Nr 3-4 (189) (2011)
Artykuły

Zarys rozwoju zamówień publicznych w Polsce na tle państw środkowoeuropejskich

Outline of Polish procurement law development against a background of other central Europe countries

PDF
  • Ryszard Szostak
DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2011.3-4.4

Opublikowane 2011-12-31

Słowa kluczowe

  • zamówienia publiczne,
  • państwa środkowoeuropejskie,
  • fundusze publiczne,
  • prawo administracyjne,
  • Unia Europejska,
  • public procurement,
  • central Europe countries,
  • public funds,
  • administrative law,
  • European Union

Jak cytować

Szostak, R. (2011). Zarys rozwoju zamówień publicznych w Polsce na tle państw środkowoeuropejskich: Outline of Polish procurement law development against a background of other central Europe countries. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (3-4 (189), 69–146. https://doi.org/10.37232/sp.2011.3-4.4
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

The evolution of procurement law in the Central Europe, starting from the ancient times, is directly a consequence of needs which arise from the necessity of preservation of, both, the sufficient effectiveness and contracting transparency in spending public funds, and further, from assurance of an equality and a competitiveness in access to works which have been funded from public funds. The evolution had been integrally connected with adequate organization, control of the treasury’s economy as well as with procedures of awarding procurement to reliable contractors, optimization of public contract’s provisions and efficient awarding party’s protection against possibility of inadequate fulfilling public contract. A construction of consensual contract underlined these procurements. Deep regress of procurement in Early Middle Ages was caused not only by the general economy recession, but mostly by disappearance of consensual contracts in aid of primitive, immediate real or formal contracts. In the area of satisfying public needs prevailing significance in the feudal part of Middle Ages had natural tributes as well as forced labour and servitude craft colonies. Revival of public procurement ensued with reactivation of trade contacts and consensual contracts, which was accompanied by transformation of state organization and also local government revival in the 10th and 11th century. Crucial impact on the development of procurements have had constitutional and political changes dated on the period of absolute monarchy, especially reforms of the Treasury. First of all organization and control of treasury expenses were improved. Also first procurements procedures for public targets have been adopted. Despite the growing importance of administrative instruments, consensual agreement maintained a leading role, primarily because of its advantages in providing satisfactory efficiency in public expenses. Development of procurement’s procedures (auction, tender) was strongly influenced by French and German models. The Polish State failed to take advantage of them because of feudal backwardness and lack of tax reforms. During the partitions of Poland, the Polish were removed not only from offices and public honors, but also from greater access to public procurement; the situation has changed only slightly in the late nineteenth century. Therefore the lack of Polish tradition in this field was noticed for a long period of time. After regaining independence in 1918, the introduction of special measures law was prevented also by problems with unification and budget. Implementation of modern procurement procedures for public purposes didn’t take place until the end of the thirties. Pre-war solutions in procurement’s procedures were formed by national practical experience and effective German and French patterns. However, World War II following by imposition of a foreign socialist system, completely blocked the development of public procurement in Poland, there was a break in legal continuity and tradition again. Meanwhile, public procurement in the countries of Western Europe experienced its further development under the influence of solutions derived from Community law. The public procurement in Poland in early nineties – as a result of the period of political changes and the reactivation of market mechanisms - was again deplorable. The situation gradually improved after passing the act on public procurement from 1994, which was amended successively given the need to implement European solutions, and then replaced (in the face of EU accession) with the new public procurement law in 2004. Next changes in Polish procurement’s procedures were a result of European law’s influence, respecting the national experience reaching pre-war domestic regulations.

PDF

Bibliografia

  1. Ahlt M., Prawo europejskie, C.H. Beck, Warszawa 1998.
  2. Ahlt M., Szpunar M., Prawo europejskie, Wydawnictwo Kodeks, Warszawa 2002.
  3. Ajnenkiel A., Leśnodorski B., Rostocki W., Historia ustroju Polski (1764–1939), PWN, Warszawa 1974.
  4. Akademia Krakowska [w:] Z. Gloger (red.), Encyklopedia staropolska ilustrowana, Laskauer, Warszawa 1900.
  5. Arystoteles, Polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
  6. Arystoteles, Ustrój państwa ateńskiego, Warszawa 1931.
  7. Austriackie dokumenty koncesyjne z 31 lipca 1898 r. na kolej lokalną z Krakowa do Kocmyrzowa, Dziennik Ustaw Państwa 1898, Nr 139, s. 217 oraz z 10 maja 1899 r. na kolej lokalną z Trzebini do Sierszy, Dz.U.P. 1899, Nr 89.
