Prześlij tekst
Nr 2 (226) (2022)
Artykuły

Geneza i ewolucja bezpośredniego stosowania Konstytucji RP

[Origin and evolution of the direct application of the Constitution of the Republic of Poland]

PDF
  • Hanna Suchocka
Hanna Suchocka
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Opublikowane 2022-12-31

Słowa kluczowe

  • bezpośrednie stosowanie konstytucji,
  • zasada konstytucjonalizmu,
  • zasada legalizmu,
  • direct applicability of the constitution,
  • principle of constitutionalism,
  • principle of legality
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Geneza i ewolucja bezpośredniego stosowania Konstytucji RP : [Origin and evolution of the direct application of the Constitution of the Republic of Poland]. (2022). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (226), 9-29. https://doi.org/10.37232/sp.2022f

Abstrakt

Opracowanie dotyczy problematyki genezy konstytucyjnego ujęcia zasady bezpośredniego stosowania konstytucji. Odwołuje się do prac parlamentarnych nad przygotowaniem nowej konstytucji polskiej począwszy od 1989 r. do jej uchwalenia w 1997. Przedmiotem szczególnej uwagi jest ewolucja poglądów dotyczących celowości wysłowienia wyraźnego zasady konstytucjonalizmu obok zasady legalizmu w tekście Konstytucji RP. Omawia także dyskusje jakie toczyły się wokół ujęcia w konstytucji zasady bezpośredniego jej stosowania oraz wynikające z tego spory w doktrynie dotyczące zakresu bezpośredniego stosowania konstytucji przez sądy powszechne. Na ile wnioski wypływające z ówczesnych debat parlamentarnych analizowane dzisiaj pozwalają na przybliżenie rozumienia tej zasady i dookreślenie jej zakresu wynikającego z art. 8 Konstytucji, zwłaszcza w sytuacji kryzysu konstytucyjnego i zmieniającej się pozycji Trybunału Konstytucyjnego.

 

The paper deals with the problem of the genesis of the constitutional provision of the principle of direct applicability of the Constitution. It refers to the parliamentary constitution-making works from 1989 until enactment of the Constitution in 1997. The subject of special attention is the evolution of views on the need of the articulation of an explicit principle of constitutionalism alongside the principle of legality in the text of the Polish Constitution. It also reflects on the discussions that took place around the inclusion of the principle of direct applicability of the constitution in the Polish Constitution and the resulting disputes in the doctrine regarding the scope of direct applicability of the Constitution by the ordinary courts. To what extent the conclusions of the parliamentary debates of the time, analysed today, allow for a better understanding of this principle and a clarification of its scope arising from Article 8 of the Constitution, especially in the context of constitutional crises and the changing position of the Constitutional Court.

