Make a Submission
No. 1 (183) (2010)
Artykuły

Normatywne modele sankcji nieważności bezwzględnej a nieistniejąca czynność prawna

[Normative models of sanctions of absolute nullity and non-existent juridical act]

PDF (Polish)
  • Piotr Skorupa

Published 2010-03-31

Keywords

  • sanctions of absolute nullity,
  • non-existent juridical act,
  • absolute nullity

Copyright (c) 2010 ILS PAS

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

How to Cite

Normatywne modele sankcji nieważności bezwzględnej a nieistniejąca czynność prawna: [Normative models of sanctions of absolute nullity and non-existent juridical act]. (2010). Studia Prawnicze The Legal Studies, 1 (183), 31-86. https://doi.org/10.37232/sp.2010.1.2

Abstract

The article discusses the concept of the so-called negotium non existens (nonexistent juridical act, especially contract) from the point of view of various normative models of absolute nullity i.e. this type of nullity which makes an juridical act automatically legally ineffective (in common law an equivalent of void contracts). The main objective of the article is to justify a thesis that in the light of the general model features of sanctions of absolute nullity and invalidity features, the rejection of this structure should be postulated. The basic argument is a contradiction between the concept of invalidity and the difficulties to specify criteria of differentiating between the sanction of non-existence and the sanction of absolute nullity. Both void and non-existent juridical acts are treated by the law as if they had never existed or happened and can not be enforced. The scope of the article covers Polish law and also main occurrences of nonexistent juridical acts presented in some legal systems of ius civile and the common law tradition. There is no consistent approach as to where defects make contract non-existent or “only” void – e.g. in the contracting process. Special attention was paid to the French legal viewpoint, where the concept of non-existent contracts has gained a particularly strong position and was widely accepted as a result of, inter alia, the operation of the pas de nullité sans texte principle. According to the reform in the realm of the law of obligation (the socalled Catala’s draft) the drafters proposed that the concept of non-existent contracts (juridical acts) should be rejected by law. The article also takes into account the standpoints expressed in the so-called private projects of contract law unification with regard to the concept of non-existent juridical acts, where only the Gandolfi draft contract code has codified this concept as an alternative to void contracts. The distinguishing of the category of the so-called non-existent juridical act refers to a reflection of a much wider problem, namely the impact of the adopted model of the sanction of absolute nullity upon a given system of private law. In this context, the article presents one of the basic aspects of the negotium non existens concept, which is an influence of certain imperfections of the normative model of nullity upon the distinguishing of such invalid juridical acts. The concept of the so-called “non-existent” juridical act may even be an object of codification, as a separate remedy to invalidate juridical acts. Due to significant variations in understanding the notion of nullity in the area of private law, especially contract law, the article also discusses basic features of nullity as a sanction – i.e. a sanctioning norm which means that a juridical act does not produce any intended legal effects. This article held that a distinction should be made between invalidity and the sanction of nullity. For invalidity is presented as a final effect of application of different sanctions of defective juridical acts, including a consequence of a sanction of absolute nullity. Meanwhile, the article defines absolute nullity as one of the sanctions of invalidity which, as a principle, makes a juridical act null and void from the beginning and no intervention of a court is needed. At the same time, it is not possible to talk about a uniform model of formal features of this sanction, which is confirmed by a comparative review of different kinds of nullity. Depending on a given norm, a model of absolute nullity (or analogous type of nullity) may be subject to modifications. With reference to such modifications of statutory (normative) models of sanctions of absolute nullity, a question may arise with finding legal grounds to avoid defective juridical acts. In such cases, the concept of negotium non existens is applied to justify the legal grounds on which a juridical act is void from the beginning, if, due to certain reasons, for instance a limitation period, it is not possible to apply this sanction of nullity.

PDF (Polish)

