Prześlij tekst
Nr 1-2 (143-144) (2000)
Artykuły

Zarys systemu aksjologicznego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

[Outline of the axiological system in the case law of the Constitutional Tribunal]

  • Marzena Kordela

Opublikowane 2000-06-30

Słowa kluczowe

  • orzeczenie,
  • państwo prawa,
  • Trybunał Konstytucyjny,
  • równość wobec prawa,
  • aksjologia,
  • judicial decisions ,
  • state of law,
  • Polish Constitutional Court ,
  • equality before the law,
  • axiology
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Zarys systemu aksjologicznego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego: [Outline of the axiological system in the case law of the Constitutional Tribunal]. (2000). Studia Prawnicze The Legal Studies, 1-2 (143-144), 63-101. https://doi.org/10.37232/sp.2000.1-2.2

Abstrakt

Analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uzasadni a przyjęcie twierdzenia, że organ ten odwołuje się nie tylko do określonych wartości budujących aksjologię prawa, ale także do powiązań między nimi. Powiązania te powodują powstanie pewnego porządku (porządków) wartości o wyraźnych cechach systemu. Przytoczone w pracy wybrane przykłady tego typu odwołań w ramach ustrojowych wartości politycznych, prawnych i ekonomicznych pozwalają na sformułowanie ogólniejszej tezy, że w praktyce stosowania prawa reguły racjonalnego dyskursu mogą odnosić się nie tylko do sfery opisowej i normatywnej, ale również do sfery aksjologicznej.

 

An analysis of the Constitutional Court's case law will justify the adoption of the claim that this body refers not only to specific values that build the axiology of the law, but also to the links between them. These links give rise to a certain order(s) of values with distinct system features. The selected examples of this type of reference in the framework of political, legal and economic values referred to in the paper allow the formulation of a more general thesis that, in the practice of law enforcement, the rules of rational discourse may refer not only to the descriptive and normative sphere, but also to the axiological sphere.

