Prześlij tekst
Nr 4 (154) (2002)
Artykuły

Sądowy zakaz publikacji w świetle konstytucyjnych argumentów prawnoporównawczych i europejskiej konwencji praw człowieka

[Judicial prohibition of publication in the light of constitutional legal arguments and the European Convention on Human Rights]

  • Ireneusz C. Kamiński

Opublikowane 2002-12-30

Słowa kluczowe

  • komparatystyka prawnicza,
  • wolność słowa i druku,
  • państwa obce,
  • konstytucja,
  • Europejska Konwencja Praw Człowieka,
  • comparative law,
  • freedom of speech and print,
  • foreign countries,
  • constitution,
  • European Convention on Human Rights
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Sądowy zakaz publikacji w świetle konstytucyjnych argumentów prawnoporównawczych i europejskiej konwencji praw człowieka: [Judicial prohibition of publication in the light of constitutional legal arguments and the European Convention on Human Rights]. (2002). Studia Prawnicze The Legal Studies, 4 (154), 55-78. https://doi.org/10.37232/sp.2002.4.3

Abstrakt

Przedstawiony materiał porównawczy ukazuje, ze obecnie w państwach o utrwalonym systemie demokratycznym podstawową zasadą jest szerokie zagwarantowanie swobody wypowiedzi, która tylko wyjątkowo może podlegać ograniczeniom. Aby doszło do ingerencji, trzeba wykazać istnienie niezwykle przekonujących racji, które ją uzasadniają. Ów test jest szczególnie wymagający w przypadku tak poważnej ingerencji jak sądowy zakaz wstrzymujący publikację, zwłaszcza gdy ma „uprzedni” charakter. Warto postawić pytanie, jak na tym tle wygląda sytuacja w Polsce. Fakty zdają się mówić same za siebie. od kilku lat nie może dojść do emisji nagrodzonego na Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Krakowie filmu Henryka Dederki Witajcie w raju, obrazującego kontrowersyjne „praktyki handlowe” firmy Amway. Tygodnikowi „Nie” sąd zakazał natomiast publikacji nie istniejącego jeszcze tekstu o Hotelu Bristol, a „Dziennikowi Bałtyckiemu” jakichkolwiek publikacji na temat spółki Banpol. Nawet jeśli materiał został już pokazany, stając się znany, sądy zarządzały zakaz ponownej emisji. Tak stało się z filmem dokumentalnym o wydarzeniach radomskich z 1976 r., który wstrzymano na wniosek byłego pierwszego sekretarza komitetu wojewódzkiego PZPR. Polskie sądy są skłonne postępować zgodnie z zasadą „lepiej zapobiegać niż karać „ (przy czym nie chodzi o dolegliwość karną, lecz następczą sankcję cywilną). Takie podejście znane było i w demokracjach zachodnich, tyle że pojawiało się w uzasadnieniach postanowień wydawanych w latach sześćdziesiątych, najwyżej siedemdziesiątych.

Polska praktyka sądowa odbiega więc znacznie od współczesnego standardu. O ile porównanie z „wewnętrzną”' praktyką państw demokratycznych wiedzie do frustrujących konstatacji, iż daleko nam jeszcze do „demokratycznego standardu'', o tyle sprzeczność ze standardem strasburskim będzie skutkować przegranymi procesami przed Trybunałem. Chociaż uchylanie przez sądy odwoławcze zarządzeń tymczasowych wydanych przez sądy pierwszej instancji jest dobrym sygnałem, nie zmienia to faktu, że postanowienia obowiązują przez długi czas. A już sama długotrwałość stanowi naruszenie Konwencji, mimo iż ostatecznie dochodzi do rozpowszechniania zakwestionowanej pierwotnie publikacji lub innego materiału. Wadliwości polskiego prawa, a przede wszystkim praktyki sądowej, zasługują wszakże na oddzielne, obszerne omówienie.

