Opublikowane
2008-03-30
Słowa kluczowe
- Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Wspólnoty Europejskiej),
- reforma,
- prawo Wspólnot Europejskich,
- Unia Europejska (UE),
- Treaty establishing a Constitution for Europe,
- reform,
- European Communities law,
- European Union (EU)
...Więcej
Less
Abstrakt
Przedstawiciele dwudziestu siedmiu państw członkowskich Unii Europejskiej podpisali uroczyście 13 grudnia 2007 r. Traktat zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, nazwany od miejsca podpisania - Traktatem z Lizbony (TL) . Dokument ten składa się z siedmiu artykułów, jedenastu protokołów dołączonych do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) oraz Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, dwóch protokołów załączonych do samego Traktatu z Lizbony, załącznika w postaci tablic ekwiwalencyjnych oraz zbioru sześćdziesię ciu pięciu deklaracji, zawartych w Akcie końcowym. Najistotniej ze wydają się dwa pierwsze artykuły TL, gdyż w art. 1 w 61 punktach wymienione są zmiany dokonane w TUE, a w art. 2 w 295 punktach zmiany dokonane w dotychczasowym TWE, który odtąd ma nosić nazwę Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). W art. 3 TL mowa jest o tym, iż traktat ten został zawarty na czas nieograniczony, w art. 4 TL wskazane są załączone do traktatu protokoły, w art. 5 TL wskazuje się, że tablice zbieżności (tzw. tablice ekwiwalencyjne) stanowią załącznik do traktatu. Zgodnie z art. 6 TL, traktat ma wejść w życie 1 stycznia 2009 r. po złożeniu wszystkich ratyfikacji przez państwa członkowskie UE. W przypadku gdyby nie doszło do złożenia wszystkich ratyfikacji w tym terminie, traktat wejdzie w życie miesiąc po złożeniu ostatniej ratyfikacji. Założenie jest takie, by TL zaczął obowiązywać przed kolejnymi wyborami do Parlamentu Europejskiego, tak by również nowa Komisja Europejska była wybierana według nowej formuły. W art. 7 TL podane są 23 języki stanowiące języki autentyczne dla tekstu tego aktu prawnego.
The Treaty of Lisbon was signed on 13th December 2007 by representatives of 27 EU Member States after almost three years of incertitude as to the further fate of the Treaty establishing the Constitution for Europe (2004). It significantly amends the present Treaty on European Union and the Treaty establishing the European Community (which would be renamed as the "Treaty on functioning of the European Union") and should enter into force on 1 January 2009, after all Member States have deposited the instruments of ratification. The modifications introduced by the Treaty of Lisbon in many aspects reflect the changes agreed in the Treaty establish ing the Constitution for Europe, however it does not constitute a s of the latter Treaty. Some important provisions of the Constitution for Europe were a simple repetition not inserted into the amending treaty in order to reduce the risk of "non-ratification" (with the main examples of the clause of primacy or Minister of Foreign Affaires). On the other hand some new solutions, not provided in the Constitutional Treaty, were added to the Lisbon Treaty, for the same reason. The main aim of the article is to point out and assess the modifications introduced by the Treaty of Lisbon in respect both to the present legal situation and to the solu tions proposed in the Constitution for Europe. The authors undertake a task to evaluate the real "reforming value" of the Lisbon Treaty. To avoid associations with the Constitutional Treaty, it was decided to retain the structure of two treaties: Treaty on European Union and Treaty on functioning of the European Union instead of replac ing them by one Treaty. The European Union will replace and succeed the European Community, thus becoming a coherent international organization equipped with legal personality. One of the consequences of this fundamental change will be the s sion of the three pillar structure of the EU, established in the Treaty of Maastricht e suppres in 1992. The paper examines modifications introduced by the Lisbon Treaty in the following fields: the protection of fundamental rights (concentrating on the inclusion of the Charter of Fundamental Rights and the potential accession by the EU to the European Convention on Human Rights); the future Common Foreign and Security Policy, the Area of Freedom, Security and Justice, institutional changes (in the functioning of the European Council, Council, European Parliament, Commission, European Court of Justice and advisory bodies); the role of national parliaments, as well as changes brought to the substantial EC law (i.e. the suppression of the notion of "common market" or the addition f some new competences for the EU). The political reasons for not retaining some solutions proposed by the Constitutional Treaty and for adding some new modifications caused that the reform introduced by the Treaty of Lisbon is certainly "milder" than the one planned in the Treaty estab lishing the Constitution for Europe. Many necessary institutional changes are post poned for several years and made dependant of the further unanimous decisions of the European Council. Some solutions concerning substantial law (like the suppres sion from the list of EU aims the protection of the undistorted competition) were introduced only to ease the ratification process in Member States of the EU (par ticularly France). This escape from the "shadow" of the Constitution for Europe reduced the reforming value of the Treaty of Lisbon. Certainly the main aim of the Constitution, namely the "simplification" of the system of EU law was not achieved. Still the authors are of the opinion that the reforms introduced by this Treaty were not apparent as they may lead to the better functioning of the European Union.