Bibliografia

  1. Arystoteles, Etyka nikomachejska [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
  2. Bockenforde E.-W., Wolność religijna jako zadanie chrześcijan, „Znak” 1993, nr 6.
  3. Borucka-Arctowa M., Koncepcja sprawiedliwości proceduralnej i jej rola w okresie przemian systemu prawa - analiza teoretyczna i funkcjonalna [w:] K. Pałecki (red.), Dynamika wartości w prawie, Księgarnia Akademicka, Kraków 1997.
  4. Complak K., Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej konstytucji, „Przegląd Sejmowy” 1998, z. 5, s. 41-52.
  5. Dicey A.V., Wstęp do nauki u prawie konstytucyjnym, Druk K. Kowalewskiego, Warszawa 1908.
  6. Dybowski T., Rola Trybunału Konstytucyjnego w interpretacji prawa międzynarodowego w Polsce [w:] Relacje między prawem międzynarodowym a prawem krajowym, Fundacja "Promocja Praw Człowieka - Badania i Nauczanie", Poznań 1994.
  7. Garlicki L. (red.), Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1995.
  8. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, wyd. II, "Liber", Warszawa 1998.
  9. Garlicki L., Zasada równości i zakaz, dyskryminacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego [w:] Obywatel - jego wolności i prawa. Zbiór studiów przygotowanych z okazji 10-lecia urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, Biuro RPO, Warszawa 1998.
  10. Gomułowicz A., Funkcja trwałej wydajności podatku i funkcja sprawiedliwości a system podatkowy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1995, z. 1, s. 57-63.
  11. Gomułowicz A., Zasada sprawiedliwości w polskim prawie podatkowym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989, z. 3.
  12. Górski J., Aksjologiczne przesłanki decyzji sądowych w sprawach gospodarczych K. Pałecki (red.), Dynamika wartości w prawie, Księgarnia Akademicka, Kraków 1997.
  13. Jarosz Z., Zawadzki S., Prawo konstytucyjne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
  14. Kelsen H., Podstawa obowiązywania porządku normatywnego: norma podstawowa [w:] T. Gizbert-Studnicki, K. Płeszka, R. Sarkowicz, J. Stelmach, Współczesna teoria i filozofia prawa na zachodzie Europy. Wybór tekstów, nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1985.
  15. Kędzia Z., Zasady konstytucyjnego katalogu praw, wolności, obowiązków człowieka i obywatela [w:] Z. Kędzia (red.), Prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela w nowej polskiej konstytucji, Zakład Graficzny Politechniki Poznańskiej, Poznań 1990.
  16. Kordela M., Zasady państwa prawnego w wystąpieniach Rzecznika Praw Obywatelskich [w:] S. Wronkowski (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1995.
  17. Kość A., Podstawy filozofii prawa, Pracownia Poligraficzna przy Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym, Lublin 1998.
  18. Krukowski J., Godność człowieka podstawą konstytucyjnego katalogu praw i wolności jednostki [w:] L. Wiśniewski (red.), Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa kontrola, Wydawnictwo Sejmowe Warszawa 1997.
  19. Kustra E., Racjonalny ustawodawca. Analiza teoretycznoprawna, Wydaw. UMK, Toruń 1980.
  20. Lang W., Moral valuation and justification of law [w:] J. Wróblewski (red.), Studies in the Theory and Philosophy of Law, t. 1, Ossolineum, Wrocław 1986.