 

The comparative material presented here shows that the basic principle today in countries with an established democratic system is that freedom of expression is broadly guaranteed and can only exceptionally be subject to restrictions. Interference is permitted only if it is justified by an extremely compelling rationale. This test is particularly demanding in the case of such a serious interference as a court injunction stopping publication, especially when it is of a 'prior' nature. It is worth asking what the situation in Poland looks like against this background. The facts seem to speak for themselves. For several years, Henryk Dederka's film ‘Witajcie w raju’ (Welcome to paradise), awarded at the Krakow Documentary Film Festival and depicting Amway's controversial 'business practices', has been unavailable for broadcast. The weekly magazine 'Nie', meanwhile, was banned by a court from publishing a non-existent text about the Bristol Hotel and 'Dziennik Bałtycki' from any publication about the Banpol company. Even if the material had already been shown, becoming known, the courts ordered a ban on re-broadcasting. This is what happened to a documentary on the 1976 events in Radom, which was stopped at the request of the former first secretary of the provincial committee of the Polish Communist Party (PZPR). Polish courts are inclined to follow the principle 'prevention is better than punishment ' (with not a criminal but a subsequent civil sanction). This approach was known in Western democracies as well, except that it appeared in justifications for resolutions issued in the 1960s, or sometimes in the 1970s.

Polish court practice therefore deviates significantly from the modern standard. While a comparison with the 'internal' practice of democratic states leads to the frustrating conclusion that we are still far from the 'democratic standard', a contradiction with the Strasbourg standard will result in lost lawsuits before the Court. Although the revocation by appellate courts of interim orders issued by the courts of first instance is a good sign, it does not change the fact that the rulings remain in force for a long time. And the sheer length of time constitutes a violation of the Convention, despite the fact that the originally challenged publication or material is eventually disseminated. The shortcomings of Polish law and, above all, judicial practice, after all, deserve a separate, comprehensive discussion.

