Abstrakt
Analiza uprawnia do sformułowania tezy, że zasada równości materialnej wyborów, pomimo jej wyinterpretowania z konstytucji przez SN już w latach sześćdziesiątych, oznacza standard, który w dalszym ciągu wypełniany jest treścią prawną drogą orzecznictwa sądowego, reagującego na problemy praktyki jej wdrażania. Dziś już nie ma wątpliwości, że zasada ta stała się ważnym elementem law of the land, choć nie będą milkły spory, czy SN — w słusznym skądinąd celu — nie poszedł za daleko w interpretowaniu XIV poprawki do konstytucji. Działał jednak w warunkach presji społecznej, a konsekwencje reapportionment revolution potwierdzają, że ta interwencja SN przyniosła skutki pozytywne dla demokratycznych przekształceń ustrojowych.
Zasada one person – one vote, uwzględniająca ilościowe aspekty równości materialnej, jest dziś powszechnie w USA stosowana, a wypracowane przez SN standardy wytyczają postępowanie władz stanowych w tej dziedzinie. Znacznie bardziej złożony jest problem jakościowych aspektów równości materialnej. SN stworzył podstawy do uznawania praktyki gerrymandering za sprzeczną z konstytucją, ale otwarte, nie w pełni wyjaśnione przez SN jest zagadnienie przesłanek umożliwiających stwierdzenie, kiedy sprzeczna z konstytucją praktyka występuje, a także jakie grupy mogą się na taką dyskryminację powoływać.
Zasadnicze znaczenie we współczesnej praktyce ustrojowej zyskał natomiast inny problem, związany z jakościowym aspektem równości materialnej wyborów. To właśnie zjawisko okręgów wielomandatowych wzbudza dzisiaj największe kontrowersje, a mniejszości rasowe i etniczne w tym właśnie mechanizmie, a zwłaszcza w wyborze organów metodą at large, widzą największe zagrożenie dla realizacji swych interesów. Uważają bowiem – co zresztą wielokrotnie potwierdzała praktyka wyborcza schematu „zwycięzca zabiera wszystko” w warunkach okręgu wielomandatowego prowadzi do sytuacji, gdy większość wybiera swych reprezentantów, natomiast grupy mniejszościowe nie mają takiej szansy, którą mogłyby uzyskać, gdyby wielomandatowy okręg został podzielony na okręgi jednomandatowe, gdyż wówczas choćby w jednym z nich mogłaby powstać szansa wyboru kandydata preferowanego przez grupy mniejszościowe.
Współczesne przypadki dyskryminacji, wobec powszechnego zastosowania zasady one person - one vote, wiążą się więc dzisiaj z bardziej subtelną, znacznie trudniejszą do prawnego rozstrzygnięcia i praktycznego wyegzekwowania sferą zapewnienia stosownego (uwzględniającego legitymowane interesy rozpoznawalnych grup społecznych) składu organów wybieralnych. Zaznaczyć przy tym warto, że dotyczy to w zasadzie jedynie aspektu jakościowego równości materialnej, który jest wyrazem specyficznego podejścia amerykańskiego orzecznictwa sądowego i nauki prawa konstytucyjnego, odbiegającym od klasycznego rozumienia równości materialnej w piśmiennictwie prawnokonstytucyjnym.
Walka o równość materialną wyborów przeszła więc znamienną ewolucję: od rażących, mających powszechny zasięg praktyk naruszania równości materialnej wyborów drogą malapportionment (przed wkroczeniem SN i dokonaniem się reapportionment revolution), po stanie się zasady one person – one vote nie kwestionowanym standardem ustrojowym i skupienie się organów ochrony prawnej na znacznie bardziej subtelnych przejawach naruszeń równości materialnej, które rodzi zderzenie historycznie ukształtowanych struktur ustrojowych z dynamiką procesów narodowościowych, a zwłaszcza ze wzrastającym udziałem w strukturze społecznej i zwiększającymi się aspiracjami politycznymi mniejszości rasowych i etnicznych.
The analysis enables a thesis to be formulated, according to which the rule of substantive equality of elections, despite its interpretation out of the constitution by the Supreme Court already in the 1960s, means a standard which is still being filled with legal contents via jurisprudence reacting to the practical problems of its implementation. Today, there is no longer any doubt that this rule has become an important element of the law of the land, although the disputes claiming that the Supreme Court - while acting with a right purpose in mind - has gone too far with its interpretation of the 14th Amendment to the Constitution will not cease. The Supreme Court acted under the conditions of societal pressure, however, and the consequences of the reapportionment revolution confirm that this intervention of the Supreme Court yielded positive effects in terms of democratic constitutional transformations.
The one person - one vote principle, which takes into account the quantitative aspects of substantive equality, is widely applied in the USA today and the standards developed by the Supreme Court guide the conduct of state authorities in this area. Much more complex is the problem of the qualitative aspects of material equality. The Supreme Court has laid the groundwork for declaring the practice of gerrymandering as unconstitutional, but an open issue, not fully clarified by the Supreme Court, is the rationale for determining when an unconstitutional practice occurs, as well as which groups can claim such a discrimination.
In contrast, another problem, related to the qualitative aspect of substantive equality of elections, has become of key importance in the contemporary constitutional practice. It is the phenomenon of multiple seat constituencies that is the most controversial today, and racial and ethnic minorities perceive this very mechanism, and especially the election of authorities by the at large method, as the greatest threat to the realisation of their interests. They believe that - as has been repeatedly confirmed by electoral practice - the “winner takes it all” scheme in a multiple seat constituency leads to a situation where the majority elects its representatives, while minority groups do not have the opportunity they would have had if the multiple seat constituency had been split into single seat constituencies, because then at least in one of them a chance to elect the candidate preferred by the minority groups could have materialised.
Contemporary cases of discrimination, in view of the widespread application of the one person - one vote principle, are therefore nowadays related to the more subtle, much more difficult to legally resolve and practically enforce sphere of ensuring an appropriate (taking into account the legitimate interests of identifiable social groups) composition of elected bodies. It is worth noting in this regard that this applies in principle only to the qualitative aspect of substantive equality, which is an expression of the specific approach of American jurisprudence and constitutional law science, which deviates from the classical understanding of substantive equality provided for in legal and constitutional literature.
The struggle for substantive equality of elections has thus undergone a significant evolution: from drastic and widespread practice violating the substantive equality of elections through malapportionment (before the Supreme Court intervention and the reapportionment revolution), to the one person – one vote rule becoming an unquestionable constitutional standard and the legal protection bodies focussing on the much more subtle manifestations of violations of the substantive equality, which leads to a historical clash between the shaped constitutional structures and the dynamics of ethnic processes, and in particular, with the increasing participation of racial and ethnic minorities in the societal structure and their increasing political aspirations.