  8. Balzer O., Historyja ustroju Austryi, Lwów 1899.
  9. Bar Ch. von, Prace nad projektem Europejskiego Kodeksu Cywilnego, „Państwo i Prawo” 2000, nr 10, s. 43–52.
  10. Barański L., Dzieje pieniądza polskiego [w:] Przemysł i handel 1918-1928, Selbstverl., Warszawa 1928.
  11. Bardach J. [w:] J. Bardach, B. Leśniodorski, M. Pietrzak (red.), Historia ustroju i prawa polskiego, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1999.
  12. Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Gdańsk 1998.
  13. Biernat S. [w:] J. Olszewski (red.), Prawo Unii Europejskiej, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2002.
  14. Boratyńska M., Przetarg w prawie polskim (zagadnienia cywilistyczne), Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001.
  15. Bossowski F., Prywatne prawo [w:] Encyklopedia podręczna prawa prywatnego. T. 3-4, Bibljoteka Polska, Warszawa 1936.
  16. Całus A., Prawo cywilne i handlowe państw obcych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1985.
  17. Całus A., Przewodnik po źródłach i podstawowych instytucjach prawa prywatnego (handlowego) w systemach prawnych Europy kontynentalnej, Wielkiej Brytanii i USA, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1992.
  18. Centralblatt der Bauverwaltung 1885, No 30A.
  19. Chmiel A., Rachunki dochodów i wydatków Zygmunta Augusta 1544–1548. T. 1, Kraków 1911.
  20. Chwalba A., Imperium korupcji w Rosji i Królestwie Polskim w latach 1861–1917, Księgarnia Akademicka, Kraków 1995.
  21. Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990.
  22. Cieślik Z., Umowa administracyjna w państwie prawa, Zakamycze, Kraków 2004.
  23. Cordes A., Luck H., Muller D., Schmidt-Wiegand R., Handworterbuch Fryburzur deutschen Rechtsgeschichte, Koln 2009.
  24. Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Berier F., Prawo rzymskie u podstaw prawa prywatnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
  25. Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Berier F., Prawo rzymskie: u podstaw prawa prywatnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
  26. Dauses M.A., Jednolite prawo cywilne w Europie?, „Przegląd Prawa Handlowego” 2003, nr 6, s. 13–19.
  27. Dekret Księcia Warszawskiego z 23 lutego 1809 r. o organizacji gmin miejskich i wiejskich, Dz.P. KW Nr 9.
  28. Dekret Księcia Warszawskiego z 7 lutego 1809 r. o organizacji władz administracyjnych, departamentowych i powiatowych, Dz.P. KW Nr 8.
  29. Dekret Księcia z 24 grudnia 1807 r. o organizacji Rady Ministrów, Dz.P. KW Nr 2.
  30. Dekret Księcia z 29 kwietnia 1808 r. o examinach urzędników cywilnoadministracyjnych, Dz.P. KW Nr 4.
  31. Dekret Naczelnika Państwa z 11 stycznia 1919 r. w przedmiocie umów zawartych przez b. władze okupacyjne co do majątku państwowego, Dz.P. Nr 5, poz. 99.
  32. Dekret Namiestnika z 7 grudnia 1815 r. o urzędzie municypalnym m. stołecznego Warszawy, Dz.P. KP 1816, t. I, Nr 2.
  33. Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego, Dz.U. 1944 r. Nr 14, poz. 74.
  34. Dekret z 20 kwietnia 1808 r. o organizacji ministerium Księstwa Warszawskiego, Dz.P. KW, Nr 3.
  35. Dekret z 3 stycznia 1918 r. Rady Regencyjnej o tymczasowej organizacji władz naczelnych Królestwa Polskiego, Dz.P. Nr 1, poz. 1.
  36. Dekret z 8 stycznia 1919 r. Tymczasowy Naczelnik Państwa, Dz.P. Nr 7, poz. 106.
  37. Dekret z dnia 16 maja 1956 r. o umowach dostawy pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej, Dz.U. z 1956 r. Nr 16, poz. 87.
  38. Dittrich N., Ermisch G., Kockritz S., Lamm C., Kommentar zur Bundeshaushaltsordnung, München 1977.
  39. Domański G., Pietrusiński R., Aspekty cywilnoprawne zamówień rządowych, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1984, nr 2, s. 40–43.
