No. 2 (226) (2022)
Artykuły

Bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy administracyjne

[Direct application of the constitution by administrative courts]

Małgorzata Masternak-Kubiak
Unicersity of Wrocław

Published 2022-12-31

Keywords

  • Constitution,
  • legal system,
  • direct application,
  • administrative courts,
  • judgment of the Constitutional Court,
  • legal loophole,
  • consistency of regulations,
  • legislative omission
  • ...More
    Less

How to Cite

Bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy administracyjne: [Direct application of the constitution by administrative courts]. (2022). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (226), 133-161. https://doi.org/10.37232/sp.2022l

Abstract

The article deals with the issue of the direct application of the Constitution by administrative courts. It begins (part 1) with a general discussion on the forms of direct application of constitutional norms: autonomous application, co-application of constitutional and statutory norms and conflicting application (especially the constitutional review of statutes). Dispensing justice by controlling the activities of public administration, the administrative courts independently apply the Constitution when reviewing the constitutionality of basic acts and resolutions of local government bodies (part 2). The analysis of jurisprudence shows that administrative courts take into account the provisions of the Constitution when resolving the issue of their jurisdiction in cases concerning both the protection of individual rights and the objective legal order (part 3). An important source leading to the direct application of constitutional provisions is the jurisprudence of the Constitutional Tribunal (part 4). Administrative courts recognise the competence of the Constitutional Tribunal to adjudicate on whether a law complies with the Constitution, but they feel that they are legitimate addressees of Art. 8 sec. 2 and Art. 178 sec. 1 of the Constitution, which authorise the courts to apply the basic law in the administration of justice. Administrative courts are bound by the normative state resulting from the ruling of the Constitutional Tribunal, regardless of their own judicial practice reflected in their case-law on different levels of judiciary, in particular shaped by a legal view expressed in a binding resolution adopted by an extended panel of judges of the Supreme Administrative Court. This part of the article also draws attention to the importance of judgments of administrative courts in the event that the legislature fails to implement a judgment of the Constitutional Tribunal. It is assumed in the case-law that the legislature’s lack of action in implementing a ruling of the Constitutional Tribunal may not be an obstacle to the administrative authorities taking action, as they are obliged to independently determine the impact of the ruling on the resolution of a particular case. In part 5 of the study, it is argued that the need for direct application of constitutional norms, principles and values by administrative courts often results from the lack of internal coherence of legal provisions, a legal gap resulting from legislative omission, or the obvious unconstitutionality of the regulations being the basis for the decision. In the case-law of administrative courts, there are instances of refusal to apply the norm of the applicable act due to what is called secondary unconstitutionality, or the manifest non-conformity of this norm with the Constitution.

