Nr 2(230) (2024)
Artykuły

Administracja oparta na wiedzy – problemy prawne

[Knowledge-based administration – legal aspects]

Maciej Witwer
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska

Opublikowane 2024-12-23

Słowa kluczowe

  • administracja oparta na wiedzy,
  • ekspert,
  • ekspertyzacja prawa administracyjnego,
  • eksternalizacja procesów decyzyjnych

Jak cytować

Administracja oparta na wiedzy – problemy prawne : [Knowledge-based administration – legal aspects]. (2024). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2(230), 107–128. https://doi.org/10.37232/sp.2024j

Abstrakt

W artykule przeprowadzono analizę głównie polskiej i europejskiej myśli administracyjnoprawnej w celu rekonstrukcji pojęć administracji opartej na wiedzy oraz eksperta. Przenalizowane zostały przykłady „ekspertów” i ich rola w procesach decyzyjnych administracji publicznej. W tym zakresie analiza w szczególności koncentruje się na kwestii racjonalności jako elementu demokratycznego mandatu do sprawowania władzy. Administracja publiczna, m.in. z uwagi na postęp techniczny i cywilizacyjny, nie ma monopolu na wiedzę, musi wykazywać słuszność podejmowanych działań. W tym celu z jednej strony potrzebne staje się korzystanie z zewnętrznych niezależnych ekspertyz, a z drugiej bieżące przetwarzanie i ponowne wykorzystanie danych, które już posiada i odpowiednie zarządzenie tą wiedzą. We wnioskach artykułu przedstawiono postulaty de lege ferenda.  

[The article analyses mainly Polish and European administrative law publications in order to reconstruct the terms ‘knowledge-based administration’ and ‘expert’. It has carried over examples of ‘experts’ and their role in the decision-making process of public administrators. In this regard, the analysis particularly focusses on the issue of reasonability as an element of the democratic legitimacy to govern. Public administration, among other things, because of technological and civilisational progress, does not have a monopoly on knowledge and must demonstrate the validity of its actions. For this purpose, it becomes necessary to use external, independent expertise as well as to continually process and reuse and appropriately manage the existing data. De lege ferenda postulates are presented in the conclusions of the article.]