Bibliografia
- Barcz J., Na drodze do „Traktatu reformującego” UE - główne problemy proceduralne i instytucjonalne, „Europejski Przegląd Sądowy” 2007, nr 9, s. 4-17.
- Barcz J., Problem ujednolicenia reżimu prawnego Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości - w sprawie art. 42 TUE (tzw. procedura kładki), „Europejski Przegląd Sądowy” 2006, nr 10, s. 4-16.
- Barnard C., The Substantive Law of the EU. The Four Freedoms, Oxford University Press, Oxford 2004.
- Biernat S., Możliwe następstwa odmowy ratyfikacji traktatu konstytucyjnego przez jedno lub kilka państw członkowskich, [w:] S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy - przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Burca G. de, Human rights. The Charter and Beyond, Jean Monnet Working Paper 10/01, www.jeanmonnetprogram.or/papers/01/013601.html.
- Burca G. de, The drafting of the European Union Charter of fundamental rights, „European Law Review” 2001, nr 26, s. 126-138.
- Calleja D., Vignes D., Wagenbaur R. (red.), Commentaire MEGRET. Le droit de la CEE 5. Dispositions fiscales. Rapprochement des legislations, Editions de l’Universite de Bruxelles, Bruxelles 1993.
- Całus A., Typologia aktów prawnych w projekcie konstytucji dla Europy, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2004, nr 2, s. 5-22.
- Cichocki M.A. (oprac.), Reforma Unii Europejskiej. Polska perspektywa. Główne tezy raportu, „Forum Natolińskie” 2007, nr 2(10).
- Cichocki M.A., Osica O., Reczkin K., Szpunar M., Trzaskowski R., Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy. Analiza zaproponowanych zmian w stosunku do istniejących zapisów traktatowych, „Analizy natolińskie” 2005.
- Costa J.-P., La Convention europeenne des droits de Thomme, la Charte des droits fondamentaux de l’Union europeenne et la problematique de Eadhesion de l’Union europeenne a Conwention, EUI Working Paper LAW, No. 2004/5, http://www.iue.it/PUB/law04-5.pdf.
- Czapliński W., Kilka uwag o sądowej ochronie praw jednostek przed decyzjami Rady Bezpieczeństwa ONZ, [w:] J. Menkes (red.), Prawo międzynarodowe. Księga pamiątkowa Prof. Renaty Szafarz, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, Warszawa 2007.
- Czapliński W., Odpowiedzialność państwa członkowskiego za akty organizacji międzynarodowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, z. 2, s. 105-118.
- Czerwińska K., Traktat konstytucyjny - zmiany w zakresie polityki społecznej i polityki zatrudnienia, „Nowa Europa” (numer specjalny) 2007, nr 1, http://www.natolin.edu.pl/publikacje_ne.html.
- Dyrektywa 2001/84/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki, Dz.U. L 272 z 13.10.2001.
- Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej. Tekst mający znaczenie dla EOG, Dz.U. L 157 z 30.04.2004.
- Dyrektywa 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (wersja ujednolicona), Dz.U. L 376 z 27.12.2006.
- Dyrektywa 2006/116/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych (wersja ujednolicona), Dz.U. L 372 z 27.12.2006.
- Dyrektywa 98/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 1998 r. w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych, Dz.U. L 213 z 30.7.1998.
- Dyrektywa 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów, Dz.U. L 289 z 28.10.1998.
- Dyrektywa Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin, Dz.U. L 251 z 3.10.2003.