References

  1. Antoszek P., Charakter prawny aktu głosowania wspólnika spółki kapitałowej, „Prawo Spółek” 2005, nr 9, s. 2–10.
  2. Bar Ch. von, Clive E., Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference (DCFR) 1, Sellier de Gruyter, München 2009.
  3. Bączek P., Skutki czynności prawnych dokonanych z naruszeniem zasady łącznej reprezentacji w spółkach kapitałowych, „Prawo Spółek” 2004, nr 11, s. 15–18.
  4. Beatson J., Anson’s law of contract, Oxford University Press, Oxford 1998.
  5. Beckmann R.M., Nichtigkeit und Personenschutz. Parteibezogene Einschränkung der Nichtigkeit von Rechtsgeschäften, Mohr Siebeck, Tübingen 1998.
  6. Bogdanowicz P., Czy w prawie wspólnotowym istnieje kategoria tzw. aktów nieistniejących?, „Rzeczypospolita” 2008, nr 123, s. C8.
  7. Borkowski M., Konsekwencje prawne działania „fałszywego” piastuna organu osoby prawnej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008, nr 7, s. 52–58.
  8. Brzozowski A. [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, Komentarz. T. 1, C.H. Beck, Warszawa 2002.
  9. Bydlinski P., Bürgerliches Recht I. Allgemeiner Teil, Springer-Verlag, Wien 2007.
  10. Catala P., Cartwright J., Proposals for Reform of the Law of Obligations and the Law of Prescription, Oxford Univercity Press, Oxford 2009.
  11. Cheshire G.C., Fifoot C.H.S., Furmston M.P., Cheshire, Fifoot and Furmston's Law of contract, Butterworth, London 1986.
  12. Code Europeen Des Contrats, PAVIA Project, Academy of European Private Lawyers.
  13. Coester M. [w:] J. von Staudingers (red.), Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einfuhrungsgesetz und Nebengesetzen Eckpfeiler des Zivilrechts, Sellier de Gruyter, Berlin 2008.
  14. Corbin A.L., Murray J.E., Perillo J.M., Corbin on contracts Volume 9 Third party beneficiaries, assignment, joint and several, West Publishing, Saint Paul 2007.
  15. Corrin Care J., Contract Law in the South Pacific, Cavendish Publishing, London 2001.
  16. Czepita S., Reguły konstytutywne a zagadnienia prawoznawstwa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1996.
  17. Drobnig U., General Principles of European Contract Law [w:] P. Sarcevic, P. Volken (red.), International sale of goods. Dubrovnik lectures [presented at a postgraduate course on the international sale of goods, held 11-23 March 1985 at the Inter-university Centre (IUC) of Postgraduate Studies at Dubrovnik, Yugoslavia], Oceana Publications, New York 1986, s. 313–337.
  18. Fauvarque-Cosson B., Mazeaud D., European contract law. Materials for a common frame of reference. Terminology, guiding principles, model rules, Sellier de Gruyter, Munich 2008.
  19. Flume W., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts. Das Rechtsgeschäft, C.H. Beck, Berlin-Heilderberg-New York 1979.
  20. Forystek J., Nieakt (actum non existens) w demokratycznym państwie prawa, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2001, nr 2, s. 75–90.
  21. Gandor K., Konwersja nieważnych czynności prawnych, „Studia Cywilistyczne” 1963, nr 4, s. 27–93.
  22. Gerven W. van, The Doctrine of Nullity Refined [w:] E. von Caemmerer, M. Rheinstein, S. Mentschikoff, K. Zweigert (red.), Ius privatum gentium. Festschrift für Max Rheinstein zum 70. Geburtstag am 5. Juli 1969. Vol. 2, Mohr Siebeck, Tübingen 1969, s. 506–507.
  23. Gołaczyński J., Propozycje zmian formy czynności prawnych w nowym kodeksie cywilnym, „Rejent” 2008, nr 2, s. 68–86.
  24. Grochowski M., Wadliwość umów konsumenckich (w świetle przepisów o nieuczciwych praktykach rynkowych), „Państwo i Prawo” 2009, nr 7, s. 59–71.
  25. Gutowski M., Nieważność czynności prawnej, C.H. Beck, Warszawa 2006.
  26. Gwiazdomorski J., Próba korektury pojęcia czynności prawnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1973, nr 1, s. 57–70.
  27. Halson R., Contract Law, Longman, Harlow 2001.
  28. Hartkamp A.S. [w:] J.M.J. Chorus, P.H.M. Gerver, E.H. Hondius (red.), Introduction to Dutch Law, Wolters Kluwer, Alphen aan den Rijn 2006.
  29. Heiss H., Formmängel und ihre Sanktionen. Eine privatrechtsvergleichende Untersuchung, Mohr Siebeck, Tübingen 1999.
  30. Hondius E., The two faces of the Catala Project. Towards a new general part of the French Law of Obligations, „European Review of Private Law” 2007, nr 6, s. 835–839.
  31. Jedliński A. [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1, Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
  32. Kamiński M., Nieważność decyzji administracyjnej. Studium teoretyczne, Zakamycze, Kraków 2006.
  33. Kluska-Żak I., Żak M., Kierunki proponowanych zmian francuskiego prawa zobowiązań, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2008, nr 4, s. 1071–1098.
