Zgłoś artykuł
Nr 3-4 (189) (2011)
Artykuły

Rzetelność zawodowa dziennikarza a bezprawność

[Principle of professional reliability of journalism and unlawfulness]

PDF
  • Krystyna Święcka
DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2011.3-4.5

Opublikowane 2011-12-31

Słowa kluczowe

  • rzetelność zawodowa,
  • dziennikarz,
  • dziennikarstwo,
  • etyka pracy,
  • bezprawność,
  • professional reliability,
  • journalist,
  • journalism,
  • work ethic,
  • unlawfulness

Jak cytować

Święcka, K. (2011). Rzetelność zawodowa dziennikarza a bezprawność: [Principle of professional reliability of journalism and unlawfulness]. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (3-4 (189), 147–168. https://doi.org/10.37232/sp.2011.3-4.5
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

Do problemów o szczególnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania prasy należy kwestia rzetelności wypowiedzi w kontekście odpowiedzialności prasy za naruszenie dóbr osobistych spowodowanych opublikowaniem materiału prasowego.

Dla kwestii odpowiedzialności dziennikarza zasadnicze znaczenie ma art.12 prawa prasowego formułujący obowiązek szczególnej staranności. Miara ponadprzeciętnej staranności nasuwa pytanie o wzorzec przeciętnie przezornego dziennikarza.

W doktrynie wyłoniło się pytanie, czy niezachowanie należytej staranności stanowi o bezprawności działania lub zaniechania sprawcy szkody, czy też o jego winie. Wcześniejsze zapatrywania doktryny stały na stanowisku, że “miarę dbałego i ostrożnego zachowania” z bezprawnością nie wolno utożsamiać. Jednakże można w tej kwestii wyrazić zapatrywanie odmienne.

 

Despite a difference in opinions held by the jurisdiction and the doctrine, the criterion of special care and reliability should be recognized as one of the circumstances resulting in finding a journalist’s activity lawful or unlawful. We could support the opinion according to which failure to maintain special care belongs to the sphere of unlawfulness (not guilt) since a valid legal system obliges a journalist to act with particularly special care. It is ofmost importance to create some rules of conduct, objective criteria, and more or less precise model of a journalist’s profession. By far a point of reference is necessary which would serve as a comparative scale for those accused of violation so that they could be formally charged. An action will be found blameworthy if a required level of care has not beenmaintained. If a journalist observed the rules of special care while collecting, verifying and publishing information, even though their conduct violated personal interests of a person described in the publication, such conduct will not be considered unlawful. A model of careful and diligent action is formulated by legal provisions, decorum or deontological principles. Journalists are required to be better prepared for their duties, which include not only proving subjective circumstances but also showing objective elements according to which someone’s behavior was consistent with the state of special knowledge and life experience. Such a person is obliged to constantly broaden their knowledge and professional skills. Journalists are obliged to perform all possible actions requiring specialist professional qualifications connected with seeking the truth reliably and conscientiously, with due criticism and care of details. Journalists may not disseminate false, unreliable or unverified information; otherwise their actions will be consider edunlawful. A duty of reliability means the obligation to seek for the truth and rational argumentation while making a negative evaluation. The above actions generally refer to the factual and legal state as well as the form of working. Remissness of due care and professional reliability may constitute the grounds for professional or civil liability (including criminal liability). The introduction of this requirement, which results from a journalist duty to seek for the truth, is justified by the protection of the object of special importance, which personal interests undeniably are. The obligation to maintain special care generally takes effect in truthfulness of presented facts. If the news appeared to be false, there is a possibility of applying a circumstance excluding liability if a journalist proved that in that case he had verified the authenticity of the news which was published. Thus liability is avoided and the proof of the news’ authenticity is replaced by the duty of its thorough verification, i.e. maintenance of the rule of special care. The resolution of the Supreme Court of 18th February 2005, which was criticized by the doctrine, abandoned a theory according to which an “objectively untrue” statement is unlawful. Nevertheless, this attitude is in line with the European Court of Human Rights’ way of thinking. Maintenance of special care and reliability while collecting and using press materials by journalists (Art. 12 par. 1 of the media law) excludes the feature of unlawfulness of a journalist action. Moreover, it should be noticed that proving that charges are right is not always a necessary and independent prerequisite to exclude liability of a person violating personal interests (e.g. in the sphere of privacy).