  21. Marsh N.S., The rule of law as a supra-national concept [w:] A.G. Guest (red.), Oxford Essays in Jurisprudence, Clarendon Press, Oxford 1968.
  22. Michalska A., Wronkowska S., Zasady tworzenia prawa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1983.
  23. Nowacki J., Rządy prawa. Dwa problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1995.
  24. Nowak M., Trzy generacje praw człowieka. Ich znaczenie w świetle przesłanek ideowych i historycznych oraz w świetle ich genezy [w:] B. Banaszak (red.), Prawa człowieka. Geneza, koncepcje, ochrona, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
  25. Oniszczuk J., Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986-1996, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1998.
  26. Orzeczenie TK z 1 czerwca 1993 r., P. 2/92, OTK 1993, nr 2, poz. 20.
  27. Orzeczenie TK z 1 marca 1994 r., U. 7/93, OTK 1994, nr 1, poz. 5.
  28. Orzeczenie TK z 10 marca 1992 r., K. 7/91, OTK 1992, cz. I, poz. 4.
  29. Orzeczenie TK z 10 października 1995 r., U. 8/94, OTK 1995, cz. II, poz. 29.
  30. Orzeczenie TK z 11 kwietnia 1994 r., K. 10/93, OTK 1994, cz. I, poz. 7.
  31. Orzeczenie TK z 11 lutego 1992 r., K. 14/91, OTK 1992, cz. I, poz. 7.
  32. Orzeczenie TK z 11 października 1989 r., K. 4/89, OTK 1989, poz. 6.
  33. Orzeczenie TK z 12 grudnia 1994 r., K. 3/94, OTK 1994, nr 2, poz. 42.
  34. Orzeczenie TK z 12 kwietnia 1994 r., U. 6/93, OTK 1994, nr 1, poz. 8.
  35. Orzeczenie TK z 12 lutego 1991 r., K. 6/90, OTK 1991, poz. 1.
  36. Orzeczenie TK z 12 października 1993 r., K. 4/93, OTK 1993, nr 2, poz. 34.
  37. Orzeczenie TK z 12 stycznia 1995 r., K. 12/94, OTK 1995, cz. I, poz. 2.
  38. Orzeczenie TK z 13 lipca 1993 r., P. 7/92, OTK 1993, cz. II, poz. 27.
  39. Orzeczenie TK z 13 lutego 1991 r., W. 3/90, OTK 1991, poz. 27.
  40. Orzeczenie TK z 14 grudnia 1993 r., K. 8/93, OTK 1993, nr 2, poz. 43.
  41. Orzeczenie TK z 14 lipca 1986 r., K. 1/86, OTK 1986, poz. 3.
  42. Orzeczenie TK z 14 marca 1995 r., K. 13/94, OTK 1995, nr 1, poz. 6.
  43. Orzeczenie TK z 15 lutego 1994 r., K. 15/93, OTK 1994, cz. I, poz. 4.
  44. Orzeczenie TK z 15 marca 1995 r., K. 1/95, OTK 1995, cz. I, poz. 7.
  45. Orzeczenie TK z 15 stycznia 1991 r., U. 8/90, OTK 1991, nr 1, poz. 8.
  46. Orzeczenie TK z 16 grudnia 1996 r., U. 1/96, OTK ZU 1996, nr 6, poz. 55.
  47. Orzeczenie TK z 16 maja 1995 r., K. 12/93, OTK 1995, nr 1, poz. 14.
  48. Orzeczenie TK z 17 grudnia 1991 r., U. 2/91, OTK 1991, nr 1, poz. 10.
  49. Orzeczenie TK z 18 października 1994 r., K. 2/94, OTK 1994, cz. II, poz. 36.
  50. Orzeczenie TK z 19 czerwca 1992 r., U. 6/92, OTK 1992, cz. I, poz. 13.
  51. Orzeczenie TK z 19 czerwca 1992 r., U. 6/92, OTK 1992, nr 1, poz. 13.
  52. Orzeczenie TK z 19 października 1993 r., K. 14/92, OTK 1993, nr 2, poz. 35.
  53. Orzeczenie TK z 2 marca 1993 r., K 9/92, OTK 1993, nr 1, poz. 6.
  54. Orzeczenie TK z 20 grudnia 1988 r., U. 10/88, OTK 1988, nr 1, poz. 8.
  55. Orzeczenie TK z 20 kwietnia 1993 r., P. 6/92, OTK 1992, cz. I, poz. 8.
  56. Orzeczenie TK z 20 kwietnia 1993 r., U. 12/92, OTK 1993, nr 1, poz. 9.
  57. Orzeczenie TK z 20 listopada 1995 r., K. 23/95, OTK 1995, cz. II, poz. 33.
  58. Orzeczenie TK z 21 listopada 1994 r., K. 6/94, 1994, nr 2, poz. 39.
  59. Orzeczenie TK z 22 kwietnia 1987 r., K. 1/87, OTK 1987, poz. 3.
  60. Orzeczenie TK z 22 listopada 1995 r., K. 19/95, OTK 1995, cz. II, poz. 35.
