Nr 1 (225) (2022)
Artykuły

Krótkotrwały zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w prawie niemieckim (Fahrverbot) jako inspiracja dla polskiego ustawodawcy

[Short-Term Driving Bans in German Law (Fahrverbot) as an Inspiration for the Polish Lawmakers]

PDF
  • Michał Głuchowski
Michał Głuchowski
Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)
DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2022a

Opublikowane 2022-11-02

Słowa kluczowe

  • zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,
  • ruch drogowy,
  • prawo jazdy,
  • wykroczenia porządkowe,
  • przekroczenie prędkości,
  • prawo karne,
  • prawo drogowe,
  • prawo wykroczeń,
  • prawo niemieckie,
  • komparatystyka prawnicza,
  • criminal law,
  • traffic law,
  • petty offences law,
  • German law,
  • comparative law,
  • driving ban,
  • driving disqualification,
  • road safety,
  • driving licence,
  • regulatory offences,
  • speeding

Jak cytować

Głuchowski, M. (2022). Krótkotrwały zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w prawie niemieckim (Fahrverbot) jako inspiracja dla polskiego ustawodawcy: [Short-Term Driving Bans in German Law (Fahrverbot) as an Inspiration for the Polish Lawmakers]. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (1 (225), 7–47. https://doi.org/10.37232/sp.2022a
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

W Niemczech karę krótkotrwałego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych stosuje się już od 1965 r. w walce z przestępczością drogową. Od 2017 r. możliwe jest jej orzekanie w reakcji na wszelkie przestępstwa, jednak w praktyce większe znaczenie ma zakaz orzekany w postępowaniu wykroczeniowym. W oparciu o niemieckie doświadczenia, krytyce poddano automatyzm i natychmiastowość polskiego środka zatrzymania prawa jazdy przy rażącym przekroczeniu prędkości. Autor formułuje wniosek de lege ferenda, iż należy zrezygnować z obecnej regulacji i wprowadzić środek karny zawieszenia uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych do kodeksu karnego i kodeksu wykroczeń jako uzupełnienie zakazu prowadzenia pojazdów.

 

The criminal punishment of a short-term driving ban was introduced in Germany in 1965 to combat road traffic offences. Since 2017, the ban may be imposed in response to every criminal offence. This penalty has numerous advantages and only minor disadvantages. In Poland, however, its target group would overlap with the restriction of liberty. In Germany, driving bans imposed after regulatory offences are much more prevalent. Based on the German experiences, this article criticizes the Polish regulation on automatic and immediate seizure of the driving licence and its subsequent suspension after speeding. Furthermore, a short-term driving ban should be introduced to the Polish Criminal Code and the Petty Offences Code as a new penal measure supplementing the driving disqualification.