References

  1. Chmielarz-Grochal A., Działanie w celu poddania eksterminacji dziecka pochodzenia żydowskiego. Glosa do wyroku NSA z dnia 24.05.2017 r., II OSK 2433/15, „Państwo i Prawo” 2020, nr 11, s. 140–148.
  2. Czarny P., Naleziński B., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji; normy samowykonalne w Konstytucji, [w:] J. Trzciński (red.), Charakter i struktura norm Konstytucji, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997, s. 125–136.
  3. Działocha K., Garlicki L., Sarnecki P., Sokolewicz W. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 4, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.
  4. Działocha K., Państwo prawne w warunkach zmian zasadniczych systemu prawa RP, „Państwo i Prawo” 1992, nr 1, s. 13–27.
  5. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2022.
  6. Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2016, nr 6–8, s. 7–25.
  7. Gomułowicz A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sędziego sądu administracyjnego i znaczenie wykładni prokonstytucyjnej. Glosa do wyroku NSA z dnia 22 października 2018 r., II FSK 2983/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2020, nr 11, s. 117–123.
  8. Hauser R., Kabat A., Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lutego 2002 r. sygn. I SA/Po 461/01, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2003, nr 2, poz. 17a.
  9. Hauser R., Konstytucyjny model polskiego sądownictwa administracyjnego, [w:] J. Stelmasiak, J. Niczyporuk, S. Fundowicz (red.), Polski model sądownictwa administracyjnego, Oficyna Wydawnicza Verba, Lublin 2003, s. 143–149.
  10. Hauser R., Skoczylas A., Niewiadomski Z., Sawczyn W., Piątek W., Jaroszyński K., Złakowski Ł., Dominowska J., Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  11. Hauser R., Trzciński J., Prawotwórcze znaczenie orzeczeń TK w orzecznictwie NSA, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  12. Jaskiernia J., Funkcje Konstytucji RP w dobie integracji europejskiej i radykalnych przemian politycznych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020.
  13. Kabat A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji w orzecznictwie sądów administracyjnych – uwarunkowania ustrojowe i aspekt orzeczniczy, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2012, nr 2, s. 9–19.
  14. Królczyk A., Granice „wolności planistycznej gminy”. Glosa do wyroku NSA z dnia 30 lipca 2010 r., II OSK 1053/10, „Gdańskie Studia Prawnicze. Przegląd Orzecznictwa” 2011, nr 1, s. 57–72.
  15. Masternak-Kubiak M., Kontrola konstytucyjności prawa miejscowego sprawowana przez sądy administracyjne, [w:] A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty (red.), Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji Jubileuszu 70–lecia urodzin i 45–lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2020, s. 647–660.
  16. Piątek W., Skoczylas A., Glosa do uchwały NSA z 13 stycznia 2014 r., II GPS 3/13, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2014, nr 5, s. 168–175.
  17. Postanowienie NSA z 10 grudnia 2013 r., II OSK 2421/13, LEX 2025918.
  18. Postanowienie NSA z 11 maja 2021 r., III OSK 3265/21, LEX 3174692.
  19. Postanowienie NSA z 7 grudnia 2017 r., I OSK 857/17, LEX 2335069.
  20. Postanowienie NSA z 9 października 2012 r., I OSK 1883/12, LEX 1269634.
  21. Postanowienie SN z 3 września 1998 r., III RN 49/98, LEX 35586.
  22. Safjan M. Bosek L. (red.), Konstytucja RP. Komentarz. Art. 1–86, t. 2, C.H. Beck, Warszawa 2016.
  23. Stahl M., Zagadnienia proceduralne sądowej kontroli aktów prawa miejscowego, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2013, nr 3, s. 41–75.
  24. Sułkowski J., Skutki określenia innego terminu utraty mocy obowiązującej dla postępowania ze skargi konstytucyjnej, „Studia i Materiały Trybunału Konstytucyjnego” 2013, t. 48, s. 151–165 https://trybunal.gov.pl/uploads/media/SiM_XLVIII_calosc.pdf [dostęp: 23.03.2023].
  25. Szczerbińska-Byrska M., Orzecznictwo sądowo-administracyjne a wartości konstytucyjne, [w:] I. Skrzydło-Niżnik, P. Dobosz (red.), Jednolitość systemu prawa a jednolitość orzecznictwa sądowo-administracyjnego i administracyjnego w sprawach samorządowych, Zakamycze, Kraków 2001.
  26. Szustakiewicz P., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 184, 185, Difin, Warszawa 2022.
  27. Tabernacka M., Kwestia (nie)pomijalności organów administracji publicznej w kontekście obowiązywania przepisów dotyczących nazw ulic, „Prawo” 2020, nr 331, s. 285–304.
  28. Trzciński J., Bezpośrednie stosowanie zasad naczelnych konstytucji przez sądy administracyjne, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2011, nr 3, s. 29–42.