  61. Orzeczenie TK z 22 sierpnia 1990 r., K. 15/91, OTK 1990, poz. 5.
  62. Orzeczenie TK z 22 sierpnia 1990 r., K. 7/90, OTK 1990, poz. 5.
  63. Orzeczenie TK z 22 września 1997 r., K. 25/97, OTK 1997, nr 3-4, poz. 35.
  64. Orzeczenie TK z 23 marca 1992 r., K. 6/91, OTK 1992, cz. I, poz. 3.
  65. Orzeczenie TK z 23 października 1995 r., K. 4/95, OTK 1995, nr 2, poz. 11.
  66. Orzeczenie TK z 23 października 1996 r., K. 1/96, OTK ZU 1996, nr 5, poz. 38.
  67. Orzeczenie TK z 24 lutego 1997 r., K. 19/96, OTK ZU 1997, nr 1, poz. 6.
  68. Orzeczenie TK z 24 maja 1994 r., K. 1/94, OTK 1994, nr 1, poz. 10.
  69. Orzeczenie TK z 24 października 1995 r., K. 14/95, OTK 1995, nr 2, poz. 12.
  70. Orzeczenie TK z 24 września 1996 r., K. 13/95, OTK ZU 1996, nr 4, poz. 34.
  71. Orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., K. 3/91, OTK 1992, cz. I, poz. 1.
  72. Orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., K. 4/91, OTK 1992, cz. I, poz. 2.
  73. Orzeczenie TK z 26 kwietnia 1995 r., K. 11/94, OTK 1995, cz. I, poz. 12.
  74. Orzeczenie TK z 26 października 1993 r., U. 15/92, OTK 1993, nr 2, poz. 36.
  75. Orzeczenie TK z 26 stycznia 1993 r., U. 10/92, 1993, nr 1, poz. 2.
  76. Orzeczenie TK z 26 września 1989 r., K. 3/89, OTK 1989, poz. 5.
  77. Orzeczenie TK z 27 czerwca 1995 r., K. 4/94, OTK 1995, cz. I, poz. 16.
  78. Orzeczenie TK z 27 września 1989 r., K. 2/89, OTK 1989, nr 1, poz. 4.
  79. Orzeczenie TK z 28 listopada 1995 r., K. 17/95, OTK 1995, nr 3, poz. 18.
  80. Orzeczenie TK z 28 maja 1986 r., U. 1/86, OTK 1986, poz. 2.
  81. Orzeczenie TK z 28 maja 1991 r., K. 1/91, OTK 1991, nr 1, poz. 4.
  82. Orzeczenie TK z 29 maja 1996 r., K. 22/95, OTK 1996, nr 3, poz. 21.
  83. Orzeczenie TK z 29 marca 1994 r., K. 13/93, OTK 1994, cz. I, poz. 6.
  84. Orzeczenie TK z 29 października 1996 r., U. 4/96, OTK ZU 1996, nr 5, poz. 40.
  85. Orzeczenie TK z 29 stycznia 1992 r., K. 15/91, OTK 1992, cz. I, poz. 8.
  86. Orzeczenie TK z 3 marca 1987 r., P. 2/87, OTK 1987, nr 1, poz. 2.
  87. Orzeczenie TK z 3 września 1996 r., K. 10/96, OTK 1996, nr 4, poz. 33.
  88. Orzeczenie TK z 30 listopada 1988 r., K. 1/88, OTK 1988, nr 1, poz. 6.
  89. Orzeczenie TK z 30 stycznia 1991 r., K. 11/90, OTK 1991, poz. 2.
  90. Orzeczenie TK z 4 grudnia 1990 r., K. 12/90, OTK 1990, poz. 7.
  91. Orzeczenie TK z 4 lutego 1997 r., P. 4/96, OTK ZU 1997, nr 1, poz. 3.
  92. Orzeczenie TK z 5 listopada 1986 r., U. 5/86, OTK 1986, poz. 1.
  93. Orzeczenie TK z 5 października 1988 r. (U. 8/88), OTK 1988, poz. 4.
  94. Orzeczenie TK z 6 kwietnia 1993 r., K. 7/92, OTK 1993, nr 1, poz. 7.
  95. Orzeczenie TK z 6 marca 1990 r., K. 5/89, OTK 1990, poz. 1.
  96. Orzeczenie TK z 7 czerwca 1994 r., K. 17/93, OTK 1994, cz. I, poz. 11.
  97. Orzeczenie TK z 7 lipca 1993 r., W. 1/93, OTK 1993, cz. II, poz. 47.
  98. Orzeczenie TK z 7 stycznia 1992 r., K. 8/91, OTK 1992, nr 1, poz. 5.
  99. Orzeczenie TK z 8 listopada 1994 r., P. 1/94, OTK 1994, nr 2, poz. 37.
  100. Orzeczenie TK z 8 listopada 1994 r., P. 1/94, OTK 1994, nr 2, poz. 37.
  101. Orzeczenie TK z 8 maja 1990 r., K. 1/90, OTK 1990, poz. 2.
  102. Orzeczenie TK z 9 kwietnia 1991 r., U. 9/90, OTK 1991, poz. 9.
  103. Orzeczenie TK z 9 listopada 1993 r., K. 11/93, OTK 1993, nr 2, poz. 37.