PDF

Bibliografia

  1. 2018 Road Safety Statistics: What Is Behind the Figures?, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/MEMO_19_1990 [dostęp: 8.11.2021].
  2. Albrecht P.‑A., Reformbemühungen und Versäumnisse aktueller Strafrechtspolitik, „Neue Justiz” 2000, nr 9, s. 449-453.
  3. Baumann J. i in., Alternativ-Entwurf eines Strafgesetzbuches. Allgemeiner Teil, J.C.B. Mohr, Tübingen 1966.
  4. Berz U., Burmann H. (red.), Handbuch des Straßenverkehrsrechts, t. 2, C.H. Beck, München 2021.
  5. Bode T., Das Fahrverbot als allgemeine Nebenstrafe, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2017, nr 1, s. 1-7.
  6. Bode T., Zasadniczy problem rozróżnienia między karami i środkami zabezpieczającymi w orzecznictwie Federalnego Sądu Konstytucyjnego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] M. Małolepszy (red.), Reforma systemu sankcji w Niemczech, Austrii i w Polsce, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 23-38.
  7. Burmann M., Heß R., Hühnermann K., Jahnke J., Straßenverkehrsrecht. Kommentar, C.H. Beck, München 2020.
  8. Cirener G. i in. (red.), Strafgesetzbuch. Leipziger Kommentar, t. 4, De Gruyter, Berlin 2020.
  9. Dölling D., Die Nebenstrafe des Fahrverbots bei allgemeiner Kriminalität, [w:] S. Barton i in. (red.), Festschrift für Thomas Fischer, C.H. Beck, München 2018, s. 857-867.
  10. Einführungsgesetz zum Gesetz über Ordnungswidrigkeiten (EGOWiG) vom 24. Mai 1968, BGBl. 1968 I, s. 503 z późn. zm.
  11. Einführungsgesetz zum Strafgesetzbuch (EGStGB) vom 2. März 1974, BGBl. 1974 I, s. 469 z późn. zm.
  12. Entwurf eines Gesetzes zur Änderung des Strafgesetzbuchs, des Jugendgerichtsgesetzes, der Strafprozessordnung und weiterer Gesetze, 22.02.2017, BT-Drs. 18/11272, https://dserver.bundestag.de/btd/18/112/1811272.pdf [dostęp: 21.05.2022].
  13. Entwurf eines Zweiten Gesetzes zur Sicherung des Straßenverkehrs, 27.09.1962, BT-Drs. IV/651, https://dserver.bundestag.de/btd/04/006/0400651.pdf [dostęp: 21.05.2022].
  14. Erteilte Fahrverbote in Deutschland bis 2020, https://de.statista.com/statistik/daten/studie/5339/umfrage/fahrverbote-deutschland/ [dostęp: 8.11.2021].
  15. Eser A. (red.), Schönke/Schröder. Strafgesetzbuch. Kommentar, C.H. Beck, München 2019.
  16. Fachserie 10 Reihe 3. Rechtspflege. Strafverfolgung 2019, Statistisches Bundesamt, Wiesbaden 2020.
  17. Fischer T., Strafgesetzbuch mit Nebengesetzen, C.H. Beck, München 2021.
  18. Franke U., Das Fahrverbot als Hauptstrafe bei allgemeiner Kriminalität?, „Zeitschrift für Rechtspolitik” 2002, nr 1, s. 20-23.
  19. Gesetz über Ordnungswidrigkeiten (OWiG) vom 24. Mai 1968, t.j. BGBl. 1987 I, s. 602 z późn. zm.
  20. Gesetz zur effektiveren und praxistauglicheren Ausgestaltung des Strafverfahrens vom 17. August 2017, BGBl. 2017 I, s. 3202.
  21. Góralski P., Ogólna charakterystyka porównawcza środków zabezpieczających w niemieckim i w polskim prawie karnym, [w:] P. Góralski, A. Muszyńska (red.), Racjonalna sankcja karna w systemie prawa, EuroPrawo, Warszawa 2019, s. 261-288.
  22. Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (GG) vom 23. Mai 1949, BGBl. 1949, s. 1 z późn. zm.
  23. Halecker D.‑M., Der „Denkzettel“ Fahrverbot. Eine kritische Bestandsaufnahme seines straf‑, jugendstraf- und ordnungswidrigkeitrechtlichen Anwendungsbereiches, Nomos, Baden-Baden 2009.
