Make a Submission
No. 3 (153) (2002)
Artykuły

Dychotomiczny charakter podmiotowości prawnej państwa (imperium i dominium)

[The dichotomous nature of the legal capacity of the State (imperium and dominium)]

  • Adam Doliwa

Published 2002-09-30

Keywords

  • legal capa city,
  • State Treasury,
  • legal relations,
  • Civil Code,
  • state
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

How to Cite

Dychotomiczny charakter podmiotowości prawnej państwa (imperium i dominium): [The dichotomous nature of the legal capacity of the State (imperium and dominium)]. (2002). Studia Prawnicze The Legal Studies, 3 (153), 34-50. https://doi.org/10.37232/sp.2002.3.2

Abstract

The legal capacity of the State is a complex and complicated issue under both public and private law. In particular, the problem of how to represent the State in civil law transactions (including mainly the exercise of property rights) concentrates political and legal dilemmas.

The essential components of the concept of the civil legal capacity of the State, and at the same time the most debatable ones, are the problem of appropriate structures (organisational units) able to effectively participate in legal transactions and the problem of legal instruments adequate to the roles played by these structures (acting, after all, in the sphere of public interest), capable of precisely defining the competences and public interest-determined duties of the entities through which the legal personality of the State is to be realised. The elaboration of a clear conception of the exercise of property rights belonging to the State is difficult due to the fact that the legislator, preserving the purity of civilist formulas, in the light of which the beneficiaries of subjective rights regulated by civil law may be subjects of that law, i.e. natural persons and legal persons, constructs the State Treasury as a legal person (Article 33 of the Civil Code), but in addition to the fact that this is a conceptual construction, created from the meaning of legal provisions, it is also peculiarly fictitious, i.e. not equipped with an adequate network of bodies.

The organisational status of the State Treasury therefore does not guarantee the State an effective presence in civil law transactions using the instruments typical of the normative construction of a legal person (cf. Article 38 of CC). Hence the need to use specific mechanisms. The organisational units that are now established in large numbers are various kinds of State agencies. A momentous significance when it comes to the function of implementing the civil law personality of the state is attributed to the Agricultural Property Agency of the State Treasury. A similar fiduciary status as the one held by the APAST is also attributed to the Military Property Agency and the Military Housing Agency. Other entities, such as the Agricultural Market Agency or the Agency for the Restructuring and Modernisation of Agriculture, have the characteristics of extra-budgetary funds.

However, the legislative initiatives listed are uncoordinated and piecemeal, whereas there is a pressing need for a comprehensive settlement on the issue under discussion, defining the state's status as a civil law person from a structural and functional perspective.