  104. Orzeczenie TK z 9 maja 1989 r., Kw. 1/89, OTK 1989, nr 1, poz. 3.
  105. Orzeczenie TK z 9 marca 1988 r., U. 7/87, OTK 1988, nr 1, poz. 1.
  106. Perelman Ch., O sprawiedliwości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
  107. Piechowiak M., Godność i równość jako podstawy sprawiedliwości. Z perspektywy międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 1992” 1993, z. 1, s. 37-48.
  108. Piechowiak M., Sprawiedliwość społeczna jako podstawa porządku prawnego, referat wygłoszony na Konferencji Katedr Prawa Konstytucyjnego w Jastrzębiej Górze w 1992 r., maszynopis.
  109. Postanowienie TK z 12 kwietnia 1989 r., S. 6/89, OTK 1989, poz. 31.
  110. Postanowienie TK z 13 czerwca 1994 r., S. 1/94, 1994, nr 1, poz. 28.
  111. Postanowienie TK z 13 lutego 1991 r., S. 2/91, OTK 1991, poz. 30.
  112. Postanowienie TK z 17 sierpnia 1988 r., Uw. 3/87, OTK 1988, nr 1, poz. 14.
  113. Postanowienie TK z 2 marca 1988 r., Uw. 4/87, OTK 1988, poz. 12.
  114. Postanowienie TK z 20 stycznia 1993 r., S. 1/93, OTK 1993, cz. I.
  115. Postanowienie TK z 21 września 1987 r., P. 3/87, OTK 1987, nr 1, poz. 5.
  116. Postanowienie TK z 22 listopada 1989 r., S. 7/89, OTK 1989, nr 1, poz. 32.
  117. Postanowienie TK z 25 września 1991 r., S. 6/91, OTK 1991, nr 1, poz. 34.
  118. Postanowienie TK z 3 grudnia 1986 r., U. 4/86, OTK 1986, poz. 2.
  119. Postanowienie TK z 30 września 1987 r., T. 2/87, OTK 1987, poz. 8.
  120. Radbruch G., Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo [w:] T. Gizbert-Studnicki, K. Płeszka, R. Sarkowicz, J. Stelmach, Współczesna teoria i filozofia prawa na zachodzie Europy. Wybór tekstów, nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1985.
  121. Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 1994.
  122. Raz J., The rule of law and its virtue, „The Law Quarterly Review” 1977, nr 93.
  123. Romul J., Wstęp do teorii państwa i prawa. (Zarys wykładów ), "Terra", Poznań 1999.
  124. Sadurski W., Neoliberalny system wartości politycznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
  125. Sadurski W., Teoria sprawiedliwości. Podstawowe zagadnienia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
  126. Siemieński F., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 1992 r., U. 6/92, „Państwo i Prawo” 1993, z. 1.
  127. Szyszkowska M., Europejska filozofia prawa, C. H. Beck. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1993.
  128. Ślipko T., Etos chrześcijański. Zarys etyki ogólnej, Wydaw. Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1994.
  129. Tokarczyk R.A., Filozofia prawa w perspektywie prawa natury, Temida 2, Białystok 1996.
  130. Tokarczyka R.A., Sprawiedliwość jako wartość naczelna prawa [w:] Teoria prawa. Filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1998.
  131. Uchwała TK z 15 maja 1996 r., W. 2/96, OTK ZU 1996, nr 3, poz. 23.
  132. Uchwała TK z 2 marca 1994 r., W. 3/93, OTK 1994, cz. I, poz. 17.
  133. Uchwała TK z 25 stycznia 1995 r., W. 14/94, OTK 1995, cz. I, poz. 19.
  134. Uchwała TK z 29 stycznia 1992 r., W. 14/91, OTK 1992, cz. I, poz. 20.
  135. Uchwała TK z 6 listopada 1991 r., W. 2/91, OTK 1991, poz. 20.
  136. Uchwała z 16 marca 1994 r., W. 8/93, OTK 1994, cz. I, poz. 18.
  137. Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, Dz.U. 1988 Nr 41, poz. 324.