  24. Halecker D.‑M., Pozbawienie prawa prowadzenia pojazdów (§ 69 StGB) – środek poprawczy i zabezpieczający?, [w:] M. Małolepszy (red.), Reforma systemu sankcji w Niemczech, Austrii i w Polsce, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 137-145.
  25. Hankus T., Glosa krytyczna do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2019 r. (I OPS 3/18), „Studia Prawnoustrojowe” 2019, t. 46, s. 485-496.
  26. Haus K.-L., Krumm C., Quarch M. (red.), Gesamtes Verkehrsrecht, Nomos, Baden-Baden 2017.
  27. Hentschel P., Krumm C., Fahrerlaubnis, Alkohol, Drogen im Straf- und Ordnungswidrigkeitenrecht, Nomos, Baden-Baden 2018.
  28. Janker H., Das Fahrverbot als Nebenstrafe bei allgemeiner Kriminalität? – oder: Die Suche nach einer (weiteren) schuldangemessenen und präventiv wirkenden Sanktion, „Deutsches Autorecht” 2017, nr 1, s. 8-13.
  29. Joecks W., Miebach K. (red.), Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, t. 2, C.H. Beck, München 2020.
  30. Jugendgerichtsgesetz (JGG) vom 16. Februar 1923, t.j. BGBl. 1974 I, s. 3427 z późn. zm.
  31. Kilger H., Fahrverbot als Hauptstrafe? Nein!, „Zeitschrift für Rechtspolitik” 2009, nr 1, s. 13-15.
  32. Kolendowska-Matejczuk M., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 października 2016 r., K 24/15, „Palestra” 2017, nr 4, s. 79-86.
  33. König P., Das strafgerichtliche Fahrverbot neuer Prägung, „Deutsches Autorecht” 2018, nr 11, s. 604-609.
  34. König P., Fahrverbot bei allgemeiner Kriminalität?, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2001, nr 1, s. 6-11.
  35. Krenberger B., Das Fahrverbot in Bußgeldsachen als Verkehrserziehungsmaßnahme, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2021, nr 1, s. 26-31.
  36. Krumm C., Fahrverbot in Bußgeldsachen, Nomos, Baden-Baden 2017.
  37. Kulesza J., Stan wyższej konieczności w ruchu drogowym. Glosa do wyroku TK z dnia 11 października 2016 r., K 24/15, „Państwo i Prawo” 2017, nr 10, s. 140-145.
  38. Lackner K., Das Zweite Gesetz zur Sicherung des Straßenverkehrs, „JuristenZeitung” 1965, nr 3, s. 92-95.
  39. Laufhütte H.W., Rissing-van Saan R., Tiedemann K. (red.), Strafgesetzbuch. Leipziger Kommentar, t. 2, De Gruyter, Berlin 2006.
  40. Lempp V., Die Angst des Straftäters vor dem Fahrverbot, „Straßenverkehrsrecht” 2017, nr 1, s. 20-22.
  41. Małolepszy M., Odpowiedzialność karna za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu w prawie polskim i niemieckim, „Prokuratura i Prawo” 2017, nr 10, s. 148-166.
  42. Matt H., Renzikowski J. (red.), Strafgesetzbuch. Kommentar, C.H. Beck, München 2020.
  43. Meier B.-D., Strafrechtliche Sanktionen, Springer, Berlin 2019.
  44. Meyer P., Fahrverbot als Sanktion?, „Zeitschrift für Rechtspolitik” 2010, nr 7, s. 239.
  45. Poprawa bezpieczeństwa na polskich drogach w I kwartale 2016 r., 8 kwietnia 2016, https://www.policja.pl/pol/aktualnosci/124815,Poprawabezpieczenstwa-na-polskich-drogach-w-I-kwartale-2016-r.html [dostęp: 8.11.2021].
  46. Postanowienie Bawarskiego Najwyższego Sądu Krajowego z 21 lipca 2000 r., 1 ObOWi 351/00, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2001, nr 1, s. 46.
  47. Postanowienie Federalnego Sądu Konstytucyjnego z 16 lipca 1969 r., 2 BvL 11/69, BVerfGE 1969, t. 27, s. 36.
