Zgłoś artykuł
Nr 4 (192) (2012)
Artykuły

Ewolucja środków płatności (zapłaty): od pieniądza gotówkowego do pieniądza elektronicznego

[The development of payment methods: From cash money to electronic moneys]

PDF
  • Małgorzata Rybiałek
DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2012.4.4

Opublikowane 2012-12-31

Słowa kluczowe

  • środki płatności,
  • pieniądz gotówkowy,
  • pieniądz elektroniczny,
  • karta płatnicza,
  • świadczenie pieniężne,
  • Bitcoin,
  • payment methods,
  • cash money,
  • electronic moneys,
  • payment card,
  • cash benefit

Jak cytować

Rybiałek, M. (2012). Ewolucja środków płatności (zapłaty): od pieniądza gotówkowego do pieniądza elektronicznego: [The development of payment methods: From cash money to electronic moneys]. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (4 (192), 123–155. https://doi.org/10.37232/sp.2012.4.4
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

W toku rozwoju cywilizacyjnego postać pieniądza, jako miernika wartości dóbr i usług podlegających wymianie rynkowej, a zwłaszcza środka płatności (zapłaty) i umarzania zobowiązań przeszła znamienną ewolucję, od pieniądza „towarowego” i gotówkowego do form coraz bardziej konwencjonalnych i abstrakcyjnych, takich jak pieniądz elektroniczny, który staje się symbolem ery elektronicznej.

Pieniądz jest częścią cywilizacji. Wyłonił się w rezultacie umowy społecznej, ponieważ w danym miejscu i czasie był środkiem ułatwiającym wymianę (zapłatę), powszechnie akceptowanym przez społeczeństwo.

Poszczególne etapy rozwoju pieniądza są ściśle związane z rozwojem gospodarczym społeczeństwa oraz globalnym postępem technologicznym, a także – z rozwojem banków. Pieniądz przybierał coraz to nowe formy, które były efektywniejsze od starych i pozwalały lepiej spełniać podstawowe funkcje pieniądza. Rozróżnianie postaci pieniądza wiąże się z różnymi sposobami płatności (zapłaty).

Główną funkcją pieniądza jest ułatwianie dokonywania transakcji między podmiotami gospodarczymi, a zwłaszcza dokonywanie płatności (zapłaty) w celu umarzania zobowiązań, nie mówiąc o akumulacji kapitału.

 

Money has existed in civilization for thousands years. The development of money has passed through various stages in accordance with time, place and circumstances. Primitive money took many forms, from cowrie shells to cattle and later transformed into metallic money (like gold, silver, copper, bronze, etc.) The continued development of money was very much linked to the growth in world trade and commerce. Next to cash came up non-cash payment transactions, mainly with credit or debit card. Money serves three purposes. First, it serves as a medium of exchange. Second, as a standard of value, it serves as a measure for the value of a good or service and thus provides a standard for making comparisons between different goods and services. Third, it must be widely accepted. The larger the community of users who trust and accept money, the more that its value as a medium of exchange is increased. Finally, when it is exchanged, there is anonymity. Rapid advances in technology, including Internet have made a lot of changes in payment methods. Technological innovations convert money into something more virtual than physical. Electronic money (e-money) is the digital equivalent of cash. It can be used for making payments without involving bank accounts in the transactions and always acts as a prepaid bearer instrument. E-money can be software or hardware based. One common type of hardware-based e-money is the ‘electronic purse’, where users store relatively small amounts of money on the chip or magnetic stripe of their payment card, other smart card or on mobile phones, to make small payments. Another option is to store e-money in a payment account on the Internet (software based). In general, e-money should be characterized as a substitute for currency (cash) The development of innovative e-money raises numerous legal and regulatory issues that must be addressed. These include finding acceptable methods for authentication and protection of information, accommodating the special needs of law enforcement, and creating the requisite means of settling disputes. The progressive development of technology and communication, harmonization of currency systems and becoming more common use of electronic instruments may create the uniform (European) system of electronic money. That would made e-money the legal tender with the force of redemption obligations.

