Nr 1(229) (2024)
Artykuły

Kilka refleksji o wpływie unijnego prawa na polskie prawo spółek

[The impact of EU law on Polish company law – reflections]

Ewa Skibińska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska

Opublikowane 2024-06-23

Słowa kluczowe

  • członek organu,
  • równowagi płci,
  • spółka giełdowa,
  • woboda przedsiębiorczośc,
  • transgraniczne przekształcenie spółki,
  • transgraniczne przeniesienie siedziby spółki,
  • wykładnia zgodna prawa krajowego z prawem Unii,
  • zdolność przekształceniowa,
  • member of the body,
  • gender balance,
  • freedom of establishment,
  • cross-border company conversions,
  • cross-border transfer of the company’s registered office,
  • interpretation of national legislation in a manner consistent with EU law,
  • transformative capacity

Jak cytować

Skibińska, E. (2024). Kilka refleksji o wpływie unijnego prawa na polskie prawo spółek : [The impact of EU law on Polish company law – reflections]. Studia Prawnicze / The Legal Studies, (1(229), 133–162. https://doi.org/10.37232/sp.2024f

Abstrakt

W artykule wskazano wybrane skutki przystąpienia Polski do UE w obszarze prawa spółek. Wyjaśniono proces potwierdzenia legitymacji spółki do transgranicznego przeniesienia siedziby na obszarze UE (EOG) na drodze traktatowej, orzeczniczej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz prawodawczej. Wykazano, że obecnie uprawnienie polskiej spółki do przeniesienia jedynie siedziby jej statutowej (a nie jednocześnie zarządu czy głównego miejsca prowadzenia przez nią działalności gospodarczej) do innego państwa członkowskiego bez utraty podmiotowości prawnej w świetle przepisów kodeksu spółek handlowych stanowiących transpozycję dyrektywy 2019/2121, nie powinien budzi wątpliwość. Ponadto, odnosząc się do przyszłych kierunków rozwoju prawa spółek w niniejszym opracowaniu wskazano na zagadnienie równowagi płci wśród członków organów spółek giełdowych, uregulowane w dyrektywie 2022/2381. Analizując poszczególne konstrukcje prawne zawarte w tej dyrektywie i odwołując się do wewnętrznych regulacji prawnych w tym zakresie obowiązujących w niektórych państwach członkowskich wykazano ich kompromisowy charakter.

[The article identifies a number effects from Poland’s accession to the EU in the area of company law. It explains the process of confirming a company’s legitimacy for cross-border transfer of its registered office within the EU (EEA) through treaties, the case law of the Court of Justice of the European Union and, finally, the legislature. It demonstrates that currently the right of a Polish company to transfer only its registered office (and not its management board or principal place of business) to another Member State without losing its legal personality under the Commercial Companies Code, transposing Directive 2019/2121, should not raise doubts. Furthermore, referring to the future directions of company law development, this study highlights the issue of gender balance among members of the governing bodies of listed companies, regulated in Directive 2022/2381. The compromissary nature of the individual legal structures in this directive is demonstrated by the relevant internal legal regulations in force in some Member States.]

