Prześlij tekst
Nr 2 (176) (2008)
Artykuły

Przedstawicielstwo ustawowe jako forma reprezentacji

[Statutory representation as a form of representation]

PDF
  • Wojciech Szydło
Wojciech Szydło
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

Opublikowane 2008-04-29

Słowa kluczowe

  • reprezentacja prawna,
  • przedstawicielstwo,
  • prawo cywilne,
  • legal representation,
  • representation,
  • civil law
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Przedstawicielstwo ustawowe jako forma reprezentacji: [Statutory representation as a form of representation]. (2008). Studia Prawnicze The Legal Studies, 2 (176), 87-129. https://doi.org/10.37232/sp.2008.2.5

Abstrakt

Generalną konstrukcją przypisywania określonemu podmiotowi skutków cudzych działań, polegających na stanowieniu, zmianie lub zniesieniu uprawnień i obowiązków we własnej sferze prawnej, jest konstrukcja reprezentacji. To dzięki niej istnieje możliwość skutecznego dokonywania działań w zastępstwie i dla innej osoby, choć, co oczywiste, kompetencja reprezentanta do działania wynikająca z tej konstrukcji prawnej wydaje się wtórna w stosunku do pierwotnej kompetencji reprezentowanego, przysługującej mu jako osobie, w której sferze prawnej realizują się lub mają się zrealizować skutki prawne danej aktywności. W sposób ogólny można zatem przyjąć, że z instytucją reprezentacji wiąże się możliwość wykonywania przez jakiś podmiot (reprezentanta) rozmaitych działań w imieniu innej osoby (reprezentowanego). Chodzi więc tu niewątpliwie o takie sytuacje, w których zamiast podmiotu uprawnienia udział w danej czynności bierze zupełnie inny podmiot. Reprezentacja jako konstrukcja prawna stanowi tym samym pewien mechanizm umożliwiający wywoływanie skutków prawnych w cudzej sferze prawnej przez zastąpienie przejawu woli reprezentowanego przejawem woli reprezentanta. Konsekwencją prawną jej zastosowania jest zatem niewątpliwie działanie samego reprezentowanego, co powoduje, że wszystkie skutki prawne takiego działania wystąpią (zrealizują się) nie w sferze prawnej reprezentanta, lecz w sferze wyłącznie zastąpionego. Wynikająca zaś stąd swego rodzaju tożsamość pomiędzy osobą, która dokonuje określonej czynności, a osobą, w której sferze prawnej mają powstać skutki tej czynności, jest konsekwencją występowania zasady autonomii woli podmiotów w kształtowaniu własnych stosunków prawnych, a zakres jej funkcjonowania dotyczy możliwości poszerzenia zakresu działania reprezentowanego, przejawiającego wolę występowania w obrocie prawnym przez reprezentanta.

 

