Nr 2 (210) (2017)
Artykuły

Wyrok ETPC jako precedens wiążący quasi de iure a efektywność porządku Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (perspektywa teoretycznoprawna)

[Judgment of the ECHR as a precedent binding quasi de Iure and the effectiveness of the European Convention on Human Rights (theoretical perpective)]

Bartosz Liżewski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Opublikowane 2017-06-30

Słowa kluczowe

  • Europejska Konwencja Praw Człowieka,
  • Europejski Trybunał Praw Człowieka,
  • ochrona praw człowieka,
  • European Convention on Human Rights,
  • European Court of Human Rights,
  • protection of human rights
  • ...Więcej
    Less

Jak cytować

Wyrok ETPC jako precedens wiążący quasi de iure a efektywność porządku Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (perspektywa teoretycznoprawna): [Judgment of the ECHR as a precedent binding quasi de Iure and the effectiveness of the European Convention on Human Rights (theoretical perpective)]. (2017). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (210), 7-29. https://doi.org/10.37232/sp.2017.2.1

Abstrakt

Niniejszy artykuł poświęcony jest teoretycznej refleksji nad precedensowym charakterem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej ETPC lub Trybunał). Rozważania będą prowadzone z perspektywy kontynentalnej kultury prawnej i z pełną świadomością braku możliwości kwalifikowania wyroku ETPC jako precedensu w rozumieniu, jakie nadaje się tej instytucji w porządkach prawnych common law. Odwoływanie się do anglosaskiej konstrukcji precedensu będzie dokonywane tylko na potrzeby dokonywania porównań. Celem autora jest poddanie analizie argumentów przemawiających zarówno za, jak i przeciw możliwości uznania wyroków Trybunału za precedensowe, a nie dogmatyczna analiza wyroków Trybunału i zakres, w jakim wiążą one organy (przede wszystkim stosujące prawo) państw członkowskich Rady Europy

 

In the system of the European Convention on Human Rights (ECHR or the Convention), the basic formula for creating standards for the protection of human rights is to define their understanding of and possible modifications or changes as a result of a law-making interpretation of the provisions of the Convention. The substantive rules of the Convention since its inception, not only have not changed (they were amended or derogated), but in addition are very general. This causes, that the way their understanding sets the European Court of Human Rights (ECHR or tribunal) forming in a legislative standards for the protection of human rights. That raises the interesting question of theoretical, since in public international law on the one hand the judgment of an international court is recognized as an auxiliary source of international law (art. 38 sec. 1 point d Statute of the International Court of Justice), while not applicable rule of stare decisis, meaning legally bound judgment precedent of other courts in similar cases. If, however, a violation of well-established case law of the ECHR by the national authorities is the reason for the judgment of the committee of three judges without a hearing (art. 28 paragraph. 1 point b ECHR). Judgments of the Court (the monopoly of interpretation of the ECHR) must be respected and enforced in order of national law (Art. 46 paragraph. 1 and 2 of the ECHR). This raises the natural question of the scope of their precedensowości for the tribunal and law enforcement organs in the national legal system. It is with this problem both theoretical and practical. The obvious fact is that the decision of the ECHR does not create a precedent in the sense of how suitable term in common law. However, its decisions affect application of the law on domestic, not only in reality, but partly also legal, so that it can be concluded that the judgment has the power of the normative and, to some extent binding. But what is the scope of the precedent character of this sentence? The answer to this question is the subject of considerations to be taken in the paper.

