Make a Submission
No. 2 (108) (1991)
Artykuły

Przelew a inne wypadki singularnej sukcesji w wierzytelność

[Transfer and other cases of singular succession in a debt]

  • Jan Mojak
Jan Mojak
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Published 1991-04-30

Keywords

  • claim,
  • transfer of a claim,
  • civil law,
  • creditor,
  • payment
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

How to Cite

Przelew a inne wypadki singularnej sukcesji w wierzytelność: [Transfer and other cases of singular succession in a debt]. (1991). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (108), 33-66. https://doi.org/10.37232/sp.1991.2.2

Abstract

A characteristic feature of succession to a claim under a special title by the way of accession of a third party to the rights of a satisfied creditor is that this succession has always occurred by law in the cases specified in the regulation of Article 518(1) of the Civil Code. If it is a rule in the case of debt transfers that the transferee, according to an agreement resulting in a transfer subject to a fee (e.g. a sale) or made for free (e.g. a donation) - cf. Article 510(1) of the Civil Code - acquires the entire debt from the assignor, upon accession to the rights of the satisfied creditor, the third party acquires the paid debt only to the extent it has paid the creditor. A characteristic feature of the regulations governing the accession of a third party to the rights of a satisfied creditor, is that the former creditor has the priority before such a party in terms of satisfaction of the remaining, unpaid amount (Article 518(3) of the Civil Code).

In all cases in which a third party accedes to the rights of a satisfied creditor (Article 518(1)(1-4) [of the Civil Code]), the third party has ius offerendi. If the creditor refused to accept a correctly offered benefit from a third party, it shall cause a delay as a creditor not only towards the debtor, but also towards the third party. Consequently, the third party could in principle in such a situation also satisfy the creditor by setting off or by depositing the object of the performance with the court deposit.

Article 140 of the Family and Guardianship code cannot be treated as an accession of a third party to the rights of a satisfied creditor. Consequently, the regulation of Article 140 of the Family and Guardianship Code should be deemed a form of a recourse claim, introduced by the legislator both in the interest of the person who provided maintenance payments to the person entitled to them, and indirectly, in the person entitled to receive maintenance, as it facilitates finding a person who wants to maintain them, despite the fact that such a person may not be obliged to do so.

The existence of a contractual prohibition of debt assignment does not preclude the acquisition of that debt under Article 518 of the Civil Code. However, with regard to the prohibitions on assignments under the law, it seems right to say that they also apply to the acquisition of debts by way of cessionis legis. Since the legislator considered it justified to make a strict connection between certain categories of debts and the subjects of these rights, it would be in fraudem legis to allow, in this respect, a change of subject by accession of a third party to the rights of a satisfied creditor.

Since, under the Civil Code, the acquisition of debt by a third party as a result of its accession to the rights of a satisfied creditor occurs ex lege, without the involvement of the creditor and even against his or her will, it must be assumed that the creditor is not liable towards the third party ex contractu, as no bond is formed between him or her and the third party. Thus, the issue of statutory responsibility for circumstances provided for in the regulation of Article 516 of the Civil Code becomes irrelevant.

Since, according to Article 64 of the Civil Code and Article 1047 of the Code of Civil Proceedings, a court decision may be issued only if one of the parties obliged to enter into an agreement on the debt transfer refuses to make a declaration of will, the debt succession as a consequence of a legal event including the declaration of will of the defendant and a legally binding court decision replacing the declaration of will of the plaintiff may be assessed only in the light of regulations on debt transfer (Articles 509-516 of the Civil Code. Since a court decision issued pursuant to Article 390(2) of the Civil Code supersedes a promised agreement, which may be an agreement on sale, exchange, donation or any other type of agreement obliging to a debt transfer, and, in turn, according to Article 510(1) of the Civil Code, the conclusion of such an agreement entails the effect of a debt transfer, the provisions of the Civil Code on debt transfer should obviously be applied to assess the consequences of debt succession pursuant to such a decision, and even directly and not by analogy.

The effects of a creditor change in an obligation introduced by an administrative act are regulating mainly by the regulations awarding the state authorities the competence to make such a change. The interpretation of the content of the administrative act causing the change of creditor in concreto is also important here. The provisions of the Civil Code on the effects of a debt assignment may be applied to assess the consequences of a creditor change by an administrative act only insofar as nothing else follows from the provisions allowing debt succession by means of an administrative act and from the content of such an act.

The normative construction of debt transfer is determined by the fact that the transfer is effected by an inter vivos legal action (agreement), and thus the legislator normalising the consequences of debt transfer, took into account the relationships: assignor-assignee-debtor. With regard to the cases provided for in Article 691 of the Civil Code, on the other hand, succession to the legal position of a deceased tenant occurs mortis causae. This leads to a conclusion that the provisions on the effect of a transfer may be applied here with great caution.