PDF

Bibliografia

  1. Case of Bladat TromsØ and Stensaas v. Norway, wyrok z dnia 20 maja 1999 r., skarga nr 21980/93, http://echr.ketse.com/doc/21980.93-en-19990520/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  2. Case of Dalban v. Romania, wyrok z 28 września 1999 r., skarga nr 28114/95, http://echr.ketse.com/doc/28114.95-en-19990928/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  3. Case of De Haes and Gijsels v. Belgium, wyrok z 24 lutego 1997 r., skarga nr 19983/92, http://echr.ketse.com/doc/19983.92-en-19970224/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  4. Case of Lingens v. Ausria, wyrok z dnia 8 lipca 1986 r., nr skargi 9815/82, http://echr.ketse.com/doc/9815.82-en-19860708/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  5. Case of Lingens v. Austria, wyrok z 8 lipca 1986 r., skarga nr 9815/82, http://echr.ketse.com/doc/9815.82-en-19860708/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  6. Case of McVicar v. the United Kingdom, wyrok z 7 maja 2002 r., skarga nr 46311/99, http://echr.ketse.com/doc/46311.99-en-20020507/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  7. Case of Pedersen and Baadsgaard v. Denmark, wyrok z 17 grudnia 2004 r., skarga nr 49017/99, http://echr.ketse.com/doc/49017.99-en-20041217/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  8. Case of Thoma v. Luxembourg, wyrok z 29 marca 2001 r., skarga nr 38432/97, http://echr.ketse.com/doc/38432.97-en-20010329/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  9. Case of Thorgeir Thorgeirson v. Iceland wyrok z 25 czerwca 1992 r., skarga nr 13778/88, http://echr.ketse.com/doc/13778.88-en-19900314/view/ [dostęp: 9.10.2020 r.].
  10. Chiarolla M., La diffamazione a mezzo stampa. Analisi critica della normativa tradiritto di cronaca, diffamazione, privacy, Experta, Trento 2004.
  11. Cisek A., Dobra osobiste i ich niemajątkowa ochrona w kodeksie cywilnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1989.
  12. Goszczyński A., Oręż w ręku obywatela, „Rzeczpospolita” 2001, nr 82, s. A11.
  13. Grzybowski S., System prawa cywilnego. Część ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1985.
  14. Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
  15. Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Kraków 2006.
  16. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.
  17. Kordasiewicz B., Jednostka wobec środków masowego przekazu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa 1991.
  18. Kordasiewicz B., Niemajątkowa ochrona czci. Warszawa 2002, „Państwo i Prawo” 2004, nr 12, s. 101–103.
  19. Kowalczyk M., Rok Lisa, „Press” 2009, nr 1.
  20. Krajewski M., Niezachowanie należytej staranności – problem bezprawności czy winy, „Państwo i Prawo” 1997, nr 10, s. 32–44.
  21. Longchamps de Berier R., Polskie prawo cywilne. Zobowiązania, Ars boni et aequi, Poznań 1999.
  22. Mekhuzla K., Demokratyczne działania rewolucyjnego rządu Gruzji: czy reformy legislacyjne są wystarczające by zapewnić wolność wyrażania opinii?, „Obserwatorium Wolności Mediów” 2009, nr 5.
  23. Michalski B., Ochrona praw osobistych a wolność krytyki, „Jurysta” 1996, nr 1, s. 12–15.
  24. Michalski B., Podstawowe problemy prawa prasowego, Elipsa, Warszawa 1998.
  25. Orzeczenie Komisji Etyki TVP SA z 8 marca 2004 r., KE/48/150/2004.
  26. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2002, IV KKN 634/99, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa” 2003, nr 3–4, poz. 33.
  27. Radwański Z., Glosa do wyroku SN z 18 II 2005 r. „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2005, nr 9, poz. 110.
  28. Radwański Z., Koncepcja praw podmiotowych osobistych, „Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988, nr 2, s. 1–22.
  29. Radwański Z., Krytyczna Glosa do uchwały SN z 18 lutego 2005 r., „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2005, nr 9, poz. 110.
  30. Schlapp H., Etos współczesnego dziennikarstwa [w:] J. Krukowski, O. Theisen (red.), Kultura i prawo. T. 2. Wolność mediów. Materiały konferencyjne (Lublin, 18-19.V.2000), Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002, s. 11–29.
