Rozwiązanie umowy cywilnoprawnej mocą zgodnych oświadczeń woli stron

Abstrakt

Po zawarciu umowy strony niekiedy dochodzą do wniosku, że byłoby najlepiej, gdyby powstały tą drogą stosunek prawny nigdy nie zaistniał, a jego skutki zostały cofnięte. Stwierdzenie jednak, że strony zgodziły się na likwidację skutków umowy, nie jest jeszcze równoznaczne z wyborem określonej instytucji prawnej, która do takiego celu prowadzi. Jedną z tego rodzaju instytucji- wskazywaną jako instrument wiodący przede wszystkim do przedterminowego zakończenia stosunku prawnego- może być zawarcie tzw. umowy rozwiązującej. W piśmiennictwie actus contrarius cieszy się niegasnącą popularnością, o czym świadczą liczne opracowania podejmujące ten temat. Uderzające w tych pracach jest to, że niemal wszystkie charakteryzują umowę rozwiązującą tak, jak zwykło się opisywać homogeniczny typ czynności prawnej, wyróżniany spośród innych czynności szczególnymi regułami oceny, wynikającymi z przepisów prawnych lub utrwalonej praktyki obrotu, np.: konstruuje się definicję umowy rozwiązującej, rozważa się, czy jest to umowa odpłatna i wzajemna, dyskutuje się o jej zobowiązującej lub rozporządzającej naturze. Z kolei w judykaturze przyjmuje się na ogół, że tego rodzaju umowa łączy się albo z obowiązkiem rozliczenia wcześniejszych świadczeń według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c.), albo z obowiązkiem zwrotu wszystkiego, co strony otrzymały z tytułu umowy rozwiązywanej na podstawie odpowiednio stosowanego art. 494 k.c.

Almost all of doctrinal studies on a mutual rescission of a contract describe it as a homogeneous type of act in law that may be distinguished from other acts in law by the specific rules of its estimation, which are either based on a statutory regulations or arise from the set rules of practice. The jurisdiction, in its turn, generally accepts the view that the mutual rescission of a contract is connected with the obligation to settle all the earlier performances according to illegal en richment rules (art. 405 Civil Code) or with the obligation to return all the goods that the parties have received from each other on the basis of performance of the previously concluded contract according to the art. 494 Civil Code. While the categorization of a contract of mutual recession as an act leading to the abolish ment of the effects of a legal relationship does not rouse objections, the view according to which such a contract is described as ontologically consistent and as a typical legal occurrence is methodologically wrong. This article attempts to prove the abovementioned thesis by showing that a mutual rescission of a con tract understood as a homogeneous type of act in law does not exist and all of its abstract descriptions are prescriptively incorrect.