  40. Drozdowski M., Podstawy finansowe działalności państwowej w Polsce (1764–1794), Warszawa 1975.
  41. Dyrektywa Komisji 70/32/EWG z 17 grudnia 1969 r. w sprawie dostaw towarów dla państwa, jego władz lokalnych oraz osób prawa publicznego, Dz.U. z 1970 r., L 188.
  42. Dyrektywa Rady 64/429/EWG z 7 lipca 1964 r. o urzeczywistnianiu swobody świadczenia usług i prowadzenia działalności gospodarczej, Dz.U. z 1964 r., L 117.
  43. Dyrektywa Rady 71/304/EWG z 26 lipca 1971 r. o zniesieniu ograniczeń swobody świadczenia usług w zakresie zamówień publicznych na roboty budowlane oraz udzielaniu zamówień publicznych na roboty budowlane wykonawcom działającym za pośrednictwem agencji i oddziałów, Dz.U. z 1971 r., L 185.
  44. Dyrektywa Rady 71/305/EWG z 26 lipca 1971 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, Dz.U. L 185.
  45. Dyrektywa Rady 77/62/EWG z dn. 21 grudnia 1976 r. koordynująca procedury udzielania zamówień publicznych na dostawy.
  46. Estreicher S., Początki prawa umownego, Kraków 1901.
  47. Falniowska-Gradowska A., Lustracja województwa krakowskiego 1789, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Warszawa 1962.
  48. Ferenc M., Rachunki budowy zamku krakowskiego 1531, Zamek Królewski na Wawelu, Kraków 2000.
  49. Geschichte Fridrichs des Zweiten Konigs von Preussen, Halle 1787.
  50. Gesetz gegen Wettbewerbsbeschräubungen, BGBl. I. 2005, Nr 44.
  51. Goetzendorf-Grabowska M., Istota i zakres zamówień rządowych, jako instrumentu polityki ekonomicznej państwa, Szkoła Główna Planowania i Statystyki. Instytut Funkcjonowania Gospodarki Narodowej, Warszawa 1989.
  52. Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1998.
  53. Górczyk W., Praefecti Pretorio – znaczenie i rola polityczna w Cesarstwie Rzymskim. Cz. 1, http://histmag.org/?id=3330 [dostęp: 2011 r.].
  54. Grabski W., Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej (1924–1925), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1927.
  55. Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2004.
  56. Grodziski S., Kozłowski E., Polska zniewolona 1795–1806, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992.
  57. Grodziski S., Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1993.
  58. Grzybowski K., Historia państwa i prawa Polski. T. 4, Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982.
  59. Heller M., Das Submissionswesen in Deutschland, Jena Fischer, 1907.
  60. Herodot z Halikarnasu, Dzieje, księga VI, Warszawa 1959.
  61. Jaszczykowska M., Stępień D., Historia starożytna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
  62. Joannes F., Historia Mezopotamii w I tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007.
  63. Jordan W., The Middle Ages An Encyclopedia for Students. Vol. 4, Charles Scribner's Sons, New York 1996.
  64. Jurcewicz O., Winniczuk L., Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
  65. Kaczmarczyk Z., Leśnodorski B., Historia państwa i prawa polskiego. T. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966.
  66. Kadłubiski Z., Rozporządzenie Rady Ministrów o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego, Katowice 1937.
  67. Kijowski D., Problematyka regulacji prawnej stosowania form alternatywnych wobec aktu administracyjnego [w:] J. Zimmermann (red.), Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Materiały konferencyjne Zakopane 24-27.09.2006 r., Wolters Kluwer, Warszawa 2007, s. 427–439.
  68. Kirsch W., Probleme des deutschen Verdingungswesens, C.E. Poeschel, Stuttgart 1936.
  69. Kołodziej E., Ratusz w Bielsku–Białej. Dzieło sztuki i pomnik samorządności (1897–1997), Urza̜d Miasta, Bielsko-Biała 1997.
  70. Kołodziej J., Krakowskie tramwaje, Eurosprinter, Kraków 2010.
  71. Kołodziej T., Przepisy o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucji prawa publicznego, Księgarnia Wł. Wilak, Poznań 1937.
  72. Komunikat Nr 2137 Wydziału Prawnego Prezydium Rady Ministrów, „Przegląd Handlowy” 1937, nr 4.
  73. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 45, poz. 286.