  138. Winczorek P., Wstęp do nauki o państwie, Liber, Warszawa 1995.
  139. Wolter W., Uwagi wstępne (do rozdziału XXIV, Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej) [w:] I. Andrejew, W. Swida, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1973.
  140. Wołpiuk W.J. , Zasady oraz wartości a jakość konstytucji [w:] Jakość prawa, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 1996.
  141. Wronkowska S., Czy Rzeczpospolita Polska jest państwem prawnym? [w:] S. Wronkowski (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1995.
  142. Wronkowska S., Wstęp [w:] S. Wronkowski (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1995.
  143. Wronkowska S., Zarys koncepcji państwa prawnego w polskiej literaturze politycznej i prawnej [w:] S. Wronkowski (red.), Polskie dyskusje o państwie prawa, Wydaw. Sejmowe, Warszawa 1995.
  144. Wronkowska S., Zieliński M., Pojęcie i zakres prawa w projektach Konstytucji RP [w:] K. Działocha, A. Preisner (red.), Prawo, źródła prawa i gwarancje jego zgodności z ustawą zasadniczą w projektach konstytucji RP, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
  145. Wróblewski J., Wartości a decyzja sądowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Ossolineum 1973.
  146. Wyrok TK z 1 września 1998 r., U. 1/98, OTK ZU 1998, nr 5, poz. 63.
  147. Wyrok TK z 10 listopada 1998 r., K. 39/97, OTK 1998, nr 6, poz. 99.
  148. Wyrok TK z 15 września 1998 r., K. 10/98, OTK 1998, nr 5, poz. 64.
  149. Wyrok TK z 19 maja 1998 r., U. 5/97, OTK 1998, nr 4, poz. 46.
  150. Wyrok TK z 21 października 1998 r., K. 24/98, OTK 1998, nr 6, poz. 97.
  151. Wyrok TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU 1998, nr 7, poz. 114.
  152. Wyrok TK z 25 listopada 1997 r., K. 26/97, OTK ZU 1997, nr 5-6, poz. 64.
  153. Wyrok TK z 25 maja 1998 r., U. 19/97, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 47.
  154. Zajadło J., Godność jednostki w aktach międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1989, z. 2, s. 103-117.
  155. Zieliński M., Konstytucyjne zasady prawa [w:] J. Trzciński (red.), Charakter i struktura norm konstytucji, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
  156. Zieliński M., Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1979.
  157. Zieliński M., Ziembiński Z., Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1988.
  158. Ziembiński Z., O czym mówią prawnicy, gdy mówią o „ocenach”, „Państwo i Prawo” 1986, z. 12, s. 11-23.
  159. Ziembiński Z., O pojmowaniu sprawiedliwości, Daimonion, Lublin 1992.
  160. Ziembiński Z., Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
  161. Ziembiński Z., Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne. Rec. M. Zieliński, Zygmunta Ziembińskiego „przewodnik” po sprawiedliwości Społecznej, „Przegląd Sejmowy” 1997, z. 3.
  162. Zirk-Sadowski M., Prawo a uczestniczenie w kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1998.
  163. Zirk-Sadowski M., Rozumienie ocen w języku prawnym, „Acta Universitatis Lodziensis” 1984.
  164. Zirk-Sadowski M., Wartości ekonomiczne w aksjologii systemu prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1984, t. XXXIII, s. 23-35.
  165. Żuławska Cz., Zasady prawa gospodarczego prywatnego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999.