The subject of the presented deliberations is the legal construction giving the possibility to attribute a given subject with effects of other entities' actions which actions consist of enactment, change, or abolishing of entitlements or obligations within own legal sphere-referred to as representation. Owing to such entitlement, the representative can act effectively on behalf of another person, even though, what is obvious, his competences arising from this legal construc tion seem to be secondary o the primary competence of repr is entitled to the representation, which he of given activities are realized or a person in whose legal sphere legal effects of given for are to be realized. Generally, one can assume that the institution of recents of representation is associated with the possibility to perform by a given subject a subject (the representative) various acts on behalf of another person (the represented). Representation as a legal construction constitutes, therefore, a mechanism, which makes it possible to cause legal effects in other entity's legal sphere by substitu tion of the to f the represented manifestation of will with the manifestation of will of the representative. Legal consequences of its execution are, therefore, acts of the represented subject, and as a result all legal consequences of such acts will take place only in the legal sphere of the all le the represented. In order to cause legal effects via other persons, the subject of the legal sphere has at his disposal - within the structure of representation - certain legal instru ments, among which the most important is the institution of representation. The is legislator expresses this issue clearly. One may quote in this point Article 95(1) of the Civil Code, which allows-of course with stipulations specified by law arising from the nature of the legal act-to execute legal actions via a representa or tive. What it means is that, if a given person (representative) signs a declaration of will on behalf of another person (the represented) and at the same time executes a legal action which, as long as it is within the representative's rights of acting on of the represented (authorisation), causes legal effects not for himself, but behalf of directly for the person represented by him. in the Polish legal system the source of competences authorising the represen In the tative to act can be either the will of the legislator or the will of the represented. Therefore, among the designata of the structure of representation, and according to Article 96 of the Civil Code, we can distinguish between statutory representation and proxy. Whenever the authorisation to act on behalf of the represented comes from his will, we are dealing with proxy. On the other hand, when the authorisa tion to execute legal actions on behalf of the represented arises as consequence of realization of an actual state, specified by provisions of law or a decision based on the provisions issued by court, or any administrative body therefore result ing from certain legal situations and independent of his will, we are dealing with statutory representation. Hence, we can assume that statutory representation has one common feature: the source of authorisation for the statutory representative is not a declaration of will of the represented. Differently, then, to proxy, statu tory representation is, in principle, imposed by law, because the will of the person for whom the representative shall be appointed has no influence on his choice, appointment or the scope of his authorisation (further functioning). A statutory representative is bound with a provision of law to represent a person, for whom he was appointed, which results in the situation, where any activities performed by him, regardless of the lack of will of the represented to act on his behalf, are executed on behalf f the represented person and with direct effect for this person enheme. The within her legal sphere. This means that appointing a representative of this kind should always take place according to the t e piace securing t interests. e represented person's intere Basing on the present specific legal regulations, a wide group of subjects can Call be recognized statutory representatives. First of all we must point out, that a clas sic example are parents, having their parental authorities over minors (see Art. 98 of Family and Guardianship Code); carers who are obliged to take care of a minor (see Art. 155 (2) of FGC), or of a totally incapacitated who does not stay under parental authority (see Art. 13 (2) of the Civil Code); guardians appointed for the partially incapacitated (see Art. 16 (2) of the CC); temporary advisers ap pointed during the proceedings for incapacitation (see Art. 549 (2) of the Code of Civil Procedure); as well as heads of government offices, within the r meaning of provisions on employees of government offices, especially general directors of offices who who, basing on the provisions of Art 17 (1) of the Act of August, 8 1996 on the execution of State Treasury amended), who represent the State Competencies (Dz. U. No 106, item 493, as Treasury with reference to property they were entrusted with, as well as in the scope of the tasks of their offices, as specified by separate provisions- therefore they have statutory authorisation to represent the State Treasury. Additionally, within the statutory representation one can distin guish institutional representation - i.e. representation by a legally created organi sational body, which, as a whole is authorised to represent a given subject of civil law, within whose legal subjectivity he is operating acting outside on his behalf, and representation by an administrative body. The two above forms should be considered individual kinds of statutory representation. The presented examples of statutory representation, broadly analysed in this publication, show, that in the Polish legal system there are many subjects which, for various reasons and in the scope of execution of their own rights, are subject to competences of other persons appointed by the will of the legislator (either by virtue of law, or a provision issued by an administrative body)-their statutory representatives.