Regulations of the Civil Code on the consequences of debt transfer can be applied to a succession to a debt, which is in turn a consequence of the statutory change of subjects in an insurance relationship, provided for in Article 823(1) of the Civil Code.

The provisions of the Civil Code governing assignment may also be applied to assess the effects of debt acquisition by virtue of legal events other than the an agreement, giving rise to the assignment. The analogous application of the provisions on transfer must be made with caution, as the treatment of a change of creditor in Articles 509-516 of the Civil Code is tailored to a situation, in which the source of the change is an agreement concluded by the existing creditor with the debt buyer. In those cases, however, where the provisions of the existing law allow for succession to a debt but do not regulate its effects in concreto, we can also additionally refer to the transfer provisions, as they are the only provisions that most generally and exhaustively regulate a successive change of a creditor.

References

  1. Bałaban A., Instytucja rozporządzenia w świetle postanowień Konstytucji PRL i praktyki, „Państwo i Prawo” 1975, nr 3, s. 83-92.
  2. Bałaban A., Ustawa a akty normatywne niższej rangi, „Studia Prawnicze” 1975, nr 3, s. 35-76.
  3. Bączyk A., Odpowiedzialność cywilna poręczyciela, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1982.
  4. Bieniek G., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 7 XI 1977 r, III CZP 80/77, OSPiKA 1978 z. 9, poz. 162.
  5. Błachuta F., [w:] F. Błachuta, Kodeks cywilny. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1972.
  6. Czachorski W., Zobowiązania - zarys wykładu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
  7. Dobrzański B., [w:] Z. Resich, W. Siedlecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego - Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1976.
  8. Dobrzański B., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 7.01.1967 r., III CZP 32/66, OSPiKA 1969, poz. 97.
  9. Drozd E., Umowa przedwstępna a umowa przyrzeczona, „Nowe Prawo” 1973, nr 11, s. 1161-1173.
  10. Drozd E., Z problematyki wielości poręczycieli w świetle kodeksu cywilnego, „Nowe Prawo” 1971, nr 12, s. 1799-1802.
  11. Esser J., Schmidt E., Schuldrecht. Allg,2, Allgemeiner Teil. - Vertragshaftung, Schadenersatz, Personenmehrheit im Schuldverhältnis, C. F. Müller, Heidelberg 1977.
  12. Fontaine M., La transmission des obligations „de lege ferenda” [w:] La transmission des obligations, Bruyland,, Bruxeles 1980.
  13. Gniewek E., Z problematyki prawnej umów przedwstępnych, „Nowe Prawo” 1970, nr 7-8, s. 1045-1056.
  14. Grzybowski S., [w:] S. Grzybowski (red.), Część ogólna, „System Prawa Cywilnego”, t. I, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  15. Grzybowski S., Roszczenia zwrotne w prawie alimentacyjnym a problem nieprzenoszalności roszczeń alimentacyjnych, „Nowe Prawo” 1956, nr 1, s. 41-56.
  16. Gwiazdomorski J., Krewni uprawnieni do żądania i obowiązani do dostarczania środków utrzymania, „Państwo i Prawo” 1954, R. IX, z. 1, s. 80-107.
  17. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie (opracował i zaktualizował A. Mączyński), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985.
  18. Igantowicz J., Wasilkowski J., [w:] J. Ingnatowicz (red.), Prawo własności i inne prawa rzeczowe, „System Prawa Cywilnego”, t. II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Wrocław 1977
  19. Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
  20. Iserzon E., Prawotwórcza działalność organów administracji państwowej, „Państwo i Prawo” 1963, R. XVIII, z. 5-6, s. 832-840.
  21. Klein A. (red.), Raport Rady legislacyjnej o stanie prawa. Ocena prawa gospodarczego i finansowego, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1986, nr 8-9, s. 221-230.
  22. Klein A., Istota solidarności biernej a stosunki prawne odpowiedzialności [w:] Z. Radwański (red.), Studia z prawa zobowiązań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1979.
  23. Klein A., Wpływ zmiany posiadacza gospodarstwa producenta za zobowiązania z kontraktacji, „Studia Cywilistyczne” 1974, t. XXII.
  24. Kloczewski M., Regres w prawie ubezpieczeniowym, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 1958 nr 9, s. 15-19.