Bibliografia

  1. Adamski J., Urban K., Warmińska-Friberg E., Komentarz do art. 1, [w:] J. Adamski, K. Urban, E. Warmińska-Friberg (red.), Refundacja leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wy-robów medycznych. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, https://sip.lex.pl/#/commentary/587366002/163442/adamski-jakub-urban-krzysztof-warminska-friberg-ewa-refundacja-lekow-srodkow-spozywczych...?cm=RELATIONS [dostęp: 30.04.2024].
  2. Addink H., Good Governance – Concept and Context, Oxford University Press, Oxford 2019.
  3. Analizy statystyczne. Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2020 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne [dostęp: 27.04.2024].
  4. Barański R., Fundacje i stowarzyszenia. Współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną, C.H. Beck, Warszawa 2016.
  5. Batallia M., Principles of good administration under the European code of good administrative behavior, „Pécs Journal of International and European Law” 2018, nr 1, s. 26–35.
  6. Beijerse R., Questions in knowledge management: defining and conceptualising a phenomenon, „Journal of Knowledge Management” 1999, t. 3, nr 2, s. 94–110.
  7. Bochentyn A., Dopuszczalność dowodu z opinii eksperta przygotowanej na zlecenie strony (tzw. prywatnej opinii biegłego) w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administra-cyjnego z dnia 19 kwietnia 2023 r., II OSK 2867/21, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2024, nr 2, s. 138–159.
  8. Bochentyn A., Dowód z opinii biegłego w jurysdykcyjnym postępowaniu administracyjnym, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
  9. Buono I., The right to information, [w:] P. Coppel (red.), Information Rights: A Practitioner’s Guide to Data Protection, Freedom of Information and other Information Rights, Bloomsbury Publishing, Londyn 2020, s. 520–551.
  10. Dygaszewicz J., Analiza danych sektora publicznego, [w:] K. Czaplicki, G. Szpor (red.), Internet. Analityka danych, C.H. Beck, Warszawa 2019, s. 19–40.
  11. Efstratiou P.M., Der Grundsatz der guten Verwaltung als Herausforderung an die Dogmatik des nationalen und europäischen Verwaltungsrechts, [w:] H.H. Trute, T. Groß, H.C. Röhl, C. Möllers (red.), Allgemeines Verwaltungsrecht – zur Tragfähigkeit eines Konzepts, C.H. Beck, Tybinga 2008, s. 281–305 .
  12. Efstratiou P.M., Griechenland, [w:] A. Bogdandy, S. Cassese, P.M. Huber (red.), Handbuch Ius Publicum Eu-ropaeum. Verwaltungsrecht in Europa: Grundzüge, t. 5, C.F. Müller, Heidelberg 2014, s. 227–314.
  13. Galetta D.U., Public administration in the era of database and information exchange networks: Empowering administrative power or just better serving the citizens?, „European Public Law” 2019, t. 25, nr 2, s. 171–182.
  14. Giełda M., Wyzwania i oczekiwania wobec administracji publicznej – wybrane zagadnienia, [w:] M. Giełda, R. Raszewska-Skałecka (red.), Administracja publiczna wobec wyzwań i oczekiwań społecznych, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2015, s. 37–49, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/73349 [dostęp: 27.03.2024].
  15. Grzeszczak R., The concept and practice of good governance in the European Union, „International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering” 2015, t. 9, nr 2, s. 449–453.
  16. Jaskiernia J., Rola prawa Rady Europy w kreowaniu ogólnoeuropejskiej przestrzeni prawnej, „Państwo i Prawo” 2007, nr 8, s. 96–104.
  17. Jaskiernia J., Uwarunkowania implementacji prawa do dobrej administracji jako standardu europejskiego, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce 2020.
  18. Jaśkowska M., Wilbrandt-Gotowicz M., Wróbel A., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, Wolters Kluwer, Warszawa 2024.
  19. Kalisz M., Szuleka M., Wolny M., Raport: 2020. Pandemia, kryzys praworządności, wyzwania dla praw człowieka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2021, https://hfhr.pl/upload/2022/02/2020_-pandemia-kryzys-praworzadnosci-wyzwania-dla-praw-czlowieka_-raport-hfpc.pdf [dostęp: 30.04.2024].
  20. Kijowski D.R., Miruć A., Budnik A. (red.), Racjonalny ustawodawca. Racjonalna administracja. Pamięci Pro-fesora Eugeniusza Smoktunowicza, Temida 2, Białystok 2016.
  21. Kobak M., Idea prawa administracyjnego a zmiany cywilizacyjne – uwagi aksjologiczno-prawne, [w:] P.J. Suwaj, J. Zimmermann (red.), Wpływ przemian cywilizacyjnych na prawo administracyjne i administrację publiczną, Wolters Kluwer, Warszawa 2013, s. 219–233.
