, podpisana w Brukseli, dnia 13 maja 1931 r. (ratyfikowana zgodnie z ustawą z dnia 10 marca 1932 r.), Dz.U. 1932 Nr 59, poz. 564.
  31. Kunicka-Michalska B., XVI Międzynarodowy Kongres Prawa Karnego AIDP (Budapeszt, 5-11 IX 1999), „Państwo i Prawo” 2000, nr 3.
  32. Kurzępa B., Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych. Przepisy i orzecznictwo, TNOiK "Dom Organizatora", Toruń 2002.
  33. Łagodny O., Viele Strafgewalten und nur ein transnationales ne-bis-in idem?, [w:] A. Donatsch, M. Forster, Ch. Schwarzenegger (red.), Strafrecht, Strafprozessrecht und Menschenrechte : Festschrift für Stefan Trechsel zum 65. Geburtstag, Schulthess, Basel 2002.
  34. Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 2000.
  35. Marek A., Pojęcie zasady procesu karnego, „Państwo i Prawo” 1970, nr 3-4.
  36. Marek A., Waltoś S., Podstawy prawa i procesu karnego, Wydawnictwo Prawnicze - LexisNexis, Warszawa 2002.
  37. Maunz T., Durig G., Herzog R., Grundgesetz-Kommentar, C.H. Beck, Munchen 1994.
  38. McDermott P.A., Res Judicata and Double Jeopardy, Lexis Law Pub., Butterworths 1999.
  39. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., Dz.U. 1977 Nr 38, poz. 167.
  40. Mogilnicki A., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1932.
  41. Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
  42. Murzynowski A., W sprawie mocy wiążącej ustaleń prawomocnych wyroków sądowych, „Państwo i Prawo” 1966, z. 1.
  43. Neuhaus R., Der strafverfahrensrechtliche Tatbegriff - „ne bis in idem”, N. Brockmeyer, Bochum 1985.
  44. Nita B., Zasada ne bis in idem w międzynarodowym obrocie prawnym, „Państwo i Prawo” 2005, z. 3.
  45. Nowicki M.A., Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 2001.
  46. Protokół Nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony dnia 22 listopada 1984 r. w Strasburgu, Dz.U. 2003 Nr 42, poz. 364.
  47. Roxin C., Strafverfahrensrecht, C.H. Beck, Munchen 1993.
  48. Sakowicz A., Zasada ne bis in idem na gruncie art. 114 kodeksu karnego, „Przegląd Sądowy” 2003, nr 10.
  49. Schluchter E., Von Der Unabhängigkeitsphase zu materiell-rechtlich begrenzer Tatidentität beim Dauerdelikt, „Juristenzeitung” 1991, nr 12.
  50. Schmidt E., Strafprozess und Rechtsstaat Strafprozessrechtliche Aufsaetze u. Vortraege (1952-1969), Vandenhoeck & Ruprecht, Gottingen 1970.
  51. Schroeder F.C., Die Rechtsnatur des Grundsatzes „ne bis in idem”, „Juristische Schulung” 1997, nr 3.
  52. Schwarplies G., Die rechtsgeschichtliche Entwicklung des Grundsatzes „ne bis in idem” im Strafprozess, Zurich 1970.
  53. Stree W., Teilrechtskraft und fortgesetzte Tat, [w:] Festschrift für Karl Engisch zum 70 Geburtstag, Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main 1969.
  54. Taylor R., Wąsik M., Leng R., Blackstones Guide to The Criminal Justice Act 2003, Oxford University Press, Oxford 2004.
  55. Thomas G.C., Double Jeopardy. The History, the Law, New York University Press, New York 1998.
  56. Traktat Ekstradycyjny między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Francuską, podpisany w Paryżu dnia 30 grudnia 1925 r. (ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 1929 r.), Dz.U. 1929 Nr 63, poz. 491.
  57. Tylman J., Postępowanie karne. Zbiór przepisów, orzecznictwo i literatura, Oficyna Wydawnicza "Branta", Bydgoszcz-Łódź 2002.
  58. Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną dotycząca obrotu prawnego w sprawach cywilnych i karnych, podpisana w Algierze dnia 9 listopada 1976 r., Dz.U. 1982 Nr 10, poz. 73.
  59. Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Austrii o ekstradycji, podpisana w Wiedniu dnia 27 lutego 1978 r., Dz.U. 1980 Nr 14, poz. 46.
  60. Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Grecką o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych, podpisana w Atenach dnia 24 października 1979 r., Dz.U. 1982 Nr 4, poz. 24.
  61. Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Iraku o pomocy prawnej i sądowej w sprawach cywilnych i karnych, sporządzona w Bagdadzie dnia 29 października 1988 r., Dz.U. 1989 Nr 70, poz. 418.
  62. Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Australią o ekstradycji, sporządzona w Kanberze dnia 3 czerwca 1998 r., Dz.U. 2000 Nr 5, poz. 51.
  63. Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austrii o wzajemnym wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach karnych, sporządzona w Wiedniu dnia 19 kwietnia 1990 r., Dz.U. 1991 Nr 14, poz. 58.
  64. Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzona w Mińsku dnia 26 października 1994 r., Dz.U. 1995 Nr 128, poz. 619.
  65. Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Estońską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, pracowniczych i karnych, sporządzona w Tallinie dnia 27 listopada 1998 r., Dz.U. 2000 Nr 5, poz. 49.
  66. Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji, sporządzona w Waszyngtonie dnia 10 lipca 1996 r., Dz.U. 1999 Nr 93, poz. 1066.
  67. Waltoś S., Konstytucja a proces karny, [w:] Konstytucyjne podstawy wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, Zakład Wydawnictw i Usług Prawniczych "Jurysta", Warszawa 1989.
  68. Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Wydaw. Prawnicze - LexisNexis, Warszawa 2002.
  69. Wardyn Ł., Zasada „ne bis in idem ” Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Nie można sądzić dwa razy w tej samej sprawie, „Gazeta Prawna” 2003, nr 51.
  70. Wegener W., Die neuen deutschen Verfassungen, West-Verl, Essen 1947.
  71. Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1974.
  72. Wyngeart Ch. Van den, Stessens G., The international non bis idem principle: Resolving some of the unanswered questions, „International and Comaparative Law Quarterly” 1999, nr 48.
  73. Zachariae H., Wykład postępowania karnego niemieckiego, t. II, staraniem i nakładem Redakcyi Biblioteki Umiejętności Prawnych, Warszawa 1874.
  74. Zbiór dokumentów. Dokumenty z zakresu polityki zagranicznej Polski i stosunków międzynarodowych, http://www.zbiordokumentow.pl/1998/3-4/15.html.