  74. Koranyi K., Powszechna historia prawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976.
  75. Korwacińska J., Rachunki z prac budowlanych na zamku w Nowym Mieście Korczynie w latach 1403-1408, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1956, nr 4.
  76. Kosikowski C., Polskie publiczne prawo gospodarcze, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
  77. Krzeczkowski K., Gmina jako podmiot polityki komunalnej, Przemiany, Warszawa 1999.
  78. Kunisz A., Z problematyki obiegu pieniężnego w Cesarstwie Rzymskim, „Studia Historyczne” 1973, nr 16.
  79. Landau Z., Reformy skarbowo-walutowe W. Grabskiego, „Finanse” 1969, nr 3.
  80. Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Drugiej Rzeczpospolitej, Warszawa 1991.
  81. Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej. T. 1. W dobie inflacji, Książka i Wiedza, Warszawa 1967.
  82. Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Parts I and II, Hague-London-Boston 2002.
  83. Lemke M., Zalewski L., Ustawa modelowa ONZ w sprawie zamawiania towarów, robót budowlanych i usług, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1994.
  84. Lemke M., Zamówienia publiczne w Unii Europejskiej – dyrektywy dotyczące zamówień na usługi, dostawy i roboty budowlane, UZP, Warszawa 2001.
  85. Lesiński B. [w:] B. Lesiński, J. Walachowicz (red.), Historia ustroju państwa w tekstach źródłowych, Ławica, Warszawa-Poznań 1992.
  86. Leskiewiczowa J., Romontowska F., Obraz Królestwa Polskiego w okresie konstytucyjnym. T. 1. Raporty Rady Stanu Królestwa Polskiego z działalności rządu w latach 1816–1828, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
  87. Leśnodorski B. [w:] Historia ustroju i prawa polskiego, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1999.
  88. Litewski W., Rzymskie prawo prywatne. T. 1. Prawo materialne, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1988.
  89. Lityński A., Prawo karne insurekcji kościuszkowskiej, „Czasopismo Historyczno Prawne” 1976, nr 1.
  90. Longchamps F., Współczesne kierunki prawa administracyjnego na Zachodzie Europy, Zakład Narodowy im. Ossolinskich, Wrocław 1968.
  91. Ludkiewicz Z., Polityka wielkich robót publicznych, Warszawa 1936.
  92. Łętowska E., Prawo europejskie inspiracją dla dogmatyki prawa cywilnego, „Studia Prawnicze” 2001, nr 3-4, s. 187–209.
  93. Łętowska E., Prawo umów konsumenckich, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2002.
  94. Maciejewski T., Historia administracji, C.H. Beck, Warszawa 2002.
  95. Madurowicz-Urbańska H., Lustracja województwa sandomierskiego 1789. Cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
  96. Malec J., Malec D., Historia administracji i myśli administracyjnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
  97. Malinowski M., Stabilizacja waluty w Polsce w latach 1925 i 1927 w świetle literatury, Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 1934.
  98. Małecki J., Lustracja województwa krakowskiego 1564, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962.
  99. Mańkowska H., Włochy średniowieczne, Warszawa 2007.
  100. Michałowski K., Lipińska J., Bieliński P., Encyklopedia sztuki starożytnej, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
  101. Nowacki J., Prawo publiczne - prawo prywatne, Katowice 1992.
  102. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo zamówień publicznych, Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759.
  103. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo zamówień publicznych, Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.
  104. Ochmański W., Lustracja województwa sandomierskiego 1564-1565, Ossolineum, Wrocław 1963.
  105. Ohanowicz A., Przyrzeczenie publiczne, Gebethner & Wolff, Poznań 1920.
  106. Ostrowski K., Polityka finansowa Polski przedwrześniowej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.
  107. Osuchowski W., Rzymskie prawo prywatne – zarys wykładu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.
  108. Patkaniowski M., Charakterystyka ustroju statutowego na tle rozwoju komuny włoskiej, Kraków 1938.
  109. Pawiński A., Jabłonowski A.W., Księgi podskarbińskie z czasów Stefana Batorego 1576-1586, Gebethner i Wolff, Warszawa 1881.
  110. Piasta D., Zamówienia publiczne w Republice Irlandii, „Informator UZP” 1999, nr 10.
  111. Piasta D., Zamówienia publiczne w świetle procedur Światowej Organizacji Handlu. Umowa o zamówieniach publicznych (GPA), UZP, Warszawa 2001.