  25. Korzan K., Glosa do orzeczenia GKA z 16 VI 1975 r., CT-3522/75, OSPiKA 1976 nr 12, poz. 219.
  26. Korzan K., Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1972.
  27. Korzan K., Orzeczenia zastępujące oświadczenie woli w sądowym postępowaniu cywilnym, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1977.
  28. Korzonek J., Rosenbluth I., Kodeks zobowiązań - Komentarz, Księgarnia Powszechna, Kraków 1934.
  29. Korzonek J., Rosenbluth J., Kodeks zobowiązań. Komentarz, Księgarnia Powszechna, Kraków 1934.
  30. Kubas A., Glosa do orzeczenia SN z 6.11.1972 r., „Państwo i Prawo” 1974, z. 11.
  31. Laberenz B., Der gesetzliche Forderungsubergang im internationalen Privatrecht, Frankfurt am Main 1969.
  32. Larenz K., Allgemeiner Teil des deutschen Burgerlichen Rechts, wyd. 4, Beck, München 1977.
  33. Liebeskind A., [w:] Encyklopedia powszechna prawa prywatnego, z. 31, Warszawa 1934.
  34. Longchamps de Berier R., Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań, t. I, Wydawnictwo Urzędowe Komisji Kodyfikacyjnej, Warszawa 1936.
  35. Longchamps de Berier R., Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań, Wydawnictwo Urzędowe Komisji Kodyfikacyjnej, Warszawa 1936.
  36. Longchamps de Berier R., Zobowiązania, wyd. III opracowane przez J. Górskiego, Księgarnia Akademicka, Poznań 1948.
  37. Ławrynowicz J., Glosa do orzeczenia SN z 29.04.1984 r., III CZP 10/84, „Nowe Prawo” 1985, nr 2.
  38. Łętowska E., [w:] Z. Radwański (red.), Prawo zobowiązań – część ogólna, „System Prawa Ccywilnego”, t. III, cz. 1., Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Wrocław 1981.
  39. Łubkowski B., [w:] F. Błachuta, Kodeks cywilny - Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1972.
  40. Marek W., [w:] Witold Warkałło, Wojciech Marek, Władysław Mogilski, Prawo ubezpieczeniowe, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1983.
  41. Mazeaud H., Mazeaud L., Leçons de droit civil, t. I, wyd. 2, Montchrestien, Paris 1959.
  42. Mojak J., Glosa do orzeczenia SN z 29.04.1984 r., III CZP 10/84, OSPiKA 1985, nr 10, poz. 194.
  43. Mojak J., Przelew wierzytelności w polskim prawie cywilnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1990.
  44. Nowakowski Z.K., Prawo rzeczowe - zarys wykładu, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1969.
  45. Ohanowicz A., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 17.06.1980 r., IV CR 210/80, OSPiKA 1981, poz. 134.
  46. Ohanowicz A., Górski J., Zobowiązania - zarys według kodeksu cywilnego, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa-Poznań 1966.
  47. Ohanowicz A., Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, „Studia Cywilistyczne” 1969, t. XIII-XIV, s. 227-237.,
  48. Ohanowicz A., Zobowiązania - zarys według kodeksu cywilnego. Część ogólna, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa-Poznań 1965.
  49. Ohanowicza A., Glosa do wyroku SN z 26.08.1968 r., III CR 429/63, OSPiKA 1971, poz. 4.
  50. Oleszko A., Roszczenia alimentacyjne, Warszawa 1983.
  51. Opalski W., Mienie ogólnonarodowe w świetle prawa cywilnego, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1975.
  52. Orzeczenie GKA z 16.06.1975 r., OSPiKA 1976 nr 12, poz. 219.
  53. Orzeczenie SN z 17.06.1980 r., IV CR 210/8071, OSPiKA 1981, nr 7-8, poz. 134.
  54. Orzeczenie SN z 20.01.1958 r., OSN 1958, poz. 117.
  55. Orzeczenie SN z 27.11.1951 r., OSN 1953, poz. 20.
  56. Orzeczenie SN z 28.09.1972 r., OSN CP 1972, poz. 5.
  57. Orzeczenie SN z 29.04.1984 r., III CZP 10/84, OSN CP 1984 nr 10, poz. 176.
  58. Orzeczenie SN z 8.05.1948 r., „Przegląd Notarialny” 1948 z. 11-12.
  59. Piątowski J.S., Prawo spadkowe - zarys wykładu, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1979.
  60. Policzkiewicz Z., Odpowiedzialność stron stosunku kontraktacji w obrocie powszechnym, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1980.
  61. Prądzyński W., Istota hipoteki, ciężaru realnego i zastawu a polskie prawo rzeczowe, „Przegląd Notarialny” 1948, nr 11-12, s. 461-469.
  62. Radwański Z., [w:] S. Grzybowski (red.), Prawo zobowiązań - część szczegółowa, „System Prawa Cywilnego”, t. III, cz. 2, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Wrocław 1976.
