Prześlij tekst
Nr 4 (192) (2012)
Artykuły

Powództwo o ustalenie prawa do wydziedziczenia w prawie polskim – de lege lata

[The court action to establish the right to disinherit in the light of the Polish civil law – de lege lata postulates]

  • Bartłomiej Oszkinis,
  • Robert Marek Paliwoda

Opublikowane 2012-12-31

Słowa kluczowe

  • wydziedziczenie,
  • kodeks postępowania cywilnego,
  • testator,
  • zachowek,
  • Rzecznik Praw Obywatelskich,
  • disinherit,
  • Polish Civil Procedure Code,
  • legitim,
  • Ombudsman
    • ...Więcej
    Less

Prawa autorskie (c) 2012 ILS PAS

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Powództwo o ustalenie prawa do wydziedziczenia w prawie polskim – de lege lata: [The court action to establish the right to disinherit in the light of the Polish civil law – de lege lata postulates]. (2012). Studia Prawnicze The Legal Studies, 4 (192), 157-185. https://doi.org/10.37232/sp.2012.4.5

Abstrakt

W nielicznych i raczej lakonicznych wypowiedziach doktryny poświęconych zagadnieniu powództwa o ustalenie prawa do wydziedziczenia zdaje się przeważać pogląd, iż powództwo to jest dopuszczalne na gruncie prawa polskiego. Autorzy niniejszego artykułu podzielają to stanowisko. Wskazują oni, że możliwość ta wynika z faktu, że wydziedziczenie jest uprawnieniem („wąskim” prawem podmiotowym) i jako takie podlega ustaleniu na podstawie art. 189 k.p.c. Przedstawiają także charakterystykę tego prawa. Zdaniem autorów niniejszego artykułu legitymacja czynna do wytoczenia przedmiotowego powództwa przysługuje wyłącznie przyszłemu spadkodawcy – gdyż tylko on ma w tym interes prawny. Zaś legitymacja bierna przysługuje jedynie osobie, która ma zostać wydziedziczona – gdyż tylko względem niej istnieje ów interes. Wskazują ponadto, iż rozkład ciężaru dowodu w sprawach o ustalenie prawa do wydziedziczenia wynika z reguł ogólnych procedury cywilnej. Sądem właściwym do wniesienia przedmiotowego powództwa jest, zdaniem autorów, sąd okręgowy, którego właściwość miejscową wyznacza w zależności od okoliczno-ści konkretnej sprawy art. 41, 42 albo 43 k.p.c. Umowy prorogacyjne w przypadku omawianego powództwa uznają oni za niedopuszczalne.

 

The authors agree with the standpoint expressed in few rather laconic statements of the legal doctrine that the discussed court action is allowed under the Polish civil law. They claim that this possibility arises from the fact that disinheritance, which has been characterized in the article, is an entitlement (a “narrow” subjective right) which can be established on the basis of Article 189 of the Polish Civil Procedure Code (PCPC). According to them, only a bequetaher in spe possesses the legal interest in bringing the court action (can be a plaintiff) and this interest exists only in relation to the person who is to be disinherited (can be a defendant). The burden of proof is divided in accordance with the general rules of the civil procedure. In the authors’ opinion, a regional court which territorial jurisdiction is determined by the Article 41, 42 or 43 PCPC (it depends on the circumstances of a specific case) is appropriate to examine the discussed court action and a prorogation contract is not allowed.