Bibliografia

  1. Anderson D.A., The Origins of the Press Clause, „U.C.L.A Law Review” 1983, t. 30.
  2. Barendt E., Hitchens L., Media Law. Cases and Materials, London 2000.
  3. Carey P., Media Law, London 1999.
  4. Commentaries on the Law of England. T. 4, London 1765.
  5. Friendly W., Minnesota Rag, Random House, New York 1981.
  6. Gardocki L., Europejskie standardy wolności wypowiedzi a polskie prawo karne, „Państwo i Prawo” 1993, nr 3, s. 11-27.
  7. Hanotiau M., La censure de la presse ecrite par le juge des referes, „Auteurs et Media” 1997, nr 2.
  8. Hofmański P., Komentarz do wybranych przepisów Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności [w:] E. Zielińska (red.), Standardy prawne Rady Europy. Tekst i komentarze. T. 3, Prawo karne, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997.
  9. Holsinger R., Media Law, Random House, New York 1987.
  10. Jarosz Z., Konstytucja V Republiki Francuskiej, "Liber", Warszawa 1997.
  11. Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Kraków 2002.
  12. Keeton G.W., Sheridan L.A., Equity, London 1987.
  13. Kohl H., Press law in the Federal Republic of Germany [w:] P. Lahav (red.), Press Law in Modern Democracies. A Comparative Study, Longman, New York 1985.
  14. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2., Dz.U. 1993 Nr 61 poz. 284.
  15. Lion Laboratories Ltd. v. Evans, „Queen's Bench” 1985, t. 2.
  16. Martin J.E., Hanbury H.G., Modern Equity, Stevens, London 1993.
  17. Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 1999.
  18. Opinia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 9 lutego 1994 r. w sprawie CBS Inc. v. Davis, „U.S. Reports” 1994, t. 510, https://supreme.justia.com/cases/federal/us/510/1315/case.pdf [dostęp: 15.03.2021].
  19. Pember D.R., Mass Media Law, McGraw-Hill, Boston 2000.
  20. Pino G., Diritti della personalità e libertà di creazione artistica: il difficile bilanciamento, „Danno e responsabilita” 2000, nr 3.
  21. Robertson G., Nicol A., Media Law, London 1992.
  22. Sprawa Attorney General v. Guardian Newspapers { no. 2 ), „Appeal Cases” 1990, t. 1.
  23. Sprawa Attorney General v. Jonathan Cape Ltd., „Queen Bench” 1976, t. 1.
  24. Sprawa Bonnard v. Perryman, „Chancery” 1891, t. 2.
  25. Sprawa Duchess of Argyll v. Duke of Argyll, „Chancery” 1967.
  26. Sprawa Lennon v. News Group Newspapers Ltd., „Family Section Reports” 1978.
  27. Sprawa Prince Albert v. Strange, „H. & T.” 1849, t. 1.
  28. Sprawa Woodward v. Hutchins, „Weekly Law Reports” 1977.
  29. Strowel A., Tulkens F., Les actions preventives et les actions collectives en matiere de medias [w:] A. Strowel, F. Tulkens, Prevention et reparation des prejudices causes par les medias, Larcier, Bruxelles 1998.
  30. Voorhoof D., Interdiction de la diffusion d'un livre sur l'affaire Dutroux. Censure illicite ou mesure necessaire, „Auteurs et Media” 1999, nr 2.
  31. Wachsmann P., Libertes publiques, Dalloz, Paris 2000.
  32. Wyrok Belgijskiego Sądu Kasacyjnego z 29 czerwca 2000 r., „Journal de Procès” 2000, nr 398.
  33. Wyrok Belgijskiego Sądu Kasacyjnego z 9 sierpnia 2000 r., „Revue de Jurisprudence de Liege, Mons et Bruxelles” 2000, nr 37.
  34. Wyrok ETPC z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie Unabhängige Initiative Informationsvielfalt przeciwko Austrii.
  35. Wyrok Sądu Apelacyjnego (Cour d'appel Bruxelles) z 12 czerwca 1997 r., „Revue de Jurisprudence de Liege, Mons et Bruxelles” 1998.
  36. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gandawie (Cour d'appel de Gand) z 27 października 1998 r., „Auteurs et Media” 1999, nr 1.
  37. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gandawie (Cour d'appel de Gand) z 30 października 1998 r., „Auteurs et Media” 1999, nr 1.
  38. Wyrok Sądu I Instancji UE z 9 stycznia 1997 r., „Auteurs et Media” 1997, nr 2.
  39. Wyrok Sądu I Instancji UE z 9 stycznia 1997 r., „Auteurs et Media” 1998, nr 3.
  40. Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 12 czerwca 1967 r. w sprawie Walker v. City of Birmingham, „U.S. Reports” 1967, t. 388.
  41. Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 18 lutego 1963 r. w sprawie Bantam Books, Inc. v. Sullivan, „U.S. Reports” 1963, t. 372, s. 58-83, https://tile.loc.gov/storage-services/service/ll/usrep/usrep372/usrep372058/usrep372058.pdf [dostęp: 15.03.2021].
  42. Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 21 sierpnia 1995 r. w sprawie McGraw-Hill Cos. v. Procter & Gamble Co., „U.S. Reports” 1995, t. 515, s. 1309-1311, https://tile.loc.gov/storage-services/service/ll/usrep/usrep515/usrep5151309/usrep5151309.pdf [dostęp: 15.03.2021].
  43. Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 30 czerwca 1971 r. w sprawie New York Times Co. v. United States, „U.S. Reports” 1971, t. 403.
  44. Wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych z 30 czerwca 1976 r. w sprawie Nebraska Press Assn. v. Stuart, „U.S. Reports” 1976, t. 427.
  45. Wyrok Sądu Okręgowego Stanów Zjednoczonych dla zachodniego okręgu Wisconsin z 28 marca 1979 r. w sprawie RCA Corp. v. Applied Digital Data Systems, Inc., „Federal Supplement" 1979, t. 467, poz. 990.