Bibliografia

  1. Betlem G., Case C-28/95, Leur-Bloem v. Inspecteur der Belastingdienst/ Ondernemingen Amsterdam 2, [1997] ECR I-4161; Case C-130/95, Giloy v Hauptzollamt Frankfurt am Main-Ost, [1997] ECR I-4291, „Common Market Law Review” 1999, t. 36, nr 1, s. 165–178.
  2. Biernat S., Wykładnia prawa krajowego zgodnie z prawem Wspólnot Europejskich, [w:] C. Mik (red.), Implementacja prawa integracji europejskiej w krajowych porządkach prawnych, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania „Dom Organizatora”, Toruń 1998, s. 123–150.
  3. Brogi M., Italy’s lessons learnt from Norway, [w:] S. Machold, M. Huse, Morten, K. Hansen, M. Brogi, (red.) Getting Women on to Corporate Boards: A Snowball Starting in Norway, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2013, s. 187–190.
  4. Domańska M., Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego – Postanowienie SN z 22.10.2015 r. (IV CSK 664/14), „Europejski Przegląd Sądowy” 2016, nr 6, s. 57–64.
  5. Dyrektywa 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, Dz. Urz. UE L 309, 25.11.2005, s. 15–36 (uchylona).
  6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, podlegająca prawu państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa-strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, Dz. Urz. UE L 169, 30.06.2017, s. 46–127 ze zm.
  7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek, Dz. Urz. UE L 321, 12.12.2019, s. 1–44.
  8. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2381 z dnia 23 listopada 2022 r. w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych oraz powiązanych środków, Dz. Urz. UE L 315, 7.12.2022, s. 44–59.
  9. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (przekształcenie), Dz. Urz. UE L 173, 12.6.2014, s. 349–496 ze zm.
  10. Dyrektywa Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotyczącej podatków pośrednich od gromadzenia kapitału, Dz. Urz. UE L 46, 21.02.2008, s. 11–22 ze zm.
  11. Dyrektywa Rady 68/151/EWG z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w Państwach Członkowskich od spółek w rozumieniu art. 58 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności w całej Wspólnocie, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich, Dz. Urz. UE L 65, 14.03.1968, s. 8–12.
  12. Edwards V., European Company Law, Oxford University Press, Oxford 1999.
  13. Gawrysiak-Zabłocka A., Pojęcie spółki w prawie europejskim, „Studia Prawnicze” 2003, nr 4(158), s. 5–41.
  14. Gawrysiak-Zabłocka A., Prowspólnotowa wykładnia polskiego prawa spółek, [w:] C. Mik (red.), Wykładnia prawa Unii Europejskiej, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania „Dom Organizatora”, Toruń 2008, s. 319–346.
  15. Gender balance in business and finance: December 2022, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2023, https://eige.europa.eu/publications-resources/publications/gender-balance-business-and-finance-december-2022 [dostęp: 7.06.2024].
  16. Grabitz E., Hilf M., Łubowski D. (red.), Swobody wspólnotowe w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2009.
  17. Grundmann S., European Company Law, Intersentia, Antwerpen 2011.
  18. Habersack M., Europäisches Gesellschaftsrecht, C.H. Beck, München 2019.
  19. Hirte H., Bücker T., Grenzüberschreitende Gesellschaften, Carl Heymanns Verlag, Köln 2006.
  20. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu. Regionów: Równowaga płci na wysokich stanowiskach kierowniczych w spółkach – wkład w inteligentny i zrównoważony rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, COM(2012) 614, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012DC0615 [dostęp: 17.06.2024].
