Współczesny kryzys migracyjny a uwarunkowania międzynarodowoprawne

Abstrakt

Kryzys migracyjny, którego najbardziej spektakularnym przejawem jest napływ tysięcy osób do Europy Południowej drogą morską w ciągu 2015 i 2016 r., stanowi bezspornie jedno z największych wyzwań, z jakimi zetknęła się Unia Europejska, czy szerzej – Europa – w XXI wieku. Póki co, ma ona problem z jego nazwaniem i wtłoczeniem w tradycyjne pojęcia. Faktycznie zagadnienie jest wie-loaspektowe i trudne do uchwycenia z uwagi na bogactwo związanych z nim wątków. Tym bardziej zasługuje ono na to, by przyjrzeć mu się dokładniej. Poniższe rozważania ograniczą się tylko i wyłącznie do analiz natury prawnej. Od razu trzeba jednak wspomnieć, że nie mniej ważne są perspektywy wyznaczane przez politykę, moralność, religię, demografię, ekonomię. Każdy z tych elementów może być odczytywany w różnych aspektach i często pod różnym kątem. I tak polityk może z jednej strony obawiać się destabilizacji związanej z samą imigracją lub też raczej z reakcją na imigrację (odrodzeniem się nacjonalizmów). Tolerowanie przekraczania granic swojego państwa przez tysiące osób bez żadnej kontroli może traktować albo jako akt szczególnej solidarności zasługujący na pochwałę, albo jako wyraz bezsiły i bezradności czy wręcz zachętę dla innych mocarstw do stymulowania takich ruchów ludnościowych w przyszłości. Z kolei duchowny może traktować obecny kryzys albo jako okazję do okazania miłości bliźniego, albo jako zagrożenie dla samego bytu chrześcijaństwa w co najmniej kilku państwach europejskich czy ich częściach. Autor nie czuje się ekspertem w żadnej z tych dziedzin innych niż prawo, dlatego będą one wspominane tylko w tych sytuacjach, w których ograniczenie się do kwestii prawnych byłoby zupełnie niemożliwe.

The text of Przemysław Saganek is a part of a wider discussion on the Mediterranean migration crisis. The author underlines the multi-aspect character of the crisis and the fact that several branches of international law which are at stake in it. They cover: the law on refugees, human rights, the law of the sea, the maritime law, the rules on territorial sovereignty and on the crossing of borders. What is of importance are customary norms, treaties and norms of the EU law. The idea of the author is to look at the instruments of international law which may act as incentive for hundreds of thousands of newcomers or as main obstacles for the states to put an end to uncontrolled inflow of people through their borders. His idea is to identify such instruments and start discussion on their possible suspension or termination if the crisis persists.

The author comes to the conclusion that the definition of a refugee from the 1951 Geneva Conventionis not by itself a source of problems. The same concerns the subsidiary protection as introduced by the EU qualification directive. The same can be said about the scope of rights of persons covered by the international protection. The only element which requires discussion is the possible redefinition of the right to national treatment as regards the social aid.

On the other hand, the scope of powers of states to defend their borders depends on the interpretation of the EU instruments on the protection of borders and the rights of applicants for international protection. The author comes to the conclusion that neither the procedural directive, nor the 2016 Schengen Border Code can be interpreted as a source of the right of an applicant to enter the territory of a Member State. On the other hand, the geographical conditions and the law of the sea make Greece and Italy the most vulnerable for the inflow of persons. The necessity of important changes to the law and its interpretation are referred to in a general way.