Prześlij tekst
Nr 4 (154) (2002)
Artykuły

Sposoby reprezentacji państwa w obrocie cywilnoprawnym

[Ways of representing the State in civil law transactions]

  • Adam Doliwa

Opublikowane 2002-12-30

Słowa kluczowe

  • państwo,
  • Skarb Państwa,
  • osoba prawna państwowa,
  • stosunek cywilnoprawny,
  • reprezentacja prawna,
  • state,
  • State Treasury,
  • state legal person,
  • civil law regulation,
  • legal representation
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Sposoby reprezentacji państwa w obrocie cywilnoprawnym: [Ways of representing the State in civil law transactions]. (2002). Studia Prawnicze The Legal Studies, 4 (154), 97-120. https://doi.org/10.37232/sp.2002.4.5

Abstrakt

Organy administracji publicznej oraz inne państwowe jednostki organizacyjne, upoważnione mocą odpowiedniego przepisu ustawy do reprezentacji Skarbu Państwa, nie mają statusu organów tej osoby prawnej w rozumieniu art. 38 k.c. To samo odnosi się do państwowych osób prawnych, uzupełniających system reprezentacji państwa w obrocie cywilnoprawnym. Te ostatnie, jak np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, nie są zatem organami Skarbu Państwa, aczkolwiek, w granicach oznaczonej właściwości, reprezentują państwo w obrocie cywilnoprawnym.

Reprezentujące Skarb Państwa w stosunkach cywilnoprawnych państwowe jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej (np. wojewoda), nie muszą mieć umocowania materialnoprawnego do dokonania konkretnej czynności prawnej za Skarb Państwa. Takie umocowanie danego statio fisci nie musi każdorazowo wyraźnie wynikać z określonych przepisów prawa materialnego, regulujących daną sferę stosunków, jego kompetencje mają bowiem źródło w ogólnym, przyjętym w naszym prawie systemie reprezentacji państwa w obrocie cywilnoprawnym, znajdującym podstawę w art. 67 § 2 k.p.c.

Starosta nie jest w zakresie swych kompetencji organem Skarbu Państwa; może on być jedynie traktowany, w sprawach dotyczących gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa, jako jego statio fisci.

Fakt, iż starosta jest organem funkcjonującym w strukturze instytucji odrębnej od Skarbu Państwa, tzn. jest przewodniczącym organu wykonawczego (zarządu) powiatu jako osoby prawnej, powoduje, że na wypadek niedziałania starosty w postępowaniu sądowym w sprawach dotyczących nieruchomości Skarbu Państwa może on być zastąpiony zawsze albo przez wojewodę, albo też przez właściwego ministra (zwłaszcza ministra kompetentnego w sprawach Skarbu Państwa) - jako przez organy nadrzędne (w powyżej wskazanej dziedzinie) wobec niego - por. przepis art. 67 § 2 k.p.c. Takim organem nie będzie natomiast zarząd powiatu - jest on bowiem organem właściwym w zakresie reprezentacji powiatu jako właściciela nieruchomości tworzących powiatowy zasób nieruchomości - zob. art. 25a i art. 25b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Stroną stosunków cywilnych zawieranych przez jednostki organizacyjne Lasów Państwowych w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej jest Skarb Państwa jako właściciel lasów państwowych, a ustawowe umocowanie organów jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych polega na reprezentowaniu Skarbu Państwa.

 

Public administration bodies and other state organisational units authorised by the relevant provision of the law to represent the State Treasury do not have the status of corporate bodies of that legal person within the meaning of Article 38 of the Civil Code. The same applies to State legal persons supplementing the system of State representation in civil law transactions. The latter, e.g. the Agricultural Property Agency of the State Treasury, are therefore not official bodies of the State Treasury, although, within the limits of their designated jurisdiction, they represent the State in civil law transactions.

State organisational units which represent the State Treasury in civil law relations and which do not have legal personality (e.g. the provincial governor) do not need to have material legal authority to perform a specific legal act for the State Treasury. This empowerment of the statio fisci in question does not have to arise in each case expressly from specific provisions of substantive law regulating the given sphere of relations, as its competence has its source in the general system of State representation in civil law transactions adopted in our law, which finds its basis in Article 67 § 2 of the Code of Civil Procedure.

The county governor is not, within the scope of his/her powers, an official body of the State Treasury; he/she can only be regarded, in matters concerning the management of real estate owned by the State Treasury, as its statio fisci.