PDF

Bibliografia

  1. Banasiński C., Kulesza M., Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002.
  2. Bączyk M., Skutki prawne nieujawnienia pełnomocnictwa, „Państwo i Prawo” 1975, z. 7.
  3. Boć J., Prawo administracyjne, [w:] J. Boć, Prawo administracyjne, Kolonia Limited, Wrocław 2000.
  4. Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
  5. Czarnecka M., Ogródek T., Prawo energetyczne. Komentarz, Oficyna Wydawnicza "Branta", Bydgoszcz-Katowice 2007.
  6. Dąbek-Krajewska K., Pojęcie reprezentacji w spółce cywilnej, „Rejent” 1998, nr 6.
  7. Domański L., Instytucje kodeksu zobowiązań. Komentarz teoretyczno-praktyczny. Część ogólna, Marjan Ginter - Księgarnia Wydawnictw Prawniczych, Warszawa 1936.
  8. Dziurda M., Janota A., Miller M., Przychodzki M., Tupin R., Komentarz do ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Wydawnictwo Prawnicze "LexisNexis", Warszawa 2006.
  9. Ehlers D., Verwaltung und Verwaltungsrecht im demokratischen und sozialen Rechtsstaat, [w:] H.-U. Erichsen, D. Ehlers (red.), Allgemeines Verwaltungsrecht, Berlin 2002.
  10. Fabian J., Pełnomocnictwo, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1963.
  11. Gawlik B., [w:] S. Grzybowski (red.), System Prawa Cywilnego, t. I, Część ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  12. Gawlik B., Umowa know-how. Zagadnienia konstrukcyjne, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej” 1974, z. 3.
  13. Gawrylczyk W., Przedstawicielstwo, „Monitor Prawniczy” 2000, nr 12.
  14. Grążawski M., Podmiotowość i osobowość prawna w prawie administracyjnym, [w:] I. Skrzydło-Niżnik et al. (red.), Instytucje współczesnego prawa administracyjnego: księga jubileuszowa Prof. zw. dr. hab. Józefa Filipka, Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
  15. Grzybowski S., [w:] W. Czachórski (red.), System prawa cywilnego, t. I, Wrocław 1974.
  16. Grzybowski S., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, PWN, Warszawa 1985.
  17. Janiszewska B., Koncepcje dobrej wiary w przepisach prawa rzeczowego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
  18. Jurcewicz W., Z problematyki reprezentacji spółki prawa cywilnego, „Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego” 1982, nr 17-18.
  19. Korzan K., Kurator w postępowaniu cywilnym, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1966.
  20. Korzan K., Zastępstwo strony przez kuratora w postępowaniu cywilnym, „Nowe Prawo” 1964, nr 5.
  21. Kosik J., Zdolność państwowych osób prawnych w zakresie prawa cywilnego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1963.
  22. Kremis J., Z problematyki wyzysku w ujęciu kodeksu cywilnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1979, nr 3.
  23. Krzemiński J., Pełnomocnik w sądowym postępowaniu cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1971.
  24. Krzemiński Z., Pełnomocnictwo a tak zwany stosunek podstawowy, „Palestra” 1970, nr 2.
  25. Lang J., Zagadnienia wstępne. Typy norm w prawie administracyjnym, [w:] Z. Cieślak, J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Prawo administracyjne, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2001.
  26. Leszczyński L., Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 2001.
  27. Leszczyński L., Właściwości posługiwania się klauzulami generalnymi w prawie prywatnym. Perspektywa zmiany trendu, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1995, z. 3.
  28. Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Problem wad oświadczenia woli w czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela, [w:] Studia z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowej prof. dr. hab. Adama Szpunara, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa-Łódź 1983.
  29. Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Wady oświadczenia woli w polskim prawie cywilnym, Wydaw. Prawnicze, Warszawa 1973.
  30. Longchamps de Berier R., Polskie Prawo Cywilne. Zobowiązania, Księgarnia Wydaw. Gubrynowicz i Syn, Lwów 1939.
  31. Longchamps de Berier R., Zobowiązania (oprac. J. Górski), Księgarnia Akademicka, Poznań 1948.
  32. Machnikowski P., Weksel własny in blanco, Warszawa 2002.
  33. Michalak A., Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo, „Edukacja Prawnicza” 2004, nr 2.
  34. Miemiec M., Przedstawicielstwo w prawie administracyjnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1992, nr 189, s. 61-89.
  35. Mincer M., Pojęcia niedookreślone w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, „Nowe Prawo” 1984, nr 7-8.
  36. Moskwa L., Oświadczenia dorozumiane a swoboda formy czynności prawnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1983, nr 1.
  37. Nowacki J., Studia z teorii prawa, Zakamycze, Kraków 2003.
  38. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 maja 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo energetyczne, Dz.U. 2006 Nr 89, poz. 625.
  39. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o administracji rządowej w województwie, Dz.U. 2001 Nr 80, poz. 872.
  40. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o administracji rządowej w województwie, Dz.U. 2001 Nr 80, poz. 872.
  41. Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
  42. Orzeczenie SA z 16 lipca 1991 r., I ACr 171/91, „Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawach cywilnych i gospodarczych” 1993, R. I, poz. 33.
  43. Pazdan M., [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, C.H. Beck, Warszawa 2005.
  44. Pazdan M., [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, C.H. Beck, Warszawa 2004.
  45. Pazdan M., [w:] Z. Radwański (red.), System Prawa Prywatnego, t. II, Prawo cywilne - część ogólna, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 2002.