  48. Postanowienie Federalnego Sądu Konstytucyjnego z 24 marca 1996 r., 2 BvR 616/91 i in., „Neue Juristische Wochenschrift” 1996, nr 28, s. 1809.
  49. Postanowienie Trybunału Federalnego z 11 września 1997 r., 4 StR 638/96, BGHSt 1997, t. 43, s. 241.
  50. Postanowienie Trybunału Federalnego z 12 lipca 1979 r., 4 StR 210/79, BGHSt 1979, t. 29, s. 58.
  51. Postanowienie Trybunału Federalnego z 17 marca 1992 r., 4 StR 367/91, BGHSt 1992, t. 38, s. 231.
  52. Postanowienie Trybunału Federalnego z 28 listopada 1991 r., 4 StR 366/91, BGHSt 1992, t. 38, s. 125.
  53. Postanowienie Wyższego Sądu Krajowego w Düsseldorfie z 21 lipca 1998 r., 5 Ss (OWi) 238/98 – (OWi) 104/98 I, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 1998, nr 11, s. 472.
  54. Postanowienie Wyższego Sądu Krajowego w Hamm z 15 listopada 2000 r., 2 Ss OWi 1057/2000, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 2001, nr 2, s. 90.
  55. Postanowienie Wyższego Sądu Krajowego w Hamm z 30 września1996 r., 3 Ss OWi 972/96, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 1997, nr 6, s. 281.
  56. Postanowienie Wyższego Sądu Krajowego w Hamm z 8 stycznia 1996 r., 2 Ss OWi 1422/95, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 1996, nr 6, s. 247.
  57. Postanowienie Wyższego Sądu Krajowego w Kolonii z 16 stycznia 1996 r., Ss 686/95–252, „Neue Zeitschrift für Verkehrsrecht” 1996, nr 7, s. 286.
  58. Sakowicz A., Opinia na temat oceny zgodności z Konstytucją RP administracyjnego zatrzymania prawa jazdy (druk sejmowy nr 2586), 12.12.2014, https://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/opinieBAS.xsp?nr=2586 [dostęp: 8.11.2021].
  59. Satzger H., Schluckebier W. (red.), Strafgesetzbuch. Kommentar, Carl Heymanns Verlag, Köln 2021.
  60. Schmidt C., Zakaz prowadzenia pojazdów orzekany niezależnie od rodzaju popełnionego przestępstwa – przewidywane podniesienie kary dodatkowej do rangi sankcji samoistnej, [w:] M. Małolepszy (red.), Reforma systemu sankcji w Niemczech, Austrii i w Polsce, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 129-136.
  61. Schöch H., Empfehlen sich Änderungen und Ergänzungen bei den strafrechtlichen Sanktionen ohne Freiheitsentzug? Gutachten C für den 59. Deutschen Juristentag, C.H. Beck, München 1992.
  62. Schöch H., Fahrverbot für alle Straftaten – ein kriminalpolitischer Paradigmenwechsel, [w:] B. Hecker, B. Weißer, Ch. Brand (red.), Festschrift für Rudolf Rengier zum 70. Geburtstag, C.H. Beck, München 2018, s. 657-665.
  63. Schöch H., Zur Auslegung und Anwendung des neuen § 44 StGB, „Neue Zeitschrift für Strafrecht” 2018, nr 1, s. 15-18.
  64. Stöckel H., Strafen mit Fantasie. Zur Frage neuer Sanktionen im Strafrecht, [w:] D. Dölling, V. Erb (red.), Festschrift für Karl Heinz Gössel zum 70. Geburtstag am 16. Oktober 2002, C.F. Müller, Heidelberg 2002, s. 329-344.
  65. Strafgesetzbuch (StGB) vom 15. Mai 1871, t.j. BGBl. 1998 I, s. 3322 z późn. zm.
  66. Strafprozessordnung (StPO) vom 1. Februar 1877, t.j. BGBl. 1987 I, s. 1074 z późn. zm.
  67. Straßenverkehrsgesetz (StVG) vom 3. Mai 1909, t.j. BGBl. 2003 I, s. 310 z późn. zm.
  68. Streng F., Allgemeines Fahrverbot und Gerechtigkeit – Spezielle und generelle Anmerkungen zur Kriminalpolitik, „Zeitschrift für Rechtspolitik” 2004, nr 7, s. 237-240.