  112. Płaza S., Historia prawa w Polsce – zarys wykładu. Cz. 2, Polska pod zaborami, Księgarnia Akademicka, Kraków 1993.
  113. Polibiusz, Dzieje, księga VI, Wrocław 1957.
  114. Postanowienia „pełnomocnictwa dla namiestnika Królestwa Polskiego” z 1818 r., Dz.P. KP Nr 6, s. 17-24.
  115. Principles of International Commercial Contracts UNIDROIT, Roma 1994.
  116. Rada Regencyjna do Narodu Polskiego, „Monitor Polski” 1918, nr 168.
  117. Rajski J., Kierunki rozwoju europejskiego prawa kontraktów, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2002, nr 1, s. 211–221.
  118. Rajski J., Zasady międzynarodowych kontraktów handlowych UNIDROIT, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1996, nr 2.
  119. Repertorium Konig Preussichen Landesgesichte, Gdańsk 1936.
  120. Riese Ch., Vergaberecht. Grundlagen – Verfahren – Rechtsschutz, Berlin, Heidelberg, Springer, New York 1998.
  121. Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 Maja, Warszawa 1966.
  122. Rothacker P., Das Verdingungswesen und seine Heilung, Braun, Karlsruhe 1919.
  123. Rozporządzenie pełnego Ministerium (Rady Ministrów) z 3 kwietnia 1909 r. o oddawaniu w przedsiębiorstwo dostaw i robót państwowych, Dz.U. 1909, Nr 61.
  124. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. - Kodeks zobowiązań, Dz.U. 1933 r. Nr 82, poz. 598.
  125. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1958 r. w sprawie dostaw, robót i usług na rzecz jednostek państwowych., Dz.U. 1958 r. Nr 6, poz. 17.
  126. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1949 r. w sprawie dostaw, robót i usług na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych, Dz.U. 1949 r. Nr 12, poz. 73.
  127. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego, Dz.U. 1937 r. Nr 13, poz. 92.
  128. Rymowicz Z., Święcicki W., Prawo cywilne ziem wschodnich. T. 1, F. Hoesick, Warszawa 1933.
  129. Rypina M., Wierzbowski M., Umowa z organem w postępowaniu administracyjnym, „Państwo i Prawo” 2010, nr 4, s. 15–27.
  130. Ryszka F., Historia państwa i prawa Polski 1918-1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962.
  131. Samsonowicz H., Narodziny średniowiecznej Europy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1999.
  132. Schweitzer H., Die Entwicklung der Verdingungswesen in Süddeutschland, Freiburg-Bayern 1932.
  133. Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973.
  134. Seiler H., Munchener Kommentar zum Burgeliche Gesetzbuch, Munchen 1980.
  135. Serejski M., Europa a rozbiory Polski. Studium historiograficzne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.
  136. Smoczyński P., Problematyka polskich wsi służebnych w oświetleniu historyków i językoznawców, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 1972, nr 27, s. 161–196.
  137. Sobczak K., Zamówienia rządowe (kwestie administracyjno-prawne), „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1984, nr 2.
  138. Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Polska Akademia Nauk, Toruń 1964.
  139. Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Universitas, Kraków 1997.
  140. Sośniak M., Rozwój historyczny konstrukcji umowy obligacyjnej, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986.
  141. Sójka-Zielińska K., Historia prawa, Warszawa 1991.
  142. Stępień M., Kodeks Hammburabiego, Wydawnictwo Alfa-Wero, Warszawa 2000.
  143. Sucheni-Grabowska A. [w:] A. Mączak (red.), Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., Warszawa 1981.
  144. Sulimierski F., Walewski W., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. T. 14, F. Sulimierski i Wł. Walewski, Warszawa 1880–1902.
  145. Szczepański D., Zamówienia publiczne w II Rzeczypospolitej (cz. I), „Zamówienia Publiczne – Doradca” 2000, nr 9.
  146. Szostak R., Aukcja w ujęciu zmienionych przepisów kodeksu cywilnego, „Rejent” 2003, nr 9, s. 107–129.
  147. Szostak R., Przetarg nieograniczony na zamówienie publiczne – zagadnienia konstrukcyjne, Wydawnictwo AE, Kraków 2005.