  34. Koch A., Następstwa przekroczenia przez zarządy spółek kapitałowych ograniczeń do dokonywania czynności prawnych na tle kodeksu handlowego i projektu prawa spółek handlowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2000, nr 6, s. 1–9.
  35. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego, Księga pierwsza Kodeksu cywilnego, Projekt z uzasadnieniem, Warszawa 2008 r., www.ms.gov.pl/projekty [dostęp: 2011 r.].
  36. Kruszyński M., Uchwały nieistniejące, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008, nr 7, s. 44–51.
  37. Księżak P., Komentarz do art. 58 kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1, Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
  38. Kulgawczuk D., Uchwały nieistniejące – ujęcie systemowe (cz. 1), „Prawo Spółek” 2009, nr 9, s. 2–12.
  39. Kulgawczuk D., Uchwały nieistniejące – ujęcie systemowe (cz. 2), „Prawo Spółek” 2009, nr 10, s. 41–52.
  40. Larenz K., Allgemeiner Teil des deutschen Bürgerlichen Rechts, C.H. Beck, Munchen 1983.
  41. Lequette Y., Loiseau G., Serinet Y.M. [w:] P. Catala, J. Cartwright (red.), Proposals for Reform of the Law of Obligations and the Law of Prescription, Oxford Univercity Press, Oxford 2009.
  42. Lewaszkiewicz-Petrykowska B. [w:] S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego. Część ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  43. Malsberger B.M., Blackstone R.A, Pedowitz A.H., Covenants not to compete. A state-by-state survey, Bureau of National Affairs, Washington 2006.
  44. Mularski K., Pozorność oświadczenia woli. Zarys problematyki semiotycznej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2007, nr 3, s. 611–644.
  45. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego USA z 1.10.2001 r. Beverly Burden, et al. v. Check into Cash of Kentucky, Llc, et al., United States Court Of Appeals for The Sixth Circuit, www.openjurist.org [dostęp: 2011 r.].
  46. Orzeczenie Sądu Najwyższego USA w sprawie Buckeye Check Cashing, Inc. v. Cardegna z 2006 r., 546 U.S. 440, http://lp.findlaw.com/ [dostęp: 2011 r.].
  47. Orzeczenie Sądu Najwyższego USA z 1967 r. w sprawie Prima Paint Corp. v. Flood & Conklin Mfg. Co., http://lp.findlaw.com/ lub http://supreme.justia.com [dostęp: 2011 r.].
  48. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III CZP 31/07, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2008, nr 2, poz. 14.
  49. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1952 r., C 2036/52, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej i Izby Karnej” 1953, nr 4, poz. 110.
  50. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/2007, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2008, nr 6, poz. 55.
  51. Orzeczenie w sprawie Golden Pisces, Inc. v. Fred Wahl Marine Construction, Inc., 2007 (Sąd Apelacyjny USA, 9 Okręg, sprawa nr 05-3547, http://www.ca9.uscourts.gov/ [dostęp: 2011 r.].
  52. Orzeczenie w sprawie Match-E-Be-Nash-She-Wish Band of Pottawatomi Indians v. Kean-Argovitz Resorts Llc (United States Court of Appeals, Sixth Circuit z 8.06.2004 r., www.openjurist.org [dostęp: 2011 r.].
  53. Osajda K., Jeszcze o istnieniu czynności prawnych nieistniejących [w:] M. Pazdan, W. Popiołek, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar (red.), Europeizacja prawa prywatnego. T. 2, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, s. 107–111.
  54. Pabis R., Skutki wadliwości czynności prawnych w świetle art. 17 § 1 i 2 k.s.h., „Przegląd Prawa Handlowego” 2001, nr 6, s. 17–26.
  55. Pietrzykowski K. [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, Komentarz. T. 1, C.H. Beck, Warszawa 2002.
  56. Pietrzykowski T., Negotium non existens, „Rejent” 2008, nr 12, s. 109–127.
  57. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2007 r., V CSK 37/07, LEX nr 442585.
  58. Preussner-Zamorska J., Nieważność czynności prawnej w prawie cywilnym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
  59. Projekt Księgi pierwszej Kodeksu cywilnego z 2008 r. wraz z uzasadnieniem - Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego, Księga pierwsza Kodeksu cywilnego, Projekt z uzasadnieniem, Warszawa 2008 r., http://www.ms.gov.pl/projekty [dostęp: 2011 r.].
  60. Pyzioł W. [w:] W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss (red.), Prawo spółek, Branta, Bydgoszcz-Kraków 2002.
  61. Radwański Z. [w:] S. Grzybowski (red.), System prawa cywilnego. Część ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  62. Radwański Z. [w:] Z. Radwański (red.), Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2008.
  63. Radwański Z., Jeszcze w sprawie bezwzględnie nieważnych czynności prawnych, „Państwo i Prawo” 1986, nr 6.
  64. Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2007.