  69. Streng F., Modernes Sanktionenrecht?, „Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft” 1999, t. 111, nr 4, s. 827-862.
  70. Uchwała składu siedmiu sędziów NSA z 1 lipca 2019 r., I OPS 3/18, ONSAiWSA 2019, nr 5, poz. 72.
  71. Uchwała Wielkiego Senatu do Spraw Karnych Trybunału Federalnego z 27 kwietnia 2005 r., GSSt 2/04, BGHSt 2005, t. 50, s. 93.
  72. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, t.j. Dz.U. 2021, poz. 450 z pózn. zm.
  73. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, t.j. Dz.U. 2021, poz. 281 z późn. zm.
  74. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, t.j. Dz.U. 2021, poz. 1212 z pózn. zm.
  75. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. 2020, poz. 1444 z późn. zm.
  76. Vachev V., Odpowiedzialność za przekroczenie dozwolonej prędkości w terenie zabudowanym o więcej niż 50 km/h, „Studia Iuridica” 2017, t. 69, s. 87-98.
  77. Verordnung über die Erteilung einer Verwarnung, Regelsätze für Geldbußen und die Anordnung eines Fahrverbotes wegen Ordnungswidrigkeiten im Straßenverkehr (Bußgeldkatalog-Verordnung) vom 14. März 2013, BGBl. 2013 I, s. 498 z późn. zm.
  78. Verordnung über die Zulassung von Personen zum Straßenverkehr (Fahrerlaubnis-Verordnung, FeV) vom 13. Dezember 2010, BGBl. 2010 I, s. 1980 z późn. zm.
  79. Verrel T., Das Fahrverbot als Hauptstrafe – eine sinnvolle Erweiterung des strafrechtlichen Sanktionensystems!, „Bonner Rechtsjournal” 2014, nr 2, s. 135-138.
  80. Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
  81. Weßlau E., In welche Richtung geht die Reform des Sanktionensystems?, „Strafverteidiger” 1999, nr 5, s. 278-287.
  82. Wniosek RPO do TK, II.503.1.2015.MWa/MK, 17.09.2015, https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Wniosek_do_TK_ws_zatrzymywania_praw_jazdy.pdf [dostęp: 8.11.2021].
  83. Wolter J. (red.), SK-StGB. Systematischer Kommentar zum Strafgesetzbuch, t. 3, Carl Heymanns Verlag, Köln 2016.
  84. Wypadki drogowe w Polsce w 2020 roku, Komenda Główna Policji. Biuro Ruchu Drogowego, Warszawa 2021, https://statystyka.policja.pl/download/20/361900/Wypadkidrogowe2020.pdf [dostęp: 8.11.2021].
  85. Wyrok Federalnego Sądu Konstytucyjnego z 5 lutego 2004 r., 2 BvR 2029/01, BVerfGE 2004, t. 109, s. 133.
  86. Wyrok NSA z 29 maja 2018 r., I OSK 2190/16, LEX 2502250.
  87. Wyrok TK z 11 października 2016 r., K 24/15, OTK‑A 2016, poz. 77.
  88. Wyrok Trybunału Federalnego z 14 grudnia 1954 r., 3 StR 330/54, BGHSt 1955, t. 7, s. 165.
  89. Wyrok Trybunału Federalnego z 26 września 2003 r., 2 StR 161/03, „Neue Zeitschrift für Strafrecht” 2004, nr 3, s. 144.
  90. Wyrok Trybunału Federalnego z 29 czerwca 1954 r., 5 StR 233/54, BGHSt 1954, t. 6, s. 183.
  91. Wyrok Wyższego Sądu Krajowego w Celle z 19 października 1967 r., 1 Ss 350/67, „Neue Juristische Wochenschrift” 1968, nr 23, s. 1102.
  92. Zopfs J., Steter Tropfen höhlt den Stein? – Zur Reform der Fahrverbotsstrafe, [w:] M.A. Zöller, H. Hilger, W. Küper, C. Roxin (red.), Gesamte Strafrechtswissenschaft in internationaler Dimension. Festschrift für Jürgen Wolter zum 70. Geburtstag am 7. September 2013, Duncker & Humblot, Berlin 2013, s. 815-829.
  93. Zweites Gesetz zur Sicherung des Straßenverkehrs vom 26. November 1964, BGBl. 1964 I, s. 921.