- Foubert P., Lenaerts K., Social Rights in the Case Law of the European Court of Justice. The Impact of the Charter of Fundamental Rights of the European Union on Standing Case Law, „Legal Issues of Economic Integration” 2001, nr 28, s. 267-296.
- Fryźlewicz M., Kategorie aktów prawnych w traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy, [w:] S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Gormley L.G., Competition and Free Movement: Is the Internal Market the Same as a Common Market?, „European Business Law Review” 2002, nr 13.
- Górka M., Udział Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych w procedurach legislacyjnych w Unii Europejskiej, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 2, s. 79-93.
- Grzeszczak R., Rola parlamentów narodowych w procesie legislacji wspólnotowej jako strażników zasady pomocniczości, [w:] S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Hambura S., Muszyński M., Karta Praw Podstawowych z komentarzem, Studio "Sto", Bielsko-Biała 2001.
- Horała Ł., Zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w Unii Europejskiej, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 1(19), s. 17-44.
- Jasiński F., Nabycie mocy prawnie wiążącej przez Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej - refleksje teoretyczne, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2003, nr 1 (12), s. 5-20.
- Kańska K., Ochrona praw podstawowych w pracach Konwentu, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2003, nr 3(14), s. 5-16.
- Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz.U. UE C 303 z 14.12.2007.
- Kłaczyńska K., Podział kompetencji między Unią Europejską a państwami członkowskimi według Konstytucji Europejskiej, „Państwo i Prawo” 2005, nr 3, s. 53-66.
- Komobis-Romanowska D., Karta Praw Podstawowych w unijnym porządku prawnym, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2003, nr 2(13), s. 35-42.
- Koncewicz T.T., Karta Praw Podstawowych: Orzecznictwo, głupcze, „Rzeczpospolita” z 18 grudnia 2007 r.
- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284.
- Kovar R., Simon D., La citoyennete europeenne, „Cahier de droit europeen” 1993, nr 3-4.
- Kowalik-Bańczyk K., Porównanie systemu kompetencji Unii Europejskiej w Konstytucji dla Europy z dotychczasowym systemem, [w:] S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Kożuch M., Wzmocnienie ochrony praw podstawowych?, [w:] S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Kranz J., „ Traktat reformujący” UE - podejmowanie decyzji w Radzie większością kwalifikowaną, [w:] J. Barcz (red.), Traktat reformujący Unię Europejską. Mandat Konferencji Międzyrządowej – analiza prawno-polityczna. Wnioski dla Polski, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2007.
- Kruk M., Uwagi o projekcie Traktatu ustanawiającego Konstytucją dla Europy (prawnokonstytucyjny punkt widzenia), „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 2.
- Kurcz B., Komentarz do art. 48 TUE, [w:] K. Lankosz (red.), Traktat o Unii Europejskiej. Komentarz, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 2003.
- Lenaerts K., Smijter E. de, A Bill of Rights for the European Union, „Common Market Law Review” 2001, nr 38, s. 273-300.
- Łazowski A., Obywatelstwo Unii Europejskiej - uwagi teoretyczne i praktyczne w dziesięć lat po wejściu w życie Traktatu z Maastricht, [w:] E. Piontek, A. Zawidzka (red.), Szkice z prawa Unii Europejskiej, t. I, Zakamycze, Kraków 2003.
- Maroń H., Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych wg projektu Konstytucji Europejskiej, „Państwo i Prawo” 2007, nr 7, s. 100-110.
- Miąsik D., Application of general principles of EC law by Polish courts - is the European Court of Justice receiving a positive feedback?, [w:] U. Bernitz, J. Nergelius, C. Cardner, The General Principles of European Community Law in a Process of Development, Wolters Kluwer, 2008.
- Mik C., Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 2000.
- Miszczak K., Traktat Reformujący - proponowane zmiany w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE, [w:] J. Barcz (red.), Traktat reformujący Unię Europejską. Mandat Konferencji Międzyrządowej – analiza prawno-polityczna. Wnioski dla Polski, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2007.
- Molinier J., Droit du marche interieur europeen, L.G.D.J., Paris 1995.
- Morijn J., Judicial Reference to the EU Fundamental Rights Charter. First experiences and possible prospects. Working Papers University of Coimbra, 2.02.2005, http://www.fd.uc.pt/hrc/working_papers/john_morjin.pdf.