  22. Kohtamäki N., Sikorski S., Communicating about healthcare reform as part of good governance during the COVID-19 pandemic. Experiences from Finland and Poland, „Medicine Law & Society” 2022, t. 15, nr 1, s. 125–146.
  23. Kotowski A., Operatywna wykładnia prawa w warunkach multicentryzmu, „Przegląd Prawa i Administracji” 2016, t. 104, s. 197–218, https://doi.org/10.19195/0137-1134.104.13.
  24. Koval Y., The problems and possibilities of information technologies introduction in public administration, [w:] I. Mihus (red.), Public administration in the digital economy, Scientific Center of Innovative Researches OÜ, Tallinn 2020, s. 105–121.
  25. Li J., Pitfalls of predictive policing: An ethical analysis, „Viterbi Conversations in Ethics” 2022, t. 5, nr 3, https://vce.usc.edu/volume-5-issue-3/pitfalls-of-predictive-policing-an-ethical-analysis/ [dostęp: 16.05.2024].
  26. Lipowicz I., Dobro wspólne, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017, t. 79, nr 3, s. 17–31, https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.3.3.
  27. Lipowicz I., Prawne formy działania administracji publicznej – między stabilizacją a potrzebą przełomu, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, t. 78, nr 4, s. 41–55, https://doi.org/10.14746/rpeis.2016.78.4.4.
  28. Lipowicz I., Princ M., Paneuropejska zasada dobrej administracji, [w:] I. Lipowicz (red.), Podstawowe poję-cia i podstawy prawne funkcjonowania, System Prawa Samorządu Terytorialnego, t. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2022, s. 537–617.
  29. Łętowska E., Multicentryczność współczesnego prawa i jej konsekwencje, „Państwo i Prawo” 2005, nr 4, s. 3–10.
  30. Markowski J., Obowiązek sporządzenia przez biegłego opinii w postępowaniu administracyjnym a zakaz zmuszania do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej, „Przegląd Prawa Publicznego” 2016, nr 6, s. 55–62.
  31. Masternak M, Biegły w postepowaniu podatkowym, „Przegląd Prawa Publicznego” 2001, nr 2, s. 117–130.
  32. Mazur S., Płoszaj A. (red.), Zarządzanie wiedzą w organizacjach publicznych. Doświadczenia międzynaro-dowe, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013, http://www.msap.uek.krakow.pl/doki/publ/Zarzadzanie_wiedza.pdf [dostęp: 26.04.2024].
  33. Meijer A., Wessels M., Predictive policing: Review of benefits and drawbacks, „International Journal of Public Administration” 2019, t. 42, nr 12, s. 1031–1039, https://doi.org/10.1080/01900692.2019.1575664.
  34. Moreno L., Martínez P., Accessibility compliance for e-government websites: Laws, standards, and evalua-tion technology, [w:] M. Khosrow-Pour (red.), Research Anthology on Digital Transformation, Organization-al Change, and the Impact of Remote Work, IGI Global, Hershey 2021, s. 354–373.
  35. Nędzarek A., Zasady i zakres oceny dowodu z opinii biegłego (rzeczoznawcy) przez sąd administracyjny i organ administracji publicznej, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2022, nr 1, s. 49–73.
  36. Parchomiuk J., Nadużycie prawa w prawie administracyjnym, C.H. Beck, Warszawa 2018.
  37. Piskorz-Ryń A., Jawność i ograniczenia jawności publicznych zasobów informacyjnych, [w:] Szpor (red.), A. Piskorzy-Ryń (red.), Jawność i jej ograniczenia. Dostęp i wykorzystywanie, t. 5, C.H. Beck, Warszawa 2015, s. 1–22.
  38. Piskorz-Ryń A., Ponowne wykorzystanie informacji sektora publicznego. Zagadnienia administracyjnopraw-ne, Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
  39. Princ M., Standardy dobrej administracji w prawie administracyjnym, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017.
  40. Rakoczy B., Oczekiwania wobec administracji a zasada legalizmu, [w:] Z. Duniewska, M. Stahl, A. Rabiega-Przyłęcka (red.), Standardy współczesnej administracji i prawa administracyjnego, Wolters Kluwer, War-szawa, Łódź 2019, s. 84–97.
  41. Romaniuk P., Wyzwania stawiane administracji publicznej w zakresie rozwoju e-usług, [w:] Z. Duniewska, M. Stahl, A. Rabiega-Przyłęcka (red.), Standardy współczesnej administracji i prawa administracyjnego, Wolters Kluwer, Warszawa, Łódź 2019, s. 271–282.
  42. Schmidt-Aßmann E., Dogmatyka prawa administracyjnego. Bilans rozwoju, reformy i przyszłych zadań, Wolters Kluwer, Warszawa 2022.
  43. Sikorski S., Administracja ochrony zdrowia w Polsce – między świadczeniem a reglamentacją, Wolters Klu-wer, Warszawa 2021.
  44. Siuciński R., Prawo do dobrej administracji w ujęciu komparatystycznym, [w:] J. Zimmermann (red.), Aksjo-logia prawa administracyjnego, t. 1, Wolters Kluwer, Warszawa 2017, s. 801–813.
  45. Stabryła A., Kierunki badań nad rozwojem systemów informacji menedżerskiej, [w:] R. Borowiecki, J. Czekaj (red.), Zarządzanie zasobami informacyjnymi w warunkach nowej gospodarki, Difin, Warszawa 2010, s. 21–45.