Bibliografia

  1. Babiarz S., Spadek i darowizna w prawie cywilnym i podatkowym, LexisNexis, Warszawa 2012.
  2. Bieliński A.K., Pannert M., Prawo cywilne – część ogólna. Prawo rzeczowe, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  3. Broniewicz W., Normy, przesłanki i zarzuty jurysdykcyjne w procesie cywilnym. (Przyczynek do zagadnienia stosunku prawa materialnego i prawa procesowego), „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1969, nr 2, s. 63–86.
  4. Broniewicz W., Pojęcie legitymacji procesowej [w:] K. Korzan (red.), Studia z procesu cywilnego, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986, s. 81–96.
  5. Brzozowski A., Kocot W.J., Skowrońska-Bocian E., Prawo cywilne. Część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  6. Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  7. Ciszewski J., Stępień-Sporek A., Prawo cywilne. Część ogólna, prawo rzeczowe i prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, LexisNexis, Warszawa 2011.
  8. Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
  9. Dekret z dnia 8 października 1946 r. - Prawo spadkowe, Dz.U. z 1946 r. Nr 60, poz. 328 ze zm.
  10. Dolecki H., Ciężar dowodu w polskim procesie cywilnym, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.
  11. Dolecki H., Wiśniewskiego T., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1, Artykuły 1-366, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  12. Doliwa A., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  13. Doliwa A., Prawo spadkowe, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  14. Ereciński T., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze. T. 1, LexisNexis, Warszawa 2009.
  15. Gniewek E., Podstawy prawa cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  16. Gniewka E., Kodeks cywilny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  17. Goettel M., Prawo cywilne. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
  18. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
  19. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
  20. Gwiazdomorski J., Prawo spadkowe w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972.
  21. Gwiazdomorski J., Wydziedziczenie częściowe, „Przegląd Notarialny” 1949, nr 5–6, s. 433–441.
  22. Hart H.L.A., Pojęcie prawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1998.
  23. Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, LexisNexis, Warszawa 2009.
  24. Katner W.J., Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  25. Kawałko A., Witczak H., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  26. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.
  27. Kordasiewicz B., System Prawa Prywatnego. T. 10. Prawo spadkowe, C.H. Beck, Warszawa 2009.
  28. Krupa K., Wydziedziczenie w prawie polskim [w:] E. Skowrońska-Bocian (red.), Prace z prawa cywilnego, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  29. Księżak P., Glosa do uchwały SN z 24.01.2007 r. III CZP 149/06. [Dot. rozkładu ciężaru dowodu w odniesieniu do skuteczności wydziedziczenia; uprawnienia do zachowku], „Przegląd Sądowy” 2009, nr 1, s. 155–159.
  30. Księżak P., Przebaczenie w polskim prawie cywilnym, „Państwo i Prawo” 2006, nr 11, s. 54–66.
  31. Księżak P., Zachowek w polskim prawie spadkowym, LexisNexis, Warszawa 2012.
  32. Kubas A., Rozszerzona skuteczność wierzytelności, „Studia Cywilistyczne” 1969, nr 13–14, s. 211–225.
  33. Leszczyński J., Pozytywizacja prawa w dyskursie dogmatycznym, Universitas, Kraków 2010.
  34. Manowska M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1 (art. 1–50537), LexisNexis, Warszawa 2011.
  35. Marszałkowska-Krześ E., Przesłanki materialnoprawne powództwa o ustalenie istnienia (bądź nieistnienia) uchwały wspólników w spółce z o.o., „Przegląd Prawa Handlowego” 1998, nr 9, s. 28–31.
  36. Mokry J., W kwestii przedmiotu samodzielnych żądań ustalających w sądowym postępowaniu cywilnym [w:] K. Korzan (red.), Studia z procesu cywilnego, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986, s. 131–155.
  37. Müncher Kommentar zum Bürgelichen Gesetzbuch, Band 9, Erbrecht, Monachium 2004.
  38. Niedośpiał M., Testament. Zagadnienia ogólne testamentu w polskim prawie cywilnym, Polski Dom Wydawniczy "Ławica", Poznań 1993.
  39. Niezbecka E., Kidyba A., Kodeks cywilny. Komentarz Lex. T. 4, Spadki, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
  40. Nowacki J., Tabor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Zakamycze, Kraków 2002.
  41. Piasecki K., Kodeks postępowania cywilnego. T. 1, Komentarz do artykułów 1–366, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  42. Piątowski J.S., Kordasiewicz B., Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  43. Piątowski J.S., Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.
  44. Piątowski J.S., System Prawa Cywilnego. T. 4. Prawo spadkowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1986.
  45. Pogonowski M., Wydziedziczenie. Zarys problematyki, „Rejent” 2005, nr 4, s. 121–131.
  46. Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  47. Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2010.
  48. Resich Z., Siedlecki W., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1, Warszawa 1969.
  49. Rojek A., Wydziedziczenie i testament negatywny, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 9, s. 105–117.
  50. Romanowski M., Podział praw podmiotowych na majątkowe i niemajątkowe, „Państwo i Prawo” 2006, nr 3, s. 24–38.
  51. Rowiński T., Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1971.
  52. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 31 stycznia 2006 r. w sprawie uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. z 2006 r. Nr 27, poz. 199.
  53. Safjan M., System Prawa Prywatnego. T. 1. Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2007.
  54. Siedlecki W., Świeboda Z., Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2001.
  55. Smyczyńskiego T., System Prawa Prywatnego. T. 11. Prawo rodzinne i opiekuńcze, C.H. Beck, Warszawa 2009.
  56. Staudingers J. von, Kommentar zum Bürgelichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz Und Nebengesetzen. Buch 5. Erbrecht, §§ 2265–2338, Berlin 2006.
  57. Stec P., Załucki M., Podstawy prawa cywilnego z umowami w administracji, Difin, Warszawa 2010.
  58. Tabęcki C., Zachowek według kodeksu cywilnego, „Nowe Prawo” 1965, nr 10, s. 1120–1133.
  59. Turłukowski J., Sporządzenie testamentu w praktyce, Lexis Nexis, Warszawa 2009.
  60. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1971 r., III CZP 24/71, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1972, nr 2, poz. 23.
  61. Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Dz.U. z 1987 r. Nr 21, poz. 123 ze zm.
  62. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm.
  63. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.
  64. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zm.
  65. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1389 ze zm.
  66. Warzocha E., Ustalenie stosunku prawnego lub prawa w sądowym postępowaniu cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1982.
  67. Wengerek E., Powództwo o ustalenie, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1959, nr 1, s. 1–33.
  68. Wiszniewski J., Zarys encyklopedii prawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
  69. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2001.
  70. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 maja 1999 r., IV SA 2543/98, LEX nr 48643.
  71. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02 sierpnia 2007 r., V CSK 101/07, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2008, nr 9, poz. 107.
  72. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 marca 1971 r., II PR 453/70, LEX, nr 14120.
  73. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 października 1969 r., II PR 313/69, LEX, nr 12191
  74. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 stycznia 1999 r., III CKN 84/98, LEX, nr 121828.
  75. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1979 r., III PR 78/79, LEX, nr 5124.
  76. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06, LEX, nr 233051.
  77. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2001 r., II CKN 898/00, LEX, nr 52613.
  78. Załucki M., Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  79. Zieliński A., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  80. Ziembiński Z., Logika praktyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.