  63. Radwański Z., Prawo zobowiązań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
  64. Radwański Z., Teoria umów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
  65. Radwański Z., Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.
  66. Rot H., Stosunek wzajemny aktów prawotwórczych de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1976, z. 4, s. 57-63.
  67. Roth H., [w:] H. Heinrichs, Munchener Kommentar zum burgerlichen Gesetzbuch. 2, Schuldrecht. allgemeiner Teil, Beck, Munchen 1979.
  68. Rozmaryn S., Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej ludowej, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1964.
  69. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 listopada 1982 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia budynków oraz mienia w gospodarstwach rolnych, Dz.U. 1982 Nr 38 poz. 250.
  70. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń budynków oraz mienia w gospodarstwach rolnych, Dz.U. 1974 Nr 49 poz. 303.
  71. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1985 r. w sprawie ubezpieczenia ustawowego budynków oraz mienia w gospodarstwach rolnych, Dz.U. 1985 Nr 10 poz. 38.
  72. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych, Dz.U. 1981 Nr 30 poz. 166.
  73. Scheyhing R., [w:] R.W. Norr, R. Scheyhing, Handbuch des Schuldrechts : in Einzeldarstellungen, Mohr, Tubingen 1983.
  74. Schuman H., Die Forderungsabtretung im deutschen, franzosischen und englischen Recht : Entwicklung und heutige Gestaltung, Elwert'sche Verlagsbuchhandlung, G. Braun, Marburg 1924.
  75. Siedlecki W., Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym. Księga Pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Wydaw. Prawnicze, Warszawa-Wrocław 1967.
  76. Skąpski J., Zastaw na rzeczach ruchomych według kodeksu cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1966, t. VIII, s. 143-191.
  77. Smyczyński T., Roszczenia zwrotne w prawie alimentacyjnym, „Studia Prawnicze” 1986, nr 1-2, s. 293-337.
  78. Stasiński B., Nowakowski Z.K., Wygaśnięcie hipoteki, „Przegląd Notarialny” 1947, nr 11, s. 406-411.
  79. Stefaniuk K., Mojak J., Glosa do orzeczenia GKA z dnia 17.06.1978 r., DO-341/78, OSPiKA 1981, nr 3.
  80. Strzępka J., Umowy przedwstępne w obrocie uspołecznionym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1978.
  81. Szente T., Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1974.
  82. Szpunar A., Glosa do uchwały SN z 6.10.1975 r., III, CZP 65/75, „Państwo i Prawo” 1977, z. 1.
  83. Szpunar A., Nowa ustawa o księgach wieczystych i hipotece, „Państwo i Prawo” 1983, z. 5, s. 3-14.
  84. Szpunar A., Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1983, z. 3, s. 1-16.
  85. Uchwała 7 sędziów SN z 7.01.1967 r., III CZP 32/66, OSPiKA 1969, poz. 97.
  86. Uchwała składu 7 sędziów SN z 7.01.1967 r., III CZP 32/66, OSN CP 1968, poz. 199.
  87. Uchwała składu 7 Sędziów SN z 7.01.1967 r., III CZP 32/66, OSPiKA 1969, poz. 97.
  88. Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo czekowe, Dz.U. 1936 Nr 37 poz. 283.
  89. Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe, Dz.U. 1936 Nr 37 poz. 282.
  90. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, Dz.U. 1990 Nr 59 poz. 344.
  91. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, Dz.U. 1990 Nr 55 poz. 321.
  92. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz.U. 1982 Nr 19 poz. 147.
  93. Warkałło W., [w:] S. Grzybowski (red.), Prawo zobowiązań – część szczegółowa, „System Prawa Cywilnego”, t. III, cz. 2, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1972.
  94. Warkałło W., [w:] W. Warkałło, W. Marek, W. Mogilski, Prawo ubezpieczeniowe, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1983.
  95. Warkałło W., Marek W., Mogilski W., Prawo ubezpieczeniowe, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1983.
  96. Winiarz J., Prawo rodzinne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
  97. Wolter A., Prawo cywilne - zarys części ogólnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
  98. Wolter A., Prawo cywilne- zarys części ogólnej (zaktualizował J. Ignatowicz), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982.
  99. Wyrok SN z 21.01.1966 r., I CR 366/65, OSN CP 1966, z. 9, poz. 173.
  100. Wyrok SN z 26.08.1968 r., III CR 429/63, OSN CP 1970 z. 5, poz. 93.