  21. Legge 12 luglio 2011, n. 120 Modifiche al testo unico delle disposizioni in materia di intermediazione finanziaria, di cui al decreto legislativo 24 febbraio 1998, n. 58, concernenti la parità di accesso agli organi di amministrazione e di controllo delle società quotate in mercati regolamentati [Ustawa z dnia 12 lipca 2011 r., nr 120, zmieniająca treść tekstu jednolitego przepisów o pośrednictwie finansowym, wprowadzonych na mocy dekretu oraz ustawy z dnia 24 lutego 1998 r., nr 58 o równym dostępie do organów administracyjnych i nadzorczych spółek notowanych na regulowanych rynkach], (11G0161), https://www.altalex.com/documents/news/2011/08/30/legge-12-07-2011-n-120 [dostęp: 14.06.2024].
  22. Łętowska E., Dialog i metody. Interpretacja w multicentrycznym systemie prawa (cz. 1), „Europejski Przegląd Sądowy” 2008, nr 11, s. 4–8.
  23. Mik C., Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, C.H. Beck, Warszawa 2000.
  24. Monaco P., Venchiarutti A., Women on Corporate Boards: A Comparative Appraisal of Italian Law, „European Business Law Review” 2017, t. 28, nr 4, s. 523–545.
  25. Mucha A., Przeniesienie siedziby polskiej spółki z o.o. za granicę (uwagi na tle pytań prejudycjalnych Sądu Najwyższego do Trybunału Sprawiedliwości) Glosa do postanowienia SN z dnia 22 października 2015 r., IV CSK 664/14, „Glosa” 2016, nr 3, s. 40–49.
  26. Napierała J., Europejskie prawo spółek, [w:] S. Sołtysiński (red.), Prawo spółek kapitałowych, System Prawa Prywatnego, t. 17A, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 49–139.
  27. Napierała J., Europejskie prawo spółek, C.H. Beck, Warszawa 2006.
  28. Napierała J., Przeniesienie siedziby polskiej spółki kapitałowej za granicę jako przyczyna jej rozwiązania w świetle kodeksu spółek handlowych i swobody przedsiębiorczości, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, t. 78, nr 2, s. 59–72.
  29. Napierała J., Uwagi na temat kształtu planowanej dyrektywy w sprawie transgranicznego przeniesienia siedziby spółki, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, t. 76, nr 4, s. 105–121.
  30. Napierała J., Wykładnia prawa spółek Unii Europejskiej, C.H. Beck, Warszawa 2019.
  31. Opalski A., Europejskie prawo spółek, LexisNexis, Warszawa 2010.
  32. Opinia Rzecznik Generalnej J. Kokott z 4 maja 2017 r., C-106/16, Postępowanie zainicjowane przez Polbud – Wykonawstwo sp. z o.o., EU:C:2017:351.
  33. Opinia Rzecznika Generalnego M. Szpunara z 14 października 2020 r., C-469/19, All in One Star Ltd, EU:C:2020:822.
  34. Palá-Laguna R., Esteban-Salvador L., Gender quota for boards of corporations in Spain, „European Business Organization Law Review” 2016, t. 17, nr 3, s. 379–404.
  35. Postanowienie SN z 22 października 2015 r., IV CSK 664/14, LEX 1962542.
  36. Postanowienie TS z 23 września 2004 r., C-435/02 i C-103/03, Axel Springer AG p. Zeitungsverlag Niederrhein GmbH & Co. Essen KG i Hans-Jürgen Weske, EU:C:2004:552.
  37. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 2 lutego 2012 r. zawierająca zalecenia dla Komisji w sprawie 14. dyrektywy o prawie spółek dotyczącej transgranicznego przeniesienia siedziby spółki (2011/2046(INI)), Dz. Urz. UE C 239E, 20.08.2013, s. 18–23.
  38. Rozporządzenie Rady (WE) 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE), Dz. Urz. UE L 294, 10.11.2001, s. 1–21 ze zm.
  39. Skibińska E., Komentarz do art. 54, [w:] A. Wróbel, D. Miąsik, N. Półtorak (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 902–927.