PDF

Bibliografia

  1. Arnold W., E-Payment-Systeme. Geld für den elektronischen Markt, „Die Bank – Zeitschrift für Bankpolitik und Praxis” 2001, nr 8, s. 574–581.
  2. Bajor B., Bankowość elektroniczna. Studium prawne, Scholar, Warszawa 2011.
  3. Banaszczyk Z., Pietrzykowski K., Kodeks cywilny. Komentarz. T. 2, C.H. Beck, Warszawa 2004.
  4. Bloom R., Wirtualny b@zar od jedwabnego szlaku po szlak elektroniczny, Liber, Warszawa 2001.
  5. Borkowski T., Znaki pieniężne, Twigger, Warszawa 1996.
  6. Brzozowski A., Komentarz do kodeksu cywilnego. T. 1, LexisNexis, Warszawa 2011.
  7. Czachórski W. [w:] S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego - część ogólna. T.1, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1985.
  8. Dybowski T., Świadczenie pieniężne [w:] E. Łętowska (red.), Prawo zobowiązań – część ogólna, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2006.
  9. Dyrektywa 2000/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, Dz.U. z 27.10.2000 r., L 275, s. 39–43.
  10. Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG), Dz.U. z 5.12.2007 r., L 319, s. 1–36.
  11. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/110/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością, zmieniająca dyrektywy 2005/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylająca dyrektywę 2000/46/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG), Dz.U. z 10.10.2009 r., L 267, s. 7–17.
  12. Frączek B., Pieniądz elektroniczny – próby zdefiniowania i sklasyfikowania, „Bank i Kredyt” 2004, nr 4, s. 91–95.
  13. Galbraith J.K., Pieniądz, pochodzenie i losy, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1982.
  14. Grodzicki J., Karty płatnicze i pieniądz elektroniczny a pieniądz gotówkowy, „Glosa” 2002, nr 1, s. 8–14.
  15. Implications for Central Bank of the development of electronic Money, „BIS” 1996, nr 10.
  16. Janiak A., Wykonywanie zobowiązań pieniężnych za pośrednictwem banków, „Monitor Prawniczy” 2002, nr 11, s. 499–504.
  17. Janowicz R., Klepacz R., Pieniądz elektroniczny na świecie. Istota i zastosowanie elektronicznej portmonetki, Zarządzanie i Finanse, Warszawa 2002.
  18. Janowicz R., Pieniądz elektroniczny w wybranych krajach – charakterystyka, główne funkcje i zastosowanie, „Bank i Kredyt” 2005, nr 1, s. 85–96.
  19. Janowski J., Elektroniczny obrót prawny, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
  20. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność", Gdańsk 1992.
  21. Kaszubski R., Juchno R., Bankowość elektroniczna, „Glosa” 2001, nr 7, s. 16–23.
  22. Kazimierczak A., Pieniądz i bank w kapitalizmie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
  23. Köhler T.R., Best R.B., Electronic Commerce. Koncepcje, realizacje i wykorzystanie w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa 2001.
  24. Kolańczyk K., Prawo Rzymskie, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
  25. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
  26. Kosikowski C., Prawo finansowe w Unii Europejskiej i w Polsce, LexisNexis, Warszawa 2005.
  27. Kosikowski C., Ruśkowski E., Finanse publiczne i prawo finansowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003.
  28. Kosikowski C., Ruśkowski E., Finanse Publiczne i Prawo Finansowe, C.H. Beck, Warszawa 2008.
  29. Kukulski J., Aspekty prawne bankowych kart płatniczych w polskim systemie pieniężnym, Kodeks, Warszawa 2002.
  30. Machnikowski P. [w:] E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny, Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2008.
  31. Majchrzycka-Guzowska A., Finanse i prawo finansowe, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  32. Mikos-Sitek A., Zapadka P., Prawo finansów publicznych, C.H. Beck, Warszawa 2011.
  33. Niedźwiedziński M., Globalny handel elektroniczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
  34. Nussbaum A., Money in the Law National and International. A comparative study in the Borderline of Law and Economics, The Foundation Press, Brooklyn 1950.
  35. Olejniczak A. [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III, Zobowiązania – część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
  36. Pisuliński J. [w:] M. Pecyna (red.), Wykonanie i skutki naruszenia zobowiązań, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
  37. Radwański Z., Zobowiązania – część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
  38. Rajski J. [w:] J. Rajski, W. Kocot, K. Zaradkiewicz (red.), Prawo w kontraktach w obrocie gospodarczym, LexisNexis, Warszawa 2002.
  39. Raport on electronic money. European Central Bank, August 1998.
  40. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1103/97 z dnia 17 czerwca 1997 r. w sprawie niektórych przepisów dotyczących wprowadzenia euro, Dz.U. z 19.6.1997 r., L 162.
  41. Rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro, Dz.U. z 11.05.1998 r., L 139.
  42. Srokosz W., Istota prawna pieniądza elektronicznego, Prawo Bankowe” 2002, nr 12, s. 67–72.
  43. Srokosz W., Stosowanie do czynności bankowych ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, „Prawo Bankowe” 2003, nr 12, s. 39–46.
  44. Stosio A., Pieniądz elektroniczny – cywilnoprawna analiza pojęcia. Cz. 1, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002, nr 2, s. 32–36.
  45. Stosio A., Pieniądz elektroniczny – cywilnoprawna analiza pojęcia. Cz. 2, „Przegląd Prawa Handlowego” 2002, nr 6, s. 17–23.
  46. Targosz T., Pieniądz elektroniczny [w:] P. Podrecki (red.), Prawo Internetu, LexisNexis, Warszawa 2004.
  47. Ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych, Dz.U. z 2002 r. Nr 169, poz. 1385 ze zm.
  48. Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, Dz.U. z 2011 r. Nr 199. poz. 1175.
  49. Ustawa z 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego, Dz.U. z 1994 r. Nr 84, poz. 386 ze zm.
  50. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, Dz.U. z 2011 r. Nr 199, poz. 1175.
  51. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. z 1964 r. Nr.16, poz. 93.
  52. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 938 ze zm.
  53. Żabiński Z., Istota prawna jednostki pieniężnej, „Studia Cywilistyczne” 1960, nr 6, s. 233–275.
  54. Żabiński Z., Jednostka pieniężna jako przedmiot praw majątkowych, Krakowskie Studia Prawnicze” 1968, nr 1-2, s. 69–98.
  55. Żabiński Z., Próba nowoczesnej cywilnoprawnej konstrukcji pojęcia pieniądza i zapłaty, „Państwo i Prawo” 1972, nr 8–9, s. 132–142.
  56. Żabiński Z., Umowa rachunku bankowego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1967.
  57. Zahres M., E-money. Niche market that might be expanding, Deutsche Bank Research, www.dbresearch.com [dostęp: 2012 r.].
  58. Żmij G., Prawo waluty, Zakamycze, Kraków 2003.
  59. Żwiruk K., Historia kart płatniczych na świecie, www.kartyonline.pl [dostęp: 7.07.2003 r.].