Nr 1(229) (2024)
Artykuły

Prawo patentowe a nowe technologie – w dwudziestoleciu polskiego członkostwa w UE. Czy coś się zmienia? Czy coś zmienić się powinno?

[Patent law and new technologies – in the twenty years of Polish membership in the EU: Is anything changing? Should anything change?]

Helena Helena Żakowska-Henzler
Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Polska

Opublikowane 2024-06-23

Słowa kluczowe

  • wynalazki biotechnologiczne,
  • blockchain,
  • sztuczna inteligencja,
  • prawa człowieka,
  • patent,
  • biotechnology inventions,
  • artificial intelligence,
  • human rights

Jak cytować

Helena Żakowska-Henzler, H. (2024). Prawo patentowe a nowe technologie – w dwudziestoleciu polskiego członkostwa w UE. Czy coś się zmienia? Czy coś zmienić się powinno? [Patent law and new technologies – in the twenty years of Polish membership in the EU: Is anything changing? Should anything change?]. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (1(229), 73–103. https://doi.org/10.37232/sp.2024e

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest wpływowi, jaki wywiera postęp techniczny, a zwłaszcza pojawianie się takich technologii, które otwierają przed ludźmi nowe obszary i formy aktywności, na model ochrony patentowej, jego reguły i zasady. Zarówno te zmiany, jak i towarzyszące im kontrowersje, przedstawiono w świetle dwóch konkurujących ze sobą koncepcji i wynikających z nich założeń co do roli i funkcji ochrony patentowej w systemie prawnym i społecznym. W myśl jednej z nich ochrona patentowa jest instrumentem służącym realizacji celów dyktowanych interesem publicznym; w myśl drugiej – ochrona patentowa jest celem, a jego osiągnięcie wywołuje skutki zgodne z interesem publicznym. Analiza aktów prawa patentowego, decyzji organów patentowych, orzecznictwa, a także wypowiedzi przedstawicieli doktryny uzasadnia wniosek, iż znajdują w nich odzwierciedlenie obie te - istotnie różniące się – koncepcje. Stan taki utrudnia nie tylko stosowanie obowiązującego prawa w odniesieniu do znanych już rodzajów technologii, ograniczając możliwość i efektywność powoływania się na celowościową i funkcjonalną wykładnię przepisów, ale także czyni niemożliwym przygotowanie prawa patentowego na pojawienie się technologii z nieznanych nam jeszcze obszarów. Dlatego wysoce pożądane wydaje się ponowne przemyślenie roli ochrony patentowej, a następnie weryfikacja istniejącego modelu przez pryzmat jego zgodności z ustaleniami co do celu tej ochrony i jej funkcji.

[The focus of this article is on the impact of technological progress – particularly the emergence of technologies that unlock new areas and forms of activity for people – on the model of patent protection, its rules and principles. These latest developments and the controversy surrounding them are presented in the context of two rival concepts and the assumptions arising from them as to the role and functions of patent protection in the legal and social system. According to one, patent protection is an instrument for carrying out objectives dictated by the public interest; according to the other, patent protection is an end in itself, and its results align with the public interest. An analysis of patent law documents, decisions of patent authorities, case law and the work of scholars justifies the conclusion that these two – significantly different – concepts are reflected therein. Such a situation not only hinders the application of existing law to known types of technology, especially invoking purposive and functional interpretations of the law, but also makes it impossible to prepare patent law for the emergence of future technologies in as yet unknown areas. It therefore seems highly desirable to rethink the role of patent protection and then review the existing model in terms of its compatibility with findings on the purpose of this protection and its function now and in the future.]