References

  1. Bednarek M., Przemiany własności w Polsce. Podstawowe koncepcje i konstrukcje normatywne, Scholar, Warszawa 1994.
  2. Bigo T., Związki publicznoprawne w świetle ustawodawstwa polskiego, Warszawa 1928.
  3. Całus A., Problematyka prawna Skarbu Państwa.„Biuletyn Rady Legislacyjnej” 1995, nr 6.
  4. Dembiński H., Osobowość publicznoprawna samorządu w świetle metody dogmatycznej i socjologicznej, Drukarnia Archidiecezjalna Wilno 1934.
  5. Dmowski S., Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Ks. 1, Część ogólna, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1998.
  6. Doliwa A., Jeszcze w sprawie powierniczego statusu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, „Rejent” 2000, nr 2.
  7. Doliwa A., Powierniczy charakter uprawnień Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, „Studia Iuridica Agraria” 2000, t. 1.
  8. Drozd E., [w:] E. Drozd, Z. Truszkiewicz, Gospodarka gruntami i wywłaszczanie nieruchomości. Komentarz, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 1995.
  9. Drozd E., Recenzja M. Bednarek, Przemiany własności w Polsce. Podstawowe koncepcje i konstrukcje normatywne, Scholar, Warszawa 1994, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1995, nr 3.
  10. Dybowski T., Mienie komunalne, „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 1-2.
  11. Dybowski T., Recenzja W. Pańko, O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, UŚ, Katowice 1984, „Państwo i Prawo” 1984, nr 10.
  12. Frąckowiak J., Majątek przedsiębiorstwa państwowego ze szczególnym uwzględnieniem praw na nieruchomościach wchodzących w jego skład, „Państwo i Prawo” 1990, nr 4, s. 40-51.
  13. Fundowicz S., Dychotomiczny podział prawa, „Samorząd Terytorialny” 2000, nr 1-2.
  14. Gajl N., Problematyka finansów publicznych i Skarbu Państwa we współczesnych konstytucjach [w:] Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 1996.
  15. Gajl N., Skarb Państwa, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
  16. Gniewek E., Obrót nieruchomościami państwowymi i komunalnymi, Instytut Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych, Kraków 1994.
  17. Gniewek E., Obrót nieruchomościami skarbowymi i samorządowymi, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 1999.
  18. Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, "Liber", Warszawa 1998.
  19. Konig K., Theobald Ch., Der Staat ais Rechtspersonlichkeit, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1999, CCLXVI, nr 2154.
  20. Kotulski M., Pojęcie i istota samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2000, nr 1-2.
  21. Kubala W., Agencja - wybrane zagadnienia ustroju prawnego, „Prawo Spółek” 1998, nr 6.
  22. Leopold A., O agencjach rządowych, „Agroprzemiany” 1997, nr 4.
  23. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 października 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o samorządzie gminnym, Dz.U. 2001 Nr 142, poz. 1591.
  24. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 września 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o samorządzie województwa, Dz.U. 2001 Nr 142, poz. 1590.
  25. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o samorządzie powiatowym, Dz.U. 2001 Nr 142, poz. 1592.
  26. Orzeczenie SN z 24 października 1963 r., III CR 252/63, OSN 1964, nr 3, poz. 22.
  27. Orzeczenie TK z 24 stycznia 1995 r., K 5/94, OTK 1995, nr 1, poz. 3.
  28. Panejko J., Geneza i podstawy samorządu europejskiego, Drukarnia W. Znamierowskiego Wilno 1934.
  29. Panejko J., Założenia metodologiczne w badaniu pozytywnoprawnym pojęcia samorządu, „Samorząd Terytorialny” 1935, nr 3-4.
  30. Pańko W., O prawie własności i jego współczesnych funkcjach, UŚ, Katowice 1984.
  31. Pańko W., Własność komunalna a funkcje samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 1-2.
  32. Radziewicz P., Kilka uwag w sprawie przydatności pojęcia „osoba prawa publicznego”, „Samorząd Terytorialny” 2000, nr 6.
  33. Rajca L., Upodmiotowienie publicznoprawne (polityczne) i cywilnoprawne (gospodarcze) gminy a rozwój lokalny, „Przegląd Sądowy” 2001, nr 2.
  34. Rutkowski B., Instytucja Skarbu Państwa w Polsce w świetle nowych uregulowań prawnych, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1997, nr 4.
  35. Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.
  36. Strzyczkowski K., Hasło „agencje rządowe [w:] E. Smoktunowicz (red.), Wielka encyklopedia prawa, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa-Białystok 2000.
  37. Szachułowicz J., Własność publiczna, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000.
  38. Szpor A., Państwo a subsydiarność jako zasada prawa w UE i w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2001, nr 1-2.
  39. Szubiakowski M., Glosa do postanowienia SN z dnia 11 VIII 1999 r., I CKN 414/99), „Państwo i Prawo” 2000, nr 9.
  40. Tupin R., Skarb Państwa w okresie reform i przemian własnościowych, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1996, nr 4.
  41. Uchwała (7) SN z 21 września 1993 r., III CZP 72/93, OSNCP 1994, nr 3, poz. 49.
  42. Uchwała TK z 23 czerwca 1993 r., TK W 3/92, OTK 1993, nr 2, poz. 46.
  43. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Dz.U. 1997 Nr 115, poz. 741.
  44. Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1995 Nr 86, poz. 433.
  45. Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, Dz.U. 1996 Nr 90, poz. 405.
  46. Uzasadnienie do wyroku SN z 11 maja 1999 r., I CKN 1148/97, OSNIC 1999, nr 12, poz. 205.
  47. Uzasadnienie uchwały (7) NSA z dnia 15 maja 2000 r., OPS 17/99, „Wokanda” 2000, nr 10.
  48. Winczorek P., Wstęp do nauki o państwie, Liber, Warszawa 1998.
  49. Wolanin M., Gospodarowanie i przekształcanie własności nieruchomości, C. H. Beck, Warszawa 1999.
  50. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1996.
  51. Wójcik S., Zagadnienia cywilnoprawne mienia komunalnego „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 7-8.
  52. Wyroku SN z 17 grudnia 1998 r., I CKN 935/97, OSP 1990, nr 9.
  53. Zoll F., Rzymskie prawo prywatne (pandekta), T. 1, nakładem Księgarni J. Czerneckiego,Warszawa-Kraków 1920.