  148. Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
  149. Szpunar M., Prawo wspólnotowe przed organami krajowymi, „Rejent” 2004, nr 3-4, s. 209–223.
  150. Szulc M., Ciepły K., Kucharczyk-Kubacka M., Wielka historia świata. T. 9. 1200-1350, Pinnex, Warszawa 2002.
  151. Tacyt P., Germania, Sandomierz 2008.
  152. Tazbir J., Trąd w pałacu Rzeczypospolitej, „Respublika” 1994, nr 86.
  153. Thode R., Rechtsgeschichte, Wurzeln unseres Verdingungsrechts, www.maas-anwaelte.de/cms [dostęp: 2011 r].
  154. Uchwała komitetu ds. Królestwa Polskiego przy ministerstwie spraw wewnętrznych Rosji zatwierdzona przez Senat 7 lipca 1870 r. o urządzeniu zarządu gospodarczego miasta Warszawy i porządku oddania go pod zawiadywanie ministerstwa spraw wewnętrznych, Dz.P. KP 1870, t. 70, Nr 243.
  155. Uchwała Sejmu z 30 stycznia 1920 r., Dz.P. Nr 10, poz. 55.
  156. Ukaz o urządzeniu gmin wiejskich z 19 lutego 1864r., Dz.P. KP 1964, t. 62, Nr 187.
  157. Ustawa Konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego, Dz.U. 1920 r. Nr 73, poz. 497.
  158. Ustawa konstytucyjna nadana przez Napoleona 22 lipca 1807 r., Dz.P. KW, Nr 1., s. 2.
  159. Ustawa z 1 lipca 1869 r. o izbach skarbowych w guberniach nadwiślańskich, Dz.P. KP 1869, t. 69, Nr 237.
  160. Ustawa z 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej, Dz.P. Nr 64, poz. 385.
  161. Ustawa z 10 marca 1809 r. Prawo o poborach, Dz.P. KW Nr 10.
  162. Ustawa z 25 lipca 1919 r. o osobistych świadczeniach wojennych, Dz.P. Nr 67, poz. 1401.
  163. Ustawa z 30 stycznia 1920 r. w przedmiocie odpowiedzialności urzędników za przestępstwo popełnione z chęci zysku, Dz.U. Nr 11, poz. 60.
  164. Ustawa z 9 lipca 1920 r. o aprowizacji na rok gospodarczy 1920/21, Dz.U. Nr 56, poz. 348.
  165. Ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych, Dz.U. 1994 r. Nr 76, poz. 344 ze zm.
  166. Ustawa z dnia 11 kwietnia 1919 r. o rzeczowych świadczeniach wojennych, Dz.Pr.P.P. 1919 nr 32 poz. 264.
  167. Ustawa z dnia 14 października 1921 r. o udzieleniu koncesji na koleje żelazne prywatne, Dz.U. 1921 r. Nr 88, poz. 646.
  168. Ustawa z dnia 15 lutego 1933 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego, Dz.U. 1933 r. Nr 19, poz. 127.
  169. Ustawa z dnia 18 listopada 1948 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych, Dz.U. 1948 r. Nr 63, poz. 494.
  170. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1950 r. o umowach planowych w gospodarce socjalistycznej, Dz.U. 1950 r. Nr 21, poz. 180.
  171. Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, Dz.U. 1950 r. Nr 14, poz. 130.
  172. Ustawa z dnia 21 grudnia 1983 r. o zmianie niektórych ustaw wprowadzających reformę gospodarczą, Dz.U. 1983 r. Nr 71, poz. 318.
  173. Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, Dz.U. 1933 r. Nr 35, poz. 294.
  174. Ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. o planowaniu społeczno-gospodarczym, Dz.U. 1982 r. Nr 7, poz. 51.
  175. Ustawa z dnia 28 grudnia 1957 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz jednostek państwowych, Dz.U. 1958 r. Nr 3, poz. 7.
  176. Ustawa z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe, Dz.U. 1991 r. Nr 4, poz. 18 ze zm.
  177. Ustawa z dnia 7 listopada 1919 r. o tymczasowej nadzwyczajnej komisji rewizyjnej, Dz.U. 1919 r. Nr 89, poz. 484.
  178. Verdingungsordnungen für Bouleistungen – VOB.
  179. Verdingungsordungen für Leistungen – VOL.
  180. Verordnung uber Vergabe off entlicher Auftrage, vom 9. Januar 2001, BGBl. I. 2001, Nr 3 ze zm.
  181. Vetulani A., Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Kraków 1970.
  182. Vetulani A., Początki wszechnicy krakowskiej, „Czasopismo Historyczno Prawne” 1964, Nr XVI (2).
  183. Vitruvius M., O architekturze ksiąg dziesięć, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956.
  184. Wajsa J., Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, DiG, Kraków 1993.
  185. Walker K., Das Geld in der Geschichte, Conzett bei Oesch, Zurich 2000.
  186. Wiatrowski P., Zjawisko korupcji i jego penalizacja w ujęciu historycznym. Cz. 2, „Palestra” 2006, nr 9-10, s. 175–183.