- Mortelmans K., The Common Market, The Internal Market and The Single Market, What s in a Market?, „Common Market Law Review” 1998, nr 35.
- Muszyński M., Opieka dyplomatyczna i konsularna w prawie wspólnotowym, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2002, nr 3, s. 143-167.
- Osica O., W stronę unii obronnej? Przyszłość EPBiO po fiasku traktatu konstytucyjnego, „Nowa Europa” (numer specjalny) 2007, nr 1, http://www.natolin.edu.pl/publikacje_ne.html.
- Parker G., Buck T., Benoit B., Key clause dropped from draft EU treaty, „The Financial Times” z 21 czerwca 2007 r.
- Peers S., EU Reform Treaty Analysis no. 2.2. Foreign policy provisions of the revised text of the Treaty on the European Union (TEU), Statewatch Analysis, 2 sierpnia 2007.
- Peers S., The EUs draft Reform Treaty, Statewatch analysis: The EU’s draft Reform Treaty, 2007, www.statewatch.org.news/2007/aug/eu-reform-treaty.
- Piechowiak M., Aksjologiczne podstawy Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, „Studia Prawnicze” 2003, nr 1, s. 5-29.
- Planavova-Latanowicz J., Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i ochrona praw podstawowych, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000.
- Półtorak N., Instrumenty prawne w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 1, s. 5-16.
- Reich N., Binnenmarkt ais Rechtsbegriff, „Europaische Zeitschrift fur Wissenschaftsrecht” 1991, nr 7.
- Rozporządzenie Rady (WE) NR 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin, Dz.U. L 227 z 1.9.1994.
- Rozporządzenie Rady (WE) Nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, Dz.U. L 11 z 14.1.1994.
- Rozporządzenie Rady (WE) NR 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych, Dz.U. L 3 z 5.1.2002.
- Słojewska A., Tusk: do Karty wrócimy, „Rzeczpospolita” z 4 grudnia 2007 r.
- Somek A., Postconstitutional Treaty, „German Law Journal” 2007, nr 8(12).
- Szwarc M., Współpraca sądowa w sprawach karnych i współpraca policyjna w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 3-4, s. 27-37.
- Szwarc M., Współpraca sądowa w sprawach karnych i współpraca policyjna w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy, „Przegląd Prawa Europejskiego” 2005, nr 3-4, s. 27-37.
- Szwarc M., Zróżnicowana integracja i wzmocniona współpraca w prawie Unii Europejskiej, "Prawo i Praktyka Gospodarcza", Warszawa 2005.
- Szwarc-Kuczer M., Konwencja z Prum - porażka idei wzmocnionej współpracy w ramach instytucjonalnych UE, [w:] J. Barcz (red.), Konwencja z Prum. Eksperyment prawotwórczy w Unii Europejskiej, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2007.
- Szydło M., Swobody rynku wewnętrznego a reguły konkurencji, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń 2005.
- Tempest M., Wintour P., Blair denies climbdown over EU deal, „Guardian” z 22.06.2007 r.
- The drafting of the European Union Charter of fundamental rights, „European Law Review” 2001, nr 26.
- Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, Dz.U. UE C 310 z 12.12.2004.
- Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., Dz.U. UE C 306 z 17.12. 2007.
- Vranes E., The Finał Clauses of the Charter of Fundamental Rights - Stumbling Blocks for the First and Second Convention, European Integration Online Papers (EIoP) 2003, t. 7, nr 7, http://eiop.or.at/eiop/texte/2003-007a.htm.
- Wentkowska A., Europejski Trybunał Sprawiedliwości a Europejski Trybunał Praw Człowieka - konkurencyjność kompetencji czy współdziałanie?, S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, "Zakamycze", Kraków 2005.
- Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz.U. UE C 115 z 9.05.2008.
- Wessels W., A ‘Saut constitutionnel’ out of an intergovernmental trap? The provisions of the Constitutional Treaty for the Common Foreign, Security and Defence Policy, [w:] J. Weiler, P. Eisgruber (red.), Altneuland: The EU Constitution in a Contextual Perspective, Jean Monnet Working Paper 5/04, http://www.jeanmonnetprogram.org/papers/04/040501-17.html.
- Wessels W., The Constitutional Treaty within a Fusion Trend?, „Forum Natolińskie” 2005, nr 1(2).