  46. Pazdan M., Dobra lub zła wiara osoby prawnej, [w:] W.J. Katner, T. Pajor, U. Promińska, M. Pyziak-Szafnicka, A. Szpunar, E. Wojnicka (red.), Studia z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesor Biruty Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, UŁ, Łódź 1997.
  47. Pazdan M., Pełnomocnik wspólnika lub wspólników spółki cywilnej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1999, t. V.
  48. Piątowski J.S. (red.), System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  49. Piekarski M., [w:] J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, Warszawa 1972.
  50. Pietrzykowski K., Bezprawność jako przesłanka odpowiedzialności deliktowej a zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje, [w:] M. Pyziak-Szafnicka (red.), Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, "Zakamycze", Kraków 2004.
  51. Płonka E., Mechanizm łączenia skutków działań prawnych z osobami prawnymi na przykładzie spółek kapitałowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994.
  52. Preussner-Zamorska J., Kwalifikacja działania pełnomocnika (problematyka przekroczenia granic umocowania), [w:] L. Ogiegło et al. (red.), Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, "Zakamycze", Kraków 2005.
  53. Pyzioł W., Nowe zasady reprezentacji cywilnoprawnej przedsiębiorstw państwowych, „Państwo i Prawo” 1983, z. 4.
  54. Pyzioł W., Reprezentacja cywilno-prawna przedsiębiorstwa państwowego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1980, nr XIII.
  55. Rabska T., Akty organizacji w gospodarce narodowej, [w:] Studia z zakresu prawa administracyjnego, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa-Poznań 1973.
  56. Radwański Z., [w:] S. Grzybowski (red.), System Prawa Cywilnego, t. I, Część ogólna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1985.
  57. Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania - część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2005.
  58. Radwański Z., Prawo cywilne — część ogólna, wyd. 4, C. H. Beck, Warszawa 1999.
  59. Radwański Z., Prawo cywilne - część ogólna, wyd. 6, Wydaw. C. H. Beck, Warszawa 2003.
  60. Radwański Z., Wykładnia oświadczeń woli, składanych indywidualnym adresatom, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1992.
  61. Radwański Z., Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.
  62. Redelbach A., Wstęp do prawoznawstwa, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1995.
  63. Rudnicki S., [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2007.
  64. Rzońca S.K., Instytucja zarządu w prawie cywilnym a zarząd majątkiem wspólnym małżonków, „Studia Cywilistyczne” 1981, t. XXXI, s. 93-152.
  65. Rzońca S.K., Pełnomocnik a posłaniec, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1992, R. XXV.
  66. Sołtysiński S., Szajkowski A., Szwaja J., Kodeks handlowy. Komentarz, t. 1, C. H. Beck, Warszawa 1997.
  67. Strzebińczyk J., [w:] E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2006.
  68. Strzebińczyk J., [w:] T. Smyczyński (red.), System Prawa Prywatnego. Prawo rodzinne i opiekuńcze, t. XII, C. H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2003.
  69. Strzebińczyk J., Prawo rodzinne, "Zakamycze", Kraków 2003.
  70. Szer S., Prawo cywilne. Część ogólna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
  71. Szpunar A., Stanowisko prawne pełnomocnika, „Przegląd Notarialny” 1949, t. 1.
  72. Szpunar A., Udzielenie pełnomocnictwa, „Przegląd Sądowy” 1993, nr 9.
  73. Szydło M., Konstytucyjne podstawy udziału państwa w działalności gospodarczej, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 6.
  74. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. 1964 Nr 9, poz. 59.
  75. Ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny, Dz.U. 1950 Nr 34, poz. 308.
  76. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, Dz.U. 2003 Nr 60, poz. 535.
  77. Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Dz.U. 2005 Nr 169, poz. 1417.
  78. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, Dz.U. 1996 Nr 106, poz. 493.
  79. Wiechuła P., Przedstawicielstwo ustawowe a pełnomocnictwo, „Jurysta” 2002, nr 6.
  80. Wiszniewski J., Zarys prawa cywilnego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
  81. Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, "Zakamycze", Kraków 1999.
  82. Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
  83. Wójcik K., Teoretyczna konstrukcja klauzuli generalnej, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1990, t. XLIV.
  84. Wyrok SA z 13 stycznia 1999 r., I ACa 851/98, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2003, nr 4.
  85. Wyrok SA z 3 lipca 1992 r., I ACr 323/92, OSA 1993, nr 7, poz. 47.
  86. Wyrok SN z 14 stycznia 1997 r., I CKN 42/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 62.
  87. Wyrok SN z 23 października 2001 r., I CKN 323/99, OSNIC 2002, nr 7-8, poz. 94.
  88. Wyrok SN z 27 września 1976 r., IV CR 368/76, OSNCP 1997, z. 9, poz. 167.
  89. Wyrok SN z 3 października 1972 r., III CZP 53/72, OSN 1973, nr 10, poz. 164.
  90. Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 1973 r., III CRN 77/72, OSNCP 1974, nr 2, poz. 31.
  91. Wyrok SN z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 21/01, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 2003, nr 8.
  92. Wyrwisz J., Natura prawna przedstawicielstwa ustawowego, Wrocław 1969.
  93. Wyrwisz J., Przedstawicielstwo ustawowe a pełnomocnictwo w polskim prawie cywilnym, Wrocław 1967.
  94. Wyrwisz J., Przedstawicielstwo ustawowe w polskim prawie cywilnym, niepublikowana praca doktorska, Wrocław 1961.
  95. Zoll F., Zobowiązania w zarysie według polskiego kodeksu zobowiązań, Nakł. Gebethnera i Wolffa, Kraków 1945.
  96. Zoll F., Zobowiązania w zarysie, Gebethner i Wolff, Warszawa 1948.