Bibliografia

  1. O. Bakircioglu, The application of the margin of appreciation doctrine in freedom of expression and public morality cases, German Law Journal, Vol. 08/2007.
  2. M. Balcerzak, Precedens w prawie międzynarodowym praw człowieka – zagadnienia wybrane, [w:] Prawa człowieka w XXI wieku – wyzwania dla ochrony prawnej, (red.) C. Mik, Toruń 2005.
  3. M. Balcerzak, Zagadnienie precedensu w prawie międzynarodowym praw człowieka, Toruń 2008.
  4. L. Garlicki, Broniowski and After: On the Dual Nature of „Pilot Jugments”, [w:] Human Rights – Strasbourg Views. Liber Amicorum Luzius Wildhaber, (eds.) L. Calfisch, J. Callewaert, R. Liddell, P. Mahoney, M. Villiger, Kehl 2007.
  5. L. Garlicki, Cooperation of courts: The role of supranational jurisdictions in Europe, International Journal of Constitutional Law, nr 3–4/2008.
  6. L. Garlicki, Komentarz do art. 46 EKPC, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom II. Komentarz do artykułów 19–59 oraz Protokołów dodatkowych, (red.) L. Garlicki, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
  7. L. Garlicki, Zakres zobowiązań państwa w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Stosowanie prawa międzynarodowego i wspólnotowego w wewnętrznym porządku prawnym Francji i Polski. Materiały z polsko-francuskiej konferencji naukowej, Warszawa 21–22 października 2005 r., (red.) M. Granat, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
  8. B. Gronowska, Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie Vo przeciwko Francji (dot. Ochrony prawnej płodu ludzkiego w związku z wadliwym zabiegiem lekarskim), Prokuratura i Prawo nr 11–12/2004.
  9. O. Gross, F. Ni Aoláin, From discretion to scrutiny: Revisiting the application doctrine in the context of article 15 of the European Convention on Human Rights, Human Rights Quarterly, Vol. 23/2001.
  10. P. Grzegorczyk, Skutki wyroków ETPCz w krajowym porządku prawnym, PS, nr 6/2006.
  11. Ł. Iluk, Ewolucja europejskiego systemu ochrony praw człowieka, przyczyny i kierunki rozwoju, Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, z. IV/2006.
  12. I. Kondak, Komentarz do art. 32 EKPC, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 19–59 oraz do Protokołów dodatkowych, Tom II, (red.) L. Garlicki, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2011.
  13. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.).
  14. L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2004.
  15. B. Liżewski, Operacjonalizacja ochrony praw człowieka w porządku Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Studium teoretycznoprawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2015.
  16. B. Liżewski, Reforma systemu kontroli Europejskiej Konwencji Praw Człowieka a funkcjonowanie ETPC i sądownictwa krajowego. Zagadnienia teoretycznoprawne, [w:] Praktyka ochrony praw człowieka Tom I, (red.) K. Machowicz, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
  17. M. Lubiszewski, Refleksje na tle wyroków pilotażowych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, (red.) J. Jaskiernia, tom 1, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.
  18. L. Morawski, Czy precedens powinien być źródłem prawa, [w:] W kręgu problematyki władzy, państwa i prawa, (red.) A. Korobowicz, A. Korybski, M. Kuryłowicz, J. Malarczyk, A. Pieniążek, Lublin 1996.
  19. A. Mowbray, Proposals for Reform of the European Court of Human Rights, “Public Law”, summer 2002.
  20. Pilot Judgment Procedure in the European Court of Human Rights and the Future Development of Human Rights Standards and Procedures. Third Informal Seminar for Government Agents and Other Institutions, Warsaw, 14–15 May 2009. In memory of Prof. Andrzej Stelmachowski, Warsaw 2009.
  21. G. Ress, Wirkung und Beachtung der Urteile und Entscheidungen der Strassburger Konventionsorange, EuGRZ 1996, nr 13–14.
  22. J. Sieńczyło-Chlabicz, Wpływ orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie von Hannover przeciwko Niemcom na zakres ochrony prywatności osób powszechnie znanych w prawie prywatnym, [w:] Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych w polskim porządku prawnym, (red.) A. Wróbel, Warszawa 2011.
  23. B. Wojciechowski, Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń 2004.
  24. J. Wróblewski, Wartości a decyzja sądowa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańska 1973.
  25. Wyrok ETPC z dnia 30 czerwca 2009 r., w sprawie Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) przeciwko Szwajcarii, skarga nr 32772/02.
  26. Wyrok w sprawie Broniowski przeciwko Polsce z 22 czerwca 2004 r., skarga nr 31443/66 (Wielka Izba).
  27. Wyrok w sprawie Dudgeon przeciwko Wielkiej Brytanii z dnia 22 października 1981 r., skarga nr 7525/76.
  28. Wyrok w sprawie Klass i inni przeciwko Niemcom z dnia 6 września 1978 r., skarga nr 5029/71.
  29. Wyrok w sprawie Kudła przeciwko Polsce z dnia 26 października 2000 r., skarga nr 30210/96 (Wielka Izba).
  30. Wyrok w sprawie Maestri przeciwko Włochom z dnia 17 lutego 2004 r., skarga nr 39748/98 (Wielka Izba).
  31. Wyrok w sprawie Marckx przeciwko Belgii z dnia 13 czerwca 1079 r., skarga nr 6833/74.
  32. Wyrok w sprawie Scozzarri i Giunta przeciwko Włochom z dnia 13 lipca 2000 r., skarga nr 39221/98 (Wielka Izba).
  33. M. Zirk-Sadowski, Precedens a tzw. decyzja prawotwórcza, Państwo i Prawo nr 6/1980.