- Winczorek P., Karta Praw Podstawowych a polska Konstytucja, „Rzeczpospolita” z 15 grudnia 2007 r.
- Wojtowicz K., Projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucją dla Europy - podstawy ustroju i porządku prawnego Unii Europejskiej, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 2, s. 13-36.
- Wróbel A., Karta Praw Podstawowych -zagrożenie dla wolności konstytucyjnych w Polsce?, wprowadzenie do nr 11 „Europejskiego Przeglądu Sądowego” 2007, nr 11.
- Wróbel A., Pojęcie wspólnego rynku i rynku wewnętrznego a swobody wspólnotowe, [w:] J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2005.
- Wyrok z 11 października 2007 r. w sprawie C-117/06 Mollendorf niepubl.
- Wyrok z 12 grudnia 2006 r. w sprawie T-228/02 L'Organisation des moudjahiddines du peuple d’Iran v. Rada UE, Zb. Orz. 2006, s. 11-4665.
- Wyrok z 12 lipca 2006 r. w sprawie T-253/02 Chafiąue Ayadi v. Rada UE, Zb. Orz. 2006, s. 11-2139.
- Wyrok z 12 lipca 2006 r. w sprawie T-49/04 Faraj Hassan v. Rada UE i KE, Zb. Orz. 2006, s. 11-52.
- Wyrok z 13 września 2005 r. w sprawie C-176/03 Komisja v. Rada UE, Zb. Orz. 2005, s. 1-7879.
- Wyrok z 17 lutego 1996 r. w sprawie C-249/96 Grant, Zb. Orz. 1996, s. 1-621.
- Wyrok z 17 maja 2001 r. w sprawie C-340/99 TNT Traco,Zb. Orz. 2001, s.1-4109.
- Wyrok z 17 września 2002 r. w sprawie C-413/99 Baumbast i R., Zb. Orz. 2002, s. 1-7091.
- Wyrok z 21 września 2005 r. w sprawie T-306/01 Yusuf i Al Bakaraat International Foundation v. Rada UE i KE, Zb. Orz. 2005, s. 11-3533.
- Wyrok z 21 września 2005 r. w sprawie T-315/01 Kadi v. Rada UE i KE, Zb. Orz. 2005, s. 11-3649.
- Wyrok z 23 października 2007 r. w sprawie Komisja v. Rada UE, niepubl.
- Wyrok z 25 lipca 2002 r. w sprawie C-50/00 P, Union de Peąuehos Agricułtores v. Rada, Zb. Orz. 2002, s. 1-6677.
- Wyrok z 26 czerwca 2001 r. w sprawie C-173/99 BECTU, Zb. Orz. 2001, s. 1-4881.
- Wyrok z 27 czerwca 2006 r. w sprawie C-540/03 Parlament Europejski v. Rada UE, Zb. Orz. 2006, s. 1-5769.
- Wyrok z 27 lutego 2007 r. w sprawach połączonych C-354/04 P, Gestoras Pro Amnistia, Juan Man Olano Olano, Julen Zelarain Errasti v. Rada, Zb. Orz. 2007, s. 1579.
- Wyrok z 30 maja 2002 r. w sprawie T-177/01 Jego Quere, Zb. Orz. 2002, s. 11-2365.
- Wyrok z 30 stycznia 2002 r. w sprawie T-54/99 Max-mobil, Zb. Orz. 2002, s. II-313.
- Wyrok z 31 maja 2001 r. w sprawach połączonych C-122/99 P i C-125/99 P., D. i Szwecja v. Rada, Zb. Orz. 2001, s. 1-4319.
- Wyrok z 31.05.2001 r. w sprawach połączonych C-122/99 i C-125/99 P.D. i Szwecja v. Rada, Zb. Orz. 2001, s. 1-4319.
- Wyrok z 4 października 1991 r. w sprawie C-159/90 Society for the Protection of Unborn Children Irelandp. Grogan i in., Rec. 1991, s. 1-4685.
- Wyrozumska A., „Traktat reformujący” UE - umocnienie ochrony praw podstawowych (status Karty Praw Podstawowych i przystąpienie UE do EKPCz), [w:] J. Barcz (red.), Traktat reformujący Unię Europejską. Mandat Konferencji Międzyrządowej – analiza prawno-polityczna. Wnioski dla Polski, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2007.