  40. Skibińska E., O zgodności art. 270 pkt 2 i art. 459 pkt 2 k.s.h. z prawem Unii Europejskiej, [w:] J. Frąckowiak (red.), Kodeks spółek handlowych po 15 latach obowiązywania, Wolters Kluwer, Warszawa 2018, s. 307–323.
  41. Skibińska E., Prounijna wykładnia prawa spółek w przypadku spillover effect, „Monitor Prawa Handlowego” 2011, nr 1, s. 75–80.
  42. Skibińska E., Prounijna wykładnia przepisów prawa spółek, [w:] A. Wróbel (red.), Zapewnienie efektywności orzeczeń sądów międzynarodowych, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s. 527–529.
  43. Skibińska E., Swoboda zakładania przedsiębiorstw przez osoby prawne (art. 43–48 TWE), C.H. Beck, Warszawa 2008.
  44. Soegaard G., Cross-border Transfer and Change of Lex Societatis After Polbud, C- 106/16: Old Companies Do Not Die… They Simply Fade Away to Another Country, „European Company Law” 2018, t. 15, nr 1, s. 21–24.
  45. Spahlinger A., Wegen G., Internationales Gesellschaftsrecht in der Praxis, C.H. Beck, München 2005.
  46. Sprawa C-469/19: Postanowienie Prezesa drugiej izby Trybunału z 4 marca 2021 r. (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesgerichtshof – Niemcy). Postępowanie wszczęte przez All in One Star Ltd, Dz. Urz. UE C 228, 14.06.2021, s. 27.
  47. Storvik A., Teigen M., Women on Board. The Norwegian Experience, Friedrich Ebert Stiftung, Berlin 2010.
  48. Streszczenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym z 19 czerwca 2019 r. zgodnie z art. 98 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości w sprawie C-469/19, https://curia.europa.eu/juris/showPdf.jsf?text=C-469%252F19&docid=219971&pageIndex=0&doclang=pl&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=1958662 [dostęp: 17.06.2024].
  49. Szumański A., Ujednolicenie czy harmonizacja europejskiego prawa spółek, [w:] A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michalska (red.), W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, C.H. Beck, Warszawa 2007, s. 327–345.
  50. Szydło M., Krajowe prawo spółek a swoboda przedsiębiorczości, LexisNexis, Warszawa 2007.
  51. Tomczak T., Art. 5803 [Wyłączenie], [w:] R. Adamus, B. Groele (red.), Kodeks spółek handlowych. Krajowe i Transgraniczne transformacje podmiotowe spółek prawa handlowego. Nowelizacja z 16.8.2023 r. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2023, s. 593–594.
  52. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, t.j. Dz.U. 2024, poz. 18.
  53. Ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2023, poz. 1705.
  54. Wróbel A., Sądowa wykładnia prawa państwa członkowskiego UE zgodnie z dyrektywami WE/UE. Zarys problemu, [w:] L. Gardocki, J. Godyń, M. Hudzik, L.K. Paprzycki (red.), Orzecznictwo sądowe w sprawach karnych. Aspekty europejskie i unijne, Sąd Najwyższy, Warszawa 2008, s. 51–70.
  55. Wróbel A., Sądowa wykładnia prawa państwa członkowskiego UE zgodnie z dyrektywami WE/UE, http://www2.wpia.uw.edu.pl/files/podyplomowe/gospodarka_rynkowa/wrobel_andrzej.pdf [dostęp: 07.06.2024].
  56. Wyrok TS z 11 lipca 2024 r., C‑279/23, Skarb Państwa – Dyrektor Okręgowego Urzędu Miar w K. p. Z. sp.j., EU:C:2024:605, pkt 18–20.
  57. Wyrok TS z 11 listopada 1997 r., C-409/95, Hellmut Marschall p. Land Nordrhein‑Westfalen, EU:C:1997:533.
  58. Wyrok TS z 12 lipca 2012 r., C-378/10, VALE Építési kft., EU:C:2012:440.
  59. Wyrok TS z 12 września 2006 r., C-196/04, Cadbury Schweppes plc i Cadbury Schweppes Overseas Ltd p. Commissioners of Inland Revenue, EU:C:2006:544.
  60. Wyrok TS z 13 grudnia 2005 r., C-411/03, SEVIC Systems AG, EU:C:2005:762.