Bibliografia

  1. Bundestagsdrucksache 17/14222 vom 26. Juni 2013 [Druk Bundestagu 17/14222 z 26 czerwca 2013 r.].
  2. Chaudhry I., The Patentability of Blockchain Technology and the Future of Innovation, „Landslide Magazine” 2018, 10(4), https://www.americanbar.org/groups/intellectual_property_law/publications/landslide/2017-18/march-april/patentability-blockchain-technology-future-innovation/ [dostęp: 2.06.2024].
  3. Code de la propriété intellectuelle of 4 September 2024 [Kodeks własności intelektualnej z dnia 4 września 2024 r.], L 611-19 I.3, https://www.legifrance.gouv.fr/codes/section_lc/LEGITEXT000006069414/LEGISCTA000006179052?init=true&page=1&query=L+611-19+&searchField=ALL&tab_selection=all&anchor=LEGIARTI000033033596#LEGIARTI000033033596° [dostęp: 2.06.2024].
  4. Decyzja EPO z 10 października 2023 r., T-0767/21, Blockchain generation method/NIPPON, EP:BA:2023:T076721.20231010.
  5. Decyzja EPO z 21 grudnia 2021 r., J-0008/20 i J-0009/20, Designation of inventor/DABUS EP:BA:2021:J000820.20211221.
  6. Decyzja EPO z 25 marca 2015 r., G-2/12, Tomatos II i G-2/13 Broccoli II, EP:BA:2015:G000212.20150325.
  7. Decyzja EPO z 4 lutego 1999 r., T-0935/97, Computer program product/IBM, EP:BA:1999:T093597.19990204.
  8. Decyzja EPO z 9 grudnia 2010 r., G-1/08, Tomatoes/State of Israel, EP:BA:2010: G000108.20101209.
  9. Decyzja Izby Odwoławczej EPO z 1 lipca 1998 r., T-1173/97, Computer program product/IBM, EP:BA:1998:T117397.19980701.
  10. Decyzja Rady Administracyjnej Europejskiego Urzędu Patentowego CA/D 6/17 z 29 czerwca 2017 r., zmieniająca zasady nr 27 i 28 Regulaminu wykonawczego Konwencji o udzielaniu patentów europejskich, Dz. Urz. EPO A 52, 31.05.2019.
  11. Decyzja Rozszerzonej Izby Odwoławczej EPO z 14 maja 2020 r., G-3/19 EP:BA:2020:G000319.20200514.
  12. Definicje podstawowych pojęć związanych z techniką i technologią, https://rjp.pan.pl/deutsh/2040-definicje-podstawowych-pojec-zwiazanych-z-technika-i-technologia [dostęp: 2.06.2024].
  13. Drexl J., Harhoff D., Conde Gallego B., Slowinski P.R., Position statement of the max planck institute for innovation and competition of 6 February 2024 on the commission’s proposal for a regulation on standard essential patents, „GRUR International” 2024, t. 73, nr 7, s. 647–665.
  14. Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej, Dz. Urz. UE L 157, 30.04.2004, s. 45–86.
  15. Dyrektywa 98/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 1998 r. w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych, Dz. Urz. UE L 213, 30.07.1998, s. 13–21.
  16. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/92/WE z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego, Dz. Urz. UE L 9, 15.01.2003, s. 3–10.
  17. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych, Dz. Urz. UE L 111, 5.05.2009, s. 16–22.
  18. EU NGT proposal approval, https://www.marks-clerk.com/insights/articles/eu-ngt-proposal-approval/ [dostęp: 2.06.2024].
  19. Felchner K., Pacud Ż., Ochrona roślin w prawie własności przemysłowej – porównanie modelu ochrony patentowej i ochrony wyłącznym prawem hodowcy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015, nr 1, s. 26–37.
  20. Judgment of the Supreme Court of 2 March 2023, 2021/0201, [2023] UKSC 49.
  21. Kasprzycki D., The patentability of plants and plant-related inventions under the European patent convention, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiel-lońskiego” 2020, t. 148, nr 2, s. 62–77.
  22. Klos M., „Under no circumstances should the EU create a regulatory SEP monster”, JUVE Patent, 4 March 2024, https://www.juve-patent.com/legal-commentary/under-no-circumstances-should-the-eu-create-a-regulatory-sep-monster/ [dostęp: 2.06.2024].
  23. König L., Korobeinikova Y., Tjoa S., Kieseberg P., Comparing blockchain standards and recommendations, „Future Internet 2020”, t. 12, nr 12, p. 1–17, https://www.mdpi.com/1999-5903/12/12/222 [dostęp: 2.06.2024].
  24. Konwencja o udzieleniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium 5 października 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną część, Dz.U. 2004 Nr 79, poz. 737.