  29. Trzciński J., Glosa do wyroku NSA z 20 lutego 2019 r., II OSK 694/17, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2019, nr 3, s. 137–140.
  30. Uchwała NSA z 10 stycznia 2011 r., I OPS 3/10, LEX 672624.
  31. Uchwała NSA z 13 stycznia 2014 r., II GPS 3/13, LEX 1408525.
  32. Uchwała NSA z 26 listopada 2008 r., I OPS 6/08, LEX 463487.
  33. Uchwała NSA z 29 września 2014 r., II FPS 4/13, LEX 1508654.
  34. Uchwała NSA z 7 grudnia 2009 r., I OPS 9/09, LEX 530337.
  35. Ustawa z dnia 13 października 1998 r., tj. Dz.U. 2021, poz. 423 ze zm.
  36. Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki, tj. Dz.U. 2017, poz. 1789.
  37. Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Dz.U. 2021, poz. 137.
  38. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, tj. Dz.U. 2022, poz. 503.
  39. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tj. Dz.U. 2022, poz. 329 ze zm.
  40. Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyte-czności publicznej oraz pomniki, Dz.U. 2016, poz. 744 ze zm.
  41. Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego, Dz.U. 2021, poz. 1491.
  42. Ustawa z dnia 14 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki oraz ustawy o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalita-rnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, Dz.U. 2017, poz. 2495.
  43. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, tj. Dz.U. 2022, poz. 655 ze zm.
  44. Wiącek M., Dialog między sądami administracyjnymi a Trybunałem Konstytucyjnym, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2021, nr 1–2, s. 236–248.
  45. Wiącek M., Stosowanie Konstytucji przez sądy administracyjne. Glosa do wyroku NSA z dnia 20 lutego 2019 r., II OSK 694/17, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2019, nr 9, poz. 91, s. 165–170.
  46. Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2001, nr 9, s. 3–23.
  47. Wyrok NSA w Warszawie z 24 października 2000 r., V SA 613/00, LEX 46062.
  48. Wyrok NSA z 10 marca 2009 r., II OPS 2/09, LEX 509711.
  49. Wyrok NSA z 11 marca 2014 r., II OSK 2354/12, LEX 149053.
  50. Wyrok NSA z 11 października 2017 r., II OSK 2074/17, LEX 2404407.
  51. Wyrok NSA z 13 listopada 2020 r., I OSK 2876/19, LEX 3082779.
  52. Wyrok NSA z 13 lutego 2020 r., II OSK 26/19, LEX 3019858.
  53. Wyrok NSA z 14 stycznia 2021 r., II OSK 2435/20, LEX 3149004.
  54. Wyrok NSA z 15 czerwca 2012 r., II GSK 1511/11, LEX 1244562.
  55. Wyrok NSA z 16 stycznia 2006 r., I OPS 4/05, LEX 180233.
  56. Wyrok NSA z 18 lutego 2010 r., II OSK 389/09, LEX 592087.
  57. Wyrok NSA z 19 października 2017 r., II OSK 271/16, LEX 2400103.
  58. Wyrok NSA z 20 lutego 2019 r., II OSK 694/17, LEX 2633565.
  59. Wyrok NSA z 20 marca 2019 r., II OSK 3254/18, LEX 2626658.
  60. Wyrok NSA z 20 marca 2019 r., II OSK 3260/18, LEX 2639676.
  61. Wyrok NSA z 20 września 2018 r., II OSK 841/18, LEX 2576981.
  62. Wyrok NSA z 23 listopada 2016 r., II OSK 418/15, LEX 2237955.
  63. Wyrok NSA z 24 maja 2017 r., II OSK 2433/15, LEX 2334158.
  64. Wyrok NSA z 25 lutego 2020 r., II OSK 3837/19, LEX 3027013.
  65. Wyrok NSA z 25 lutego 2021 r., I GSK 5/21, LEX 3158641.
  66. Wyrok NSA z 26 czerwca 2019 r., II OSK 1585/19, LEX 2723911.
  67. Wyrok NSA z 27 lutego 2014 r., II OSK 930/13, LEX 1495303.
  68. Wyrok NSA z 28 sierpnia 2008 r., II OSK 725/07, LEX 490772.
  69. Wyrok NSA z 29 sierpnia 2022 r., I OSK 2034/20, LEX 3397471.
  70. Wyrok NSA z 30 lipca 2010 r., II OSK 1053/10, LEX 694431.
  71. Wyrok NSA z 30 września 2020 r., II GSK 295/20, LEX 3088562.
  72. Wyrok NSA z 4 czerwca 2008 r., II OSK 1883/07, LEX 490131.
  73. Wyrok NSA z 5 lutego 2020 r., I GSK 1230/19, LEX 3010307.
  74. Wyrok SN z 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX 2389585.
  75. Wyrok SN z 8 stycznia 2009 r., I CSK 482/08, LEX 491552.
  76. Wyrok TK z 12 maja 2015 r., P 46/13, LEX 1682732.
  77. Wyrok TK z 14 czerwca 1999 r., K 11/98, LEX 37392.
  78. Wyrok TK z 15 października 2013 r., P 26/11, LEX 1393835.
  79. Wyrok TK z 16 grudnia 2009 r., K 49/07, LEX 531736.
  80. Wyrok TK z 20 grudnia 2017 r., SK 37/15, LEX 2410625.
  81. Wyrok TK z 20 maja 2020 r., P 2/18, LEX 3008302.
  82. Wyrok TK z 29 listopada 2007 r., SK 43/06, LEX 318505.
  83. Wyrok TK z 6 kwietnia 2016 r., P 5/14, LEX 2022405.
  84. Wyrok TK z 8 maja 2000 r., SK 22/99, LEX 40328.
  85. Wyrok TK z 8 października 2013 r., SK 40/12, LEX 1385861.
  86. Wyrok WSA w Warszawie z 9 października 2015 r., VII SA/Wa 276/15, LEX 941403.
  87. Wyrok WSA we Wrocławiu z 29 stycznia 2008 r., IV Sa/Wr 657/07, LEX 461207.