The fact that the county governor is an authority functioning in the structure of an institution separate from the State Treasury, i.e. he/she is the chairman of the executive body (board) of the county as a legal entity, results in the fact that in the event that the county governor does not act in legal proceedings in matters concerning State Treasury real property, he/she may always be replaced either by the voivode or the competent minister (especially the minister competent in matters concerning the State Treasury) - as superior authorities (in the aforementioned area), cf. Article 67 § 2 of the Code of Civil Procedure. However, the county board will not be such a body, as it is the body competent to represent the county as the owner of the real estate forming the county real estate resource - cf. Article 25a and Article 25b of the Act of 21 August 1997 on real estate management.

The State Treasury as the owner of the State Forests is a party to the civil relations entered into by the organisational units of the State Forests within the scope of their economic activity, and the statutory authority of the bodies of the organisational units of the State Forests is to represent the State Treasury.

Bibliografia

  1. Bednarek M., Koncepcja własności w dobie transformacji ustrojowej w Polsce, „KPP” 1993, nr 4.
  2. Bednarek M., Mienie. Komentarz do art. 44-55 k.c., "Zakamycze", Kraków 1997.
  3. Bednarek M., Przemiany własności w Polsce. Podstawowe koncepcje i konstrukcje normatywne, Scholar, Warszawa 1994.
  4. Bednarek M., Zasady korzystania z gruntów przez polskie i zagraniczne podmioty gospodarcze. Cz. II, „PPH” 1993, nr 3.
  5. Bednarek M., Zasady korzystania z gruntów przez, polskie i zagraniczne podmioty gospodarcze. Cz. I, „PPH” 1993, nr 2.
  6. Bieniek G., Aktualne problemy związane z reprezentacją Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego, „Przegląd Sądowy” 1999, nr 9.
  7. Bieniek G., Kompetencje w zakresie gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego po reformie administracyjnej, „Rejent” 1999, nr 1.
  8. Bieniek G., Reforma administracji publicznej a gospodarka nieruchomościami Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego (problematyka prawna), Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa-Zielona Góra 1999.
  9. Bieniek G., Reprezentacja Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w postępowaniu cywilnym, Wydaw. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002.
  10. Bieniek G., Reprezentacja Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w postępowaniu cywilnym, Wydaw. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002.
  11. Błaś A., Samodzielność działania organów administracji publicznej, „Przegląd Prawa i Administracji” 1997, nr 36.
  12. Dekret z dnia 2 czerwca 1954 r. o zastępstwie sądowym władz, urzędów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych, Dz.U. 1954 Nr 25 poz. 93.
  13. Dmowski S., Rudnicki S., Komentarz do k.c. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 1998.
  14. Doliwa A., Dychotomiczny charakter podmiotowości prawnej państwa (imperium i dominium), „Studia Prawnicze” 2002, nr 3, s. 34-50.
  15. Drozd E., [w:] E. Drozd, Z. Truszkiewicz, Gospodarka gruntami i wywłaszczanie nieruchomości. Komentarz, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 1995.
  16. Duda A., Nabywanie w drodze umowy nieruchomości pod budową autostrad płatnych, „PiP” 1999, nr 2.
  17. Dybowski T., Mienie komunalne, „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 1-2.
  18. Dybowski T., Własność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych w świetle nowego art. 128 k.c., „PiP” 1990, nr 4.
  19. Dziurda M., Przychodzki M., Reprezentacja Skarbu Państwa w sprawach z art. 421 kodeksu cywilnego, „Glosa” 2000, nr 7.
  20. Gajl N., Przekształcenia własnościowe a prawa i obowiązki Skarbu Państwa, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1994, nr 62.
  21. Gajl N., Skarb Państwa, Scholar, Warszawa 1996.
  22. Gniewek E., Obrót nieruchomościami skarbowymi i samorządowymi, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 1999.
  23. Ignatowicz J., Mienie komunalne - zagadnienia podstawowe [w:] E. Giszter (red.), Rozprawy z prawa cywilnego i ochrony środowiska, UŚ, Katowice 1992.
  24. Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.
  25. Ignatowicz J., Zmiany wprowadzone do księgi I kodeksu cywilnego przez nowelę z 28 lipca 1990 r., „Przegląd Sądowy” 1991, nr 1-2.
  26. Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, "Liber", Warszawa 1998.
  27. Jędrzejewska M., [w:] Komentarz do k.p.c. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, Warszawa 1999.
  28. Klein A., Sytuacja prawna państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, „Studia Iuridica” 1994, nr XXI.