  65. Rapport sur l’avant-projet de réforme du droit des obligations et du droit de la prescription remis par Pierre Catala – Avant-Projet De Reforme Du Droit Des Obligations (Articles 1101 a 1386 du Code civil) Et Du Droit De La Prescription (Articles 2234 a 2281 du Code civil), 2005, http://www.justice.gouv.fr [dostęp: 2011 r.].
  66. Rau A.S., Separability in the United States Supreme Court, http://www.ssrn.com/abstract=893601 [dostęp: 2011 r.].
  67. Richards P., Law of contract, Pearson, Harlow 2005.
  68. Robaczyński W. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2009.
  69. Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II), Dz. U. L 199 z 31.7.2007 r., s. 40–49.
  70. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej (SCE), Dz. U. L 207 z 18.8.2003 r., s. 1–24.
  71. Rudnicki S., Glosa do wyroku SN z 24.09.2003 r., III CKN 356/01, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2004, nr 10, s. 520.
  72. Safjan M. [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, Komentarz. T. 1, C.H. Beck, Warszawa 2002.
  73. Slawson W.D., Binding promises. The late 20th century reformation of contract law, Princeton University Press, Princeton 1996.
  74. Sołtysiński S., Nieważne i wzruszalne uchwały zgromadzeń spółek kapitałowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2006, nr 1, s. 4–15.
  75. Sołtysiński S., Rozważania o nieważnych i „nieistniejących” czynnościach prawnych ze szczególnym uwzględnieniem uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni [w:] A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska (red.), W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, C.H. Beck, Warszawa 2007, s. 305–326.
  76. Storme M.E., Harmonization of the law on (substantive) validity of contracts (illegality and immorality) [w:] J. Basedow, U. Drobnig, K.J. Hopt, H. Kötz (red.), Festschrift für Ulrich Drobnig zum siebzigsten Geburtstag: Zum Siebzigsten Geburtstag, Mohr Siebeck, Tübingen 1998, s. 195–207.
  77. Strzebińczyk J. [w:] E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2006.
  78. Szczęsny R., Zakres prokury a zasady reprezentacji spółek handlowych, „Prawo Spółek” 2006, nr 2, s. 20–26.
  79. Szpunar A., Uwagi o pojęciu czynności prawnej, „Państwo i Prawo” 1974, nr 12, s. 3–16.
  80. Szumański A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja (red.), Komentarz do kodeksu spółek handlowych. T. 1, C.H. Beck, Warszawa 2002.
  81. Tofel M.S., Uchwały nieistniejące na gruncie kodeksu spółek handlowych, „Państwo i Prawo” 2007, nr 4, s. 69–82.
  82. Treitel G.H., The law of contract, Sweet & Maxwell/Stevens, London 1987.
  83. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r. III CZP 31/07, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2008, nr 2, poz. 14.
  84. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 26/05, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna” 2006, nr 4, poz. 63.
  85. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2007 r., I PZP 3/2007, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych” 2007, nr 21-22, poz. 308.
  86. Ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej, Dz. U. z 2006 r. Nr 149, poz. 1077.
  87. Ware S.J., Arbitration Law’s Separability Doctrine After Buckeye Check Cashing, Inc. v. Cardegna, „Nevada Law Journal” 2007, nr 107, http://ssrn.com/abstract=1018526 [dostęp: 2011 r.].
  88. Wojewoda M., Zakres prawa właściwego dla zobowiązań umownych, Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
  89. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 czerwca 2004 r., I ACa 1404/03, „Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych” 2005, nr 11, poz. 43.
  90. Wyrok Sądu Najwyższego stanu Texas z 15.10.2008 r., w sprawie Morgan Stanley & Co., Inc., nr 07-0665, http://www.supreme.courts.state.tx.us [dostęp: 2011 r.].
  91. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2007 r., III CSK 360/06, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 2007, nr 6, s. 13.
  92. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2003 r., PK 336/2002, „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych” 2004, nr 18, poz. 314.
  93. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2006 r. II CSK 327/2006, LexPolonica nr 1034660.
  94. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 859/2004, LexPolonica nr 412022.
  95. Wyszogrodzka S., Dyssens w polskim prawie cywilnym, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004, nr 4, s. 959–1008.
  96. Zieliński T., Znaczenie terminu nieważność w języku prawniczym, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1970, nr 3, s. 55–74.
  97. Zimmermann R., Breach of Contract and Remedies under the New German Law of Obligations, Centro di studi e ricerche di diritto comparato e straniero, Roma 2002.
  98. Zimmermann R., The law of obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, Oxford 1996.