  31. Sieńczyło-Chlabicz J., Glosa do uchwały 7 sędziów SN z 18.02.2005 r. III CZP 53/04. [Dot. bezprawności nieprawdziwego zarzutu w publikacji prasowej], „Państwo i Prawo” 2005, nr 7, s. 113–118.
  32. Sobczak J., Prawo prasowe, Biuro Prasowe Organizacji Sjonistycznej w Polsce, Warszawa 2000.
  33. Sobolewski P., Glosa do wyroku SN z 18 II 2005 r. „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2005, nr 12, poz. 144.
  34. Sośniak M., Bezprawność zachowania jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej za czyny niedozwolone, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1959.
  35. Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
  36. Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Branta, Bydgoszcz 1999.
  37. Święcka K., Kryterium prawdziwości wypowiedzi a ochrona dóbr osobistych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001, nr 4, s. 53–69.
  38. Święcka K., Krytyka prasowa a prawo relacjonowania informacji, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2011, nr 11, s. 26–30.
  39. Święcka K., Okoliczności usprawiedliwiające publikacje danych ze sfery prywatności w prawie polskim, „Studia Prawnicze” 2011, nr 2, s. 59–87.
  40. Święcka K., Okoliczności wyłączające bezprawność naruszenia dóbr osobistych przez prasę, Difin, Warszawa 2010.
  41. Święcka K., Prawo do publikacji informacji o działalności osób publicznych a ochrona prywatności, „Palestra” 2011, nr 9–10, s. 28–35.
  42. Święcka K., Święcki J.S., Wypływ partii politycznych na media, „Prawo, Administracja, Kościół” 2006, nr 1–2.
  43. Uchwała 7 sędziów z 18 II 2005 r., III CZP 53/04, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2005, nr 7–8, poz. 114.
  44. Uchwała składu 7 sędziów SN z 18 II 2005 r., III CZP 53/04, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 2005, nr 2, poz. 10.
  45. Ustawa z 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Dz.U. 1984 r. Nr 5, poz. 24 ze zm.
  46. Wierciński J., Niemajątkowa ochrona czci, Wydawnictwo Kodeks, Warszawa 2002.
  47. Wyrok SA z 26 maja 2000 r., I Aca 1421/99, „Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych” 2001, nr 11, poz. 60.
  48. Wyrok SA z dnia 15 października 2008 r., VI Aca 385/08 [w:] A. Bodnar, D. Bychawska-Siniarska (red.), Fakt vs. opinia. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce w dniu 26 marca 2009 roku, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2010.
  49. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., II CKN 559/99, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego” 2002, nr 6, poz. 82.
  50. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2003 r., I CKN 463/01, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2004, nr 2, poz. 22.
  51. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1971 r., II CR 455/71, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1972, nr 4, poz. 77.
  52. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1986 r., I CR 378/86, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1988, nr 4, poz. 47.
  53. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 1987 r., ICR 138/87, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1989, nr 1, poz. 15.
  54. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004, IV CK 83/04, „Wspólnota” nr 22/2004, poz. 56.
  55. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1987, II CR 269/87, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 1989, nr 4, poz. 66.
  56. Wyrok SO w Gorzowie Wielkopolskim, I C 224/96 [w:] J. Sadomski, Naruszenie dóbr osobistych przez media, Warszawa 2003.
  57. Wyrok z 7 maja 2002 r., sprawa McVicar przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 46311/99 [w:] I.C. Kamiński (red.), Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Kraków 2006.
  58. Wyrok z 7 września 1972 r., I CR 374/72, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1974, nr 2, poz. 28.
  59. Zaremba M., Tajemnica zawodowa dziennikarza a jego odpowiedzialność prawna, „Studia Medioznawcze” 2003, nr 2, s. 24–40.
  60. Zaremba Z., Kontratyp relacji prasowej w prawie polskim, „Palestra” 2005, nr 11–12, s. 11–28.