PDF

Bibliografia

  1. „Biuletyn. Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego” 1994, nr 6.
  2. „Biuletyn. Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego” 1994, nr 9.
  3. „Biuletyn. Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego” 1994, nr 10.
  4. Czarny R., Naleziński B., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji; normy samowykonalne w konstytucji, [w:] J. Trzciński (red.), Charakter i struktura norm konstytucyjnych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997, s. 125–136.
  5. Dybowski T., Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych, „Przegląd Sądowy” 1991, nr 3, s. 72–79.
  6. Działocha K., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji PRL przez sądy, „Studia Prawnicze” 1988, nr 4, s. 3–32.
  7. Działocha K., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP (stan doktryny prawa), [w:] K. Działocha (red.), Bezpośrednie stosowanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 9–24.
  8. Działocha K., Od redaktora, [w:] K. Działocha (red.), Bezpośrednie stosowanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 1–9.
  9. Florczak–Wątor M., Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych, Wydawnictwo UJ, Kraków 2014.
  10. Garlicki L., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji, [w:] Konstytucja RP w praktyce. Konferencja naukowa, Biuro RPO, Warszawa 1999, s. 12–32.
  11. Garlicki L., Sądy a Konstytucja RP, „Przegląd Sądowy” 2016, nr 7–8, s. 7–25.
  12. Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania konstytucji, „Palestra” 2016, nr 4, s. 5–30.
  13. Jaskiernia J., Spór o reguły bezpośredniego stosowania Konstytucji RP, [w:] R. Balicki, M. Jabłoński (red.), Dookoła Wojtek… Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, E–Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii UWr, Wrocław 2018, s. 569–576.
  14. Kallas M., Projekty konstytucyjne 1989–1991, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1992.
  15. Kędzia Z., Czy potrzebne są zmiany w konstytucyjnej karcie praw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2018, nr 1, s. 61–80, https://www.doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.7.
  16. Kędzia Z., Uwagi o aksjologii Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Ethos” 1990, nr 11–12, s. 218–236.
  17. Konstytucja Republiki Litewskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
  18. Konstytucja Republiki Mołdawii, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
  19. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483.
  20. Kruk M. (red.), Jaka konstytucja? Analiza projektów Konstytucji RP zgłoszonych Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego w 1993 roku, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1994.
  21. Langrod J.S., Zapowiedzi konstytucyjne o wydaniu ustaw specjalnych, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1929.
  22. Łętowska E., Co to znaczy „bezpośrednie stosowanie konstytucji”, https://archiwum.rp.pl/artykul/102656_Co_to_znaczy_quot%3Bbezposrednie_stosowanie_konstytucjiquot%3B.html [dostęp: 13.01.2022].
  23. Maciąg Z. (red.), Stosowanie konstytucji RP z 1997 roku – doświadczenia i perspektywy, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2006.
  24. Peretiatkowicz A., Prąd nowy w prawoznawstwie (ustawa a sędzia), Gebethner i Wolf, Kraków 1916.
  25. Postanowienie TK z 22 marca 2000 r., P 12/98, nr 2, poz. 67, LEX 40000.
  26. Preisner A., Dookoła Wojtek. Jeszcze o bezpośrednim stosowaniu Konstytucji RP, [w:] L. Garlicki, A. Szmyt (red.), Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2003, s. 230–244.
  27. Rozmaryn S., Konstytucja jako ustawa zasadnicza, PWN, Warszawa 1961.
  28. Sanetra W., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Sąd Najwyższy, „Przegląd Sądowy” 2017, nr 2, s. 5–29.
  29. Sokolewicz W., The New Role of the Constitution in the Post–socialist States of Central and Southeast Europe, [w:] K. Działocha, R. Mojak, K. Wójtowicz (red.), Ten Years of the Democratic Constitutionalism in Central and Eastern Europe, „Morpol”, Lublin 2001, s. 36 i n.
  30. Szeroczyńska M., O bezpośrednim stosowaniu Konstytucji z punktu widzenia behawiorysty, https://lexso.org.pl/2018/12/04/o–bezposrednim–stosowaniu–konstytucji–z–punktu–widzenia–behawiorysty/ [dostęp: 31.12.2022].
  31. Trzciński J., Konstytucja jako akt prawotwórczy, [w:] K. Działocha (red.), Konstytucyjny model tworzenia praw w PRL, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1981, s. 61-71.
  32. Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Zakamycze, Kraków 2003.
  33. Uchwała SN z 13 lutego 1955 r., I CO 4/55, LEX 117993.
  34. Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1921 Nr 44 poz. 267.
  35. Winczorek P., Dyskusja nad podstawowymi zasadami ustroju RP w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (Dziesięć pierwszych artykułów projektu Konstytucji RP), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 1995, nr 2, s. 19–22.
  36. Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania konstytucji, „Państwo i Prawo” 2001, nr 9, s. 3–23.
  37. Wypowiedzi na posiedzeniach Sejmu – archiwum. Zgromadzenie Narodowe w dniu 26.02.1997, https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/wypowiedz.xsp?posiedzenie=zn3&dzien=4&wyp=060&kad=2 [dostęp: 31.12.2022].
  38. Wyrok SN z 28 listopada 1990 r., III ARN 28/90, LEX 10780.
  39. Wyrok SN z 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, LEX 38576.
  40. Wyrok TK z 19 maja 1998 r., U 5/97, nr 4, poz. 46, LEX 33147.
  41. Wyrok TK z 28 listopada 2001 r., K 36/2001, nr 8, poz. 255, Dz.U. 2001 Nr 138, poz. 1567.
  42. Zieliński A., Glosa do wyroku SN z 28.XII.1990 r. III ARN 28/90, „Przegląd Sądowy” 1992, nr 3, s. 85–91.