  46. Stamoulis D., Platis C., Sepetis A., Psomiadi M.E., Pierrakos G., Knowledge management driven information systems for improved services in the social administration field, „International Journal of Caring Sciences” 2020, t. 13, nr 2, s. 1480–1488, http://www.internationaljournalofcaringsciences.org/docs/77_1_platis_special_13_2.pdf [dostęp: 27.03.2024].
  47. Stelkens U., Andrijuaskaité A., Marique Y., Mapping, explaining, constructing the effectivness of the pan-european principles of good administration overall assessment, [w:] U. Stelkens, A. Andrijuaskaité (red.), Good Administration and the Council of Europe. Law, Principles, and Effectivness, Oxford University Press, Oxford 2020.
  48. Stelkens U., Andrijuaskaité A., The pan-European general principle of good administration as a ‘coherent whole’, [w:] U. Stelkens, A. Andrijuaskaité (red.), Good Administration and the Council of Europe. Law, Principles, and Effectivness, Oxford University Press, Oxford 2020, s. 19–54, https://doi.org/10.1093/oso/9780198861539.003.0002.
  49. Szpor G., Czaplicki K. (red.), Internet. Publiczne bazy danych i Big data, C.H. Beck, Warszawa 2014.
  50. Szpor G., Kmieciak Z., Ganczar M. (red.), Jawność i jej ograniczenia. Skuteczność regulacji, t. 3, C.H. Beck, Warszawa 2013.
  51. Szpor G., Prawo informatyczne – od piratów do niewolników w cyberprzestrzeni, [w:] A. Tarwacka (red.), Tempora mutantur cum legibus. Księga jubileuszowa z okazji 20-lecia Wydziału Prawa i Administracji Uni-wersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wolters Kluwer, Warszawa 2019, s. 182–198.
  52. Szustakiewicz P., Problemy dostępu do informacji publicznej na tle orzecznictwa sądów administracyjnych, „Samorząd Terytorialny” 2015, nr 4, s. 58–71.
  53. Tylec G., Misztal-Konecka J. (red.), Wizja europejskiego społeczeństwa informacyjnego i jej realizacja w prawie polskim, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
  54. Ura E., Działania podejmowane przez administrację rządową w okresie pandemii COVID-19, „Acta Iuridica Resoviensia” 2022, t. 38, nr 120, s. 294–305, https://doi.org/10.15584/actaires.2022.
  55. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywie-niowego oraz wyrobów medycznych, t.j. Dz.U. 2023, poz. 826.
  56. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, t.j. Dz.U. 2024, poz. 572.
  57. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, t.j. Dz.U. 2024, poz. 416.
  58. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa, t.j. Dz.U. 2023, poz. 552.
  59. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, t.j. Dz.U. 2024, poz. 1145.
  60. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, t.j. Dz.U. 2023, poz. 571.
  61. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, t.j. Dz.U. 2023, poz. 682 ze zm.
  62. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów, t.j. Dz.U. 2021, poz. 178.
  63. Voßkuhle A., Expertise und Verwaltung, [w:] H.H. Trute, T. Groß, H.C. Röhl, C. Möllers (red.), Allgemeines Verwaltungsrecht – zur Tragfähigkeit eines Konzepts, Mohr Siebeck, Tybinga 2008, s. 637–664.
  64. Wiedza, [w:] Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/wiedza;2535847.html [dostęp: 28.03.2024].
  65. Wierzbowski M., ReNEUAL a europeizacja i unifikacja prawa administracyjnego, [w:] J. Jagielski, M. Wierz-bowski (red.), Prawo administracyjne dziś i jutro, Wolters Kluwer, Warszawa 2018, s. 311–314.
  66. Wilkowska-Kołakowska D., Rola rzeczoznawców majątkowych i geodetów w gospodarowaniu nieruchomo-ściami w gminie, „Samorząd Terytorialny” 2016, nr 1–2, s. 127–138.
  67. Wyrok NSA z 18 kwietnia 2024 r., II GSK 1850/23, LEX 3730827.
  68. Wyrok NSA z 19 kwietnia 2023 r., II OSK 2867/21, LEX 3555571.
  69. Wyrok NSA z 22 listopada 2022 r., III OSK 6189/21, LEX 3451892.
  70. Wyrok WSA w Gdańsku z 27 marca 2024 r., II SA/Gd 1073/23, LEX 3706077.
  71. Wyrok WSA w Gdańsku z 5 października 2016 r., II SA/Gd 166/16, LEX 2154259.
  72. Wyrok WSA w Gliwicach z 7 maja 2021 r., II SA/Gl 1142/20, LEX 3188329.
  73. Yucebas E., The transformation of the public administration in the multi-level governance era, [w:] T.U. Uysal, C. Aldemirv (red.), Multi-Level Governance in Developing Economies, IGI Global, Hershey 2019, s. 23–41.
  74. Zadworna S., Opinia biegłego a raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, „Roczniki Admini-stracji i Prawa” 2023, nr 4, s. 237–248.
  75. Żukowski L.J., Ochrona zdrowia psychicznego w prawie administracyjnym, C.H. Beck, Warszawa 2021.