  25. Lemley M.A., Ex ante versus ex post justifications for intellectual property, „University of Chicago Law Review” 2004, t. 71, nr 1, p. 129–149, https://chicagounbound.uchicago.edu/uclrev/vol71/iss1/9 [dostęp: 2.06.2024].
  26. New frontiers in Patentability: where do we stand?, https://euipo.europa.eu/knowledge/pluginfile.php/81787/mod_resource/content/4/Alicante%20CII%20final%20EPO-1.pdf [dostęp: 2.06.2024].
  27. Opinia Rozszerzonej Izby Odwoławczej w sprawie G-0003/08 z dnia 12 maja 2010 r., EP:BA:2009:G000308.200910162.
  28. Paal A., Patent wars: The attack of blockchain, „Texas Intellectual Property Law Journal” 2020, t. 28, nr 2, p. 241–275, https://tiplj.org/wp-content/uploads/Volumes/v28/Paalz_Final.pdf [dostęp: 2.06.2024].
  29. Patent and Trademark Office, https://www.federalregister.gov/agencies/patent-and-trademark-office [dostęp: 2.06.2024].
  30. Patentgesetz of 16 December 1980 [Ustawa patentowa z dnia 16 grudnia 1980 r.], BGBl. 1981 I S. 1, https://dejure.org/BGBl/1981/BGBl._I_S._1 [dostęp: 2.06.2024].
  31. Peukert A., Fictitious commodities: A theory of intellectual property inspired by Karl Polanyi’s „Great Transformation”, „Fordham Intellectual Property Media & Entertainment Law Journal” 2019, t. 29, nr 4, p. 1151–1200, https://ir.lawnet.fordham.edu/iplj/vol29/iss4/4 [dostęp: 2.06.2024].
  32. Peukert A., Intellectual Property as an End in Itself?, „European Intellectual Property Review” 2011, t. 33, p. 67–71.
  33. Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie unijnego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz uchylająca dyrektywę 2001/83/WE i dyrektywę 2009/35/WE, COM (2023) 192, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52023PC0192 [dostęp: 2.06.2024].
  34. Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające unijne procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające zasady regulujące działalność Europejskiej Agencji Leków, zmieniające rozporządzenie (WE) 1394/2007 i rozporządzenie (UE) 536/2014 oraz uchylające rozporządzenie (WE) 726/2004, rozporządzenie (WE) 141/2000 i rozporządzenie (WE) 1901/2006, COM (2023) 193, https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/plmrep/AUTRES_INSTITUTIONS/COMM/COM/2023/11-06/COM_COM20230193_PL.pdf [dostęp: 2.06.2024].
  35. Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie roślin uzyskiwanych za pomocą niektórych nowych technik genomowych oraz pochodzących z tych roślin żywności i pasz, oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2017/625, COM (2023) 411, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52023PC0411 [dostęp: 2.06.2024].
  36. Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie patentów niezbędnych do spełnienia normy oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1001, COM (2023) 232, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/?uri=COM:2023:0232:FIN [dostęp: 2.06.2024].
  37. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 września 2019 r. w sprawie zdolności patentowej roślin i procesów czysto biologicznych (2019/2800(RSP)), Dz. Urz. UE C 171 z 6.5.2021, s. 21–24.
  38. Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie roślin uzyskiwanych za pomocą niektórych nowych technik genomowych oraz pochodzących z tych roślin żywności i pasz, oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2017/625 (COM(2023)0411 – C9-0238/2023 – 2023/0226(COD), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=EP:P9_TA(2024)0067 [dostęp: 7.02.2024].
  39. Rijksoctrooiwet 1995 [Ustawa o patencie krajowym z 1995 r.], https://wetten.overheid.nl/BWBR0007118/2023-06-01 [dostęp: 2.06.2024].
  40. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 1257/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej, Dz. Urz. UE L 361, 31.12.2012, s. 1–8.
  41. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie nr 207/2009 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, Dz. Urz. UE L 154, 16.06.2017, s. 1–99.