  61. Wyrok TS z 13 listopada 1990 r., C-106/89, Marleasing SA p. La Comercial Internacional de Alimentacion SA, EU:C:1990:395.
  62. Wyrok TS z 13 września 2018 r., C-287/17, Česká pojišťovna a.s. p. WCZ, spol. s r.o., EU:C:2018:707.
  63. Wyrok TS z 16 grudnia 2008 r., C-210/06, Oktató és Szolgáltató bt, EU:C:2008:723.
  64. Wyrok TS z 17 października 1995 r., C-450/93, Eckhard Kalanke p. Freie Hansestadt Bremen, EU:C:1995:322.
  65. Wyrok TS z 17 stycznia 2018 r., C-676/16, CORPORATE COMPANIES s.r.o. p. Ministerstvo financí ČR, EU:C:2018:13.
  66. Wyrok TS z 19 listopada 2009 r., C-402/07 i C-432/07, Christopher Sturgeon, Gabriel Sturgeon i Alana Sturgeon p. Condor Flugdienst GmbH i Stefan Böck i Cornelia Lepuschitz p. Air France SA, EU:C:2009:716.
  67. Wyrok TS z 21 października 2010 r., C-81/09, Idryma Typou A.E. p. Ypourgos Typou kai Meson Mazikis Enimerosis, EU:C:2010:622.
  68. Wyrok TS z 22 kwietnia 2015 r., C-357/13, Drukarnia Multipress sp. z o.o. p. Ministrowi Finansów, EU:C:2015:253.
  69. Wyrok TS z 25 kwietnia 2024 r., C-276/22, Edil Work 2 Srl, S.T. Srl p. STE Sàrl, EU:C:2024:348.
  70. Wyrok TS z 25 lipca 1991 r., C-221/89, The Queen p. Secretary of State for Transport, ex parte: Factortame Ltd i in., EU:C:1991:320.
  71. Wyrok TS z 26 października 2023 r., C-307/22, FT p. DW, EU:C:2023:811.
  72. Wyrok TS z 26 września 2013 r., C-418/11, Texdata Software GmbH, EU:C:2013:588.
  73. Wyrok TS z 27 września 1988 r., C-81/87, The Queen p. H. M. Treasury and Commissioners of Inland Revenue, ex parte Daily Mail and General Trust plc., EU:C:1988:456.
  74. Wyrok TS z 28 marca 2000 r., C-158/97, Georg Badeck i inni przy udziale Hessische Ministerpräsident i Landesanwalt beim Staatsgerichtshof des Landes Hessen, EU:C:2000:163.
  75. Wyrok TS z 3 maja 2005 r., C-387/02, C-391/02 i C-403/02, Postępowania karne p. Silvio Berlusconi, Sergio Adelchi i Marcello Dell’Utri i in., EU:C:2004:624.
  76. Wyrok TS z 3 października 2019 r., C-260/18, Kamil Dziubak i Justyna Dziubak p. Raiffeisen Bank International AG, EU:C:2019:819.
  77. Wyrok TS z 30 września 2003 r., C-167/01, Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Amsterdam p. Inspire Art Ltd., EU:C:2003:512.
  78. Wyrok TS z 4 grudnia 1997 r.,C-97/96, Verband deutscher Daihatsu-Händler eV p. Daihatsu Deutschland GmbH, EU:C:1997:581.
  79. Wyrok TS z 5 listopada 2002 r., C-208/00, Überseering BV p. Nordic Construction Company Baumanagement GmbH (NCC), EU:C:2002:632.
  80. Wyrok TS z 6 lipca 2000 r., C-407/98, Katarina Abrahamsson i Leif Anderson p. Elisabet Fogelqvist, EU:C:2000:367.
  81. Wyrok TS z 7 czerwca 2007 r., C-178/05, Komisja Wspólnot Europejskich p. Republice Greckiej, EU:C:2007:317.
  82. Wyrok TS z 7 października 2010 r., C-162/09, Secretary of State for Work and Pensions p. Taous Lassal, EU:C:2010:592.
  83. Wyrok TS z 9 marca 1999 r., C-212/97, Centros Ltd p. Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, EU:C:1999:126.
  84. Zalecenie Rady 84/635/EWG z dnia 13 grudnia 1984 r. dotyczące działań w zakresie promowania mechanizmu akcji pozytywnych na rzecz kobiet, Dz. Urz. UE L 331, 19.12.1984, s. 34–35.
  85. Zalecenie Rady 96/694/WE z dnia 2 grudnia 1996 r. w sprawie zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w procesie podejmowania decyzji, Dz. Urz. UE L 319, 10.12.1996, s. 11–15.
  86. Zarządzanie różnorodnością w bankach komercyjnych, Związek Banków Polskich, Warszawa 2024, https://bank.pl/wp-content/uploads/2024/06/04-ZBP_Zarzadzanie_roznorodnoscia.pdf [dostęp: 22.06.2024].