Karta Narodów Zjednoczonych jako światowa konstytucja – uwagi z perspektywy zakazu użycia siły

Abstrakt

Karta Narodów Zjednoczonych może być uznana za „światową konstytucję” z uwagi zarówno na rangę norm prawnych w niej zawartych, a także to, jak kompleksowo zostały one w niej uregulowane, nie pozostawiając poza Kartą praktycznie żadnej z norm istotnych dla porządku międzynarodowego. Niemniej jednak, mimo iż formalnie można by uznać Kartę za „konstytucję światową” de facto, praktyka państw nie udowadnia, że Karta jest faktycznie nadrzędnym aktem prawnym, z którym państwa bezwzględnie liczą się i planują każde działanie mając na uwadze choćby cele i zasady Karty. Paradoksem jest to, że przy każdym użyciu siły przez państwa, interweniujący, mimo iż w sposób oczywisty działają w sprzeczności z normami Karty, powołują się na Kartę Narodów Zjednoczonych, jako źródło ich uprawnienia do interwencji (mimo iż, poza art. 51 KNZ, rzadko pojawia się wskazanie na konkretny przepis). Państwa więc uznają wagę Karty i pokazują, że zdają sobie sprawę, że ich działania nie mogą pozostawać w sprzeczności z Kartą, ale ta świadomość ogranicza się do standardowego wymienienia Karty przy podawaniu uzasadnienia prawnego interwencji. Trudno jest więc powiedzieć, że Karta stanowi „światową konstytucję” nawet jedynie w znaczeniu faktycznym, skoro faktycznie właśnie państwa i tak kierują się jedynie własnymi interesami w prowadzeniu międzynarodowej polityki i przestrzeganiu porządku prawnego.

The aim of the article is to answer the question on the role of the Charter of the United Nations for the international community, and in particular whether the Charter can be named the world constitution. The considerations upon this topic will be held from the perspective of the prohibition of the use of force. Thus, first of all, the prohibition itself should be briefly describe, in order to underline its absolute character and the fact that it was defined very broadly in the Charter. Secondly, one has to analyze the traits of the Charter as the potential constitutional act for the international community. Finally, these theoretical remarks will be referred to the states’ practice of application of the UN Charter. The conclusion stemming from such analysis indicates that the UN Charter may be formally named the world constitution, but in fact States do not treat obligations deriving from it as having any supreme power over their own national interests.