  29. Kosik J., O działaniu osoby prawnej, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1999, t. CCLXVI, nr 2154.
  30. Kurowska T., Upowszechnienie prawa własności nieruchomości, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1994.
  31. Litwińska M., [w:] J. Okolski (red.), Prawo handlowe, KiK Konieczny i Kruszewski, Warszawa 1999.
  32. Nadler J., Zakres przedmiotowy ustawy o gospodarce nieruchomościami, „Rejent” 1999, nr 2.
  33. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o administracji rządowej w województwie, Dz.U. 2001 Nr 80 poz. 872.
  34. Obwieszczenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Dz.U. 2001 Nr 57 poz. 603.
  35. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 27 czerwca 2000 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o lasach, Dz.U. 2000 Nr 56 poz. 679.
  36. Obwieszczenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 19 września 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o autostradach płatnych, Dz.U. 2001 Nr 110 poz. 1192.
  37. Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 października 1999 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o działach administracji rządowej, Dz.U. 1999 Nr 82 poz. 928.
  38. Pazdan M., [w:] Krzysztof Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, T.1, C. H. Beck, Warszawa 1997.
  39. Piasecki K., Skarb Państwa i jego reprezentacja w procesie cywilnym, „PUG” 1980, nr 5.
  40. Postanowienie SN 28 stycznia 1970 r., II CR 445/68, OSNC 1970, nr 10, poz. 190.
  41. Prutis S., Zasady reprezentacji komunalnych osób prawnych w obrocie cywilnym, „Samorząd Terytorialny” 1991, nr 1-2.
  42. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 maja 1998 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzania przetargu na sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych, Dz.U. 1998 Nr 69 poz. 451.
  43. Rudnicki S., Recenzja: G. Bieniek, Reforma administracji publicznej a gospodarka nieruchomościami Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego ( problematyka prawna), „Rejent” 1999, nr 4.
  44. Rutkowski B., Instytucja Skarbu Państwa w Polsce w świetle nowych, uregulowań prawnych, „PUG” 1997, nr 4.
  45. Sobejko W., Charakter prawny instytucji trwałego zarządu oraz instytucji gospodarowania w ustawie o gospodarce nieruchomościami, „KPP” 2000, nr 1.
  46. Szachułowicz J., Własność publiczna, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000.
  47. Szarek R., Reprezentacja Skarbu Państwa w postępowaniu sądowym, „Radca Prawny” 2000, nr 4.
  48. Tupin R., Skarb Państwa w okresie reform i przemian własnościowych, „PUG” 1996, nr 4.
  49. Uchwała NSA z 15 maja 2000 r., „OPS” 17/99, „Wokanda” 2000, nr 10, poz. 32.
  50. Uchwała NSA z 19 sierpnia 1996 r., FPK 9/96, ONSA 1996, nr 4, poz. 152.
  51. Uchwała SN z 10 stycznia 1992 r., III CZP 140/91, OSNCP 1992, nr 6, poz. 109.
  52. Uchwała SN z 14 października 1994 r., III CZP 16/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 40.
  53. Uchwała SN z 29 czerwca 2000 r., III CZP 19/00, „OSP” 7001, nr 3, poz. 44.
  54. Ustawa z 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej, Dz.U. 1994 Nr 79 poz. 363.
  55. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. 1998 Nr 133 poz. 872.
  56. Ustawa z 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1995 Nr 86 poz. 433.
  57. Ustawa z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, Dz.U. 1994 Nr 127 poz. 627.
  58. Ustawa z 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Dz.U. 1994 Nr 1 poz. 2.
  59. Ustawa z 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, Dz.U. 1996 Nr 90 poz. 405.
  60. Ustawa z 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw, Dz.U. 1996 Nr 90 poz. 404.
  61. Ustawa z 31 lipca 1919 r. w przedmiocie utworzenia Prokuratorji Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.Pr.P.P. 1919 Nr 65 poz. 390.
  62. Ustawa z 7 czerwca 1990 r. o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, Dz.U. 1990 Nr 39 poz. 223.
  63. Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, Dz.U. 1996 Nr 106 poz. 493.
  64. Wierzbicki J., Problematyka zastępstwa procesowego Skarbu Państwa. Projekt ustawy o Prokuratorii Generalnej, „PUG” 1998, nr 11.
  65. Wiśniewski A.W., Wykonywanie uprawnień Skarbu Państwa w narodowych funduszach inwestycyjnych, „Rzeczpospolita” 1996, nr 8.
  66. Wolanin M., Szczególne formy wywłaszczania praw rzeczowych pod budową autostrad, „Przegląd Sądowy” 1996, nr 4.
  67. Wyrok SN z 11 maja 1999 r., I CKN 1148/97, OSNC 1999, nr 12, poz. 205.
  68. Wyrok SN z 14 kwietnia 1999 r. (III CKN 1239/98), OSNC 1999, nr 11, poz. 191.
  69. Wyrok SN z 17 grudnia 1970 r., I PZ 78/70, nie publ.
  70. Wyrok SN z 17 grudnia 1998 r., I CKN 935/97, „OSP” 1990, nr 9, poz. 170.
  71. Wyrok SN z 22 września 1967 r., I CR 188/67, „PUG” 1968, nr 6.