  187. Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
  188. Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
  189. Włodyka S., Problem struktury prawa, „Państwo i Prawo”, 1995, nr 4, s. 3–22.
  190. Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 20 września 1988 r. Gebroeders Beentjes BV przeciwko Staat der Nederlanden, sprawa nr C-31/87, „Zbiór Orzeczeń” 1988, s. 4652–4664, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=95121&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4286710 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  191. Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 14 marca 1991 r. Postępowanie karne przeciwko Patrice Di Pinto, sprawa nr C-361/89, „Zbiór Orzeczeń” 1991, s. 1206–1213, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=96956&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4286244 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  192. Wyrok Trybunału z dnia 11 sierpnia 1995 r. Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Federalnej Niemiec, sprawa nr C-433/93, „Zbiór Orzeczeń” 1995, s. 2311–2320, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=99466&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4286531 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  193. Wyrok Trybunału z dnia 11 sierpnia 1995 r. Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Federalnej Niemiec, sprawa nr C-433/93, „Zbiór Orzeczeń” 1995, s. 2312–2320, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=99466&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4296550 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  194. Wyrok Trybunału z dnia 4 grudnia 1974 r. Yvonne van Duyn przeciwko Home Office, sprawa nr C-41/74, „Zbiór Orzeczeń” 1976, s. 1338–1352, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=88751&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4284583 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  195. Wyrok Trybunału z dnia 4 kwietnia 1974 r. Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Francuskiej, sprawa nr 167/73, „Zbiór Orzeczeń” 1974, s. 360–374, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=88640&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4284977 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  196. Wyrok Trybunału z dnia 9 marca 1978 r. Amministrazione delle Finanze dello Stato przeciwko Simmenthal SpA, sprawa nr 106/77, „Zbiór Orzeczeń” 1978, s. 630–646, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=&docid=89693&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4285779 [dostęp: 5.08.2021 r.].
  197. Wyszkowski J., Przetargi na roboty budowlane, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1986, nr 10, s. 269–275.
  198. Zachariasiewicz M.A., Zawarcie umowy według konwencji wiedeńskiej o międzynarodowej sprzedaży towarów z 1980 r., „Problemy Prawne Handlu Międzynarodowego” 1989, nr 13.
  199. Zamówienia publiczne w Unii Europejskiej – w poszukiwaniu rozwiązań, UZP, Warszawa 1978.
  200. Zawada K., Przyrzeczenie publiczne w polskim prawie cywilnym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
  201. Zielińska T., Kwestia bezpłatności urzędów publicznych w Rzeczypospolitej XVII-XVIII w. [w:] M. Kamler (red.), Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w. Prace ofiarowane A. Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.
  202. Ziętara B., Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 1994.
  203. Zoll F., Lisowski Z., Rzymskie prawo prywatne, nakładem Księgarni J. Czerneckiego, Kraków 1923.
  204. Zoll F., Prawo cywilne dzielnic polskich w zarysie. Cz. 4, Prawo cywilne Ziem Wschodnich obejmujących województwa: Nowogrodzkie, Poleskie, Wołyńskie oraz powiaty: Grodzieński, Wołkowyski i Białowieski województwa białostockiego tudzież Ziemię Wileńską, nakładem Księgarni J. Czerneckiego, Warszawa-Kraków 1925.
  205. Zoll F., Prawo cywilne, Wojewódzki Instytut Wydawniczy, Poznań 1931.
  206. Żabiński Z., Problem siły nabywczej pieniądza w starożytności, „EOS czasopismo Polskiego Towarzystwa Filologicznego” 1978, nr 66, s. 309–329.
  207. Żuławska C., Dwadzieścia pięć lat reformowania prawa cywilnego materialnego. Kronika – wspomnienia – refleksje, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2007, nr 7, s. 305–335.
  208. Żuławska C., Uwagi o „europeizacji” prawa umów, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2001, nr 2, s. 229–239.