  42. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1610/96 z dnia 23 lipca 1996 r. dotyczące stworzenia dodatkowego świadectwa ochronnego dla środków ochrony roślin, Dz. Urz. UE L 198, 8.08.1996, s. 30–35.
  43. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 469/2009 z dnia 6 maja 2009 r. dotyczące dodatkowego świadectwa ochronnego dla produktów leczniczych, Dz. Urz. UE L 152, 16.06.2009, s. 1–10.
  44. Rozporządzenie Rady (UE) 1260/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń, Dz. Urz. UE L 361, 31.12.2012, s. 89–92.
  45. Rozporządzenie Rady (WE) 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych. Dz. Urz. UE L 3, 5.01.2002, s. 1–14.
  46. Sung H.-Ch., When open source software encounters patents: blockchain as an example to explore the dilemma and solutions, „The John Marshall Review of Intellectual Property Law” 2018, t. 18, p. 56–82, https://repository.law.uic.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1447&context=ripl [dostęp: 2.06.2024].
  47. Szajkowski A., Sołtysiński S., Szymanek T., Komentarz do prawa wynalazczego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1990.
  48. The patentability of blockchain technology in Europe, https://inventa.com/en/news/article/300/the-patenteability-of-blockchain-technology-in-europe [dostęp: 2.06.2024].
  49. Tzoulia E., The blockchain ecosystem in the light of intellectual property law, „Journal of Intellectual Property, „Information Technology and E-Commerce Law” 2022, 13(1), s. 290–301, https://www.jipitec.eu/archive/issues/jipitec-13-3-2022/5560/tzoulia_13_3_2022.pdf [dostęp: 2.06.2024].
  50. Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzony w Brukseli 16 grudnia 1991 r., Dz.U. 1994 Nr 11, poz. 38.
  51. Ustawa z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. 2019, poz. 2309.
  52. Ustawa z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości, Dz.U. 1972 Nr 43, poz. 272.
  53. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, Dz.U. 2001 Nr 49, poz. 508.
  54. Ustawa z dnia 30 października 1992 r. o zmianie ustawy o wynalazczości i ustawy o Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1993 Nr 4, poz. 14.
  55. Ustawa z dnia 6 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej, Dz.U. 2002 Nr 108, poz. 945.
  56. Vall M. du, Ożegalska-Trybalska J., Odmiany roślin i rasy zwierząt, [w:] E. Traple (red.), Prawo patentowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2017, s. 257–264.
  57. Vall M. du, Żakowska-Henzler H., Wynalazek, [w:] R. Skubisz (red.), Prawo własności przemysłowej, System Prawa Prywatnego, C.H. Beck, Warszawa 2017, s. 239–342.
  58. Verschuur A.M., Bergsma S., Rijke B. de, Rietema B., A Critical Analysis of the EC Proposal for SEP Regulation, Kluwer Patent Blog, 27 February 2024, https://Patentblog.Kluweriplaw.Com/2024/02/27/A-Critical-Analysis-Of-The-Ec-Proposal-For-Sep-Regulation/ [dostęp: 2.06.2024].
  59. Wiadomości Urzędu Patentowego RP, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2023, https://uprp.gov.pl/sites/default/files/wup/2023/01_1-5/02//wup02_2023.pdf [dostęp: 2.06.2024].
  60. Wyrok NSA z 12 kwietnia 2012 r., II GSK 864/11, LEX 1244848.
  61. Wyrok NSA z 22 lipca 2014 r., II GSK 717/13, LEX 1519190.
  62. Wyrok NSA z 24 kwietnia 2014 r., II GSK 78/13, LEX 1481834.
  63. Wyrok NSA z 30 sierpnia 2012 r., II GSK 1069/11, LEX 1244462.
  64. Wyrok TS z 16 lipca 2015 r., C-170/13, Huawei Technologies Co. Ltd p. ZTE Corp. i ZTE Deutschland GmbH, EU:C:2015:477.
  65. Wyrok TS z 31 października 1974 r., C-15/74, Centrafarm BV i in. p. Sterling Drug, EU:C:1974:114.
  66. Zawiadomienie Komisji w sprawie niektórych artykułów dyrektywy 98/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych, Dz. Urz. UE C 411, 8.11.2016, s. 3–14.
  67. Żakowska-Henzler H., Zemła-Pacud Ż., Zimny T., Human rights of inventors and patentees versus rule of patent protection, [w:] H. Żakowska-Henzler, Ż. Zemła-Pacud, T. Zimny (red.), Biotechnology, Patents, and Human Rights in Europe, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2023, p. 208–248.