Prześlij tekst
Nr 3 (177) (2008)
Artykuły

Gwarancje swobody sumienia sędziego w procesie cywilnym

[The guarantees of freedom of the judge's conscience in civil law procedures]

  • Aneta Łazarska

Opublikowane 2008-04-29

Słowa kluczowe

  • sędzia,
  • niezawisłość,
  • swobodna ocena dowodów,
  • proces cywilny,
  • judge,
  • sovereignty,
  • free assessment of evidence,
  • civil proceedings
    • ...Więcej
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Gwarancje swobody sumienia sędziego w procesie cywilnym: [The guarantees of freedom of the judge’s conscience in civil law procedures]. (2008). Studia Prawnicze The Legal Studies, 3 (177), 41-57. https://doi.org/10.37232/sp.2008.3.2

Abstrakt

Proces wymierzania sprawiedliwości wymaga wielkiego wkładu myśli, wiedzy i humanizmu. W procesie tym sędzia ma przyznaną szeroką władzę dyskrecjonalną, która uprawnia do wyboru przepisu prawnego, swobody interpretacyjnej i dowodowej oraz wyboru konsekwencji prawnej. Sędzia, oceniając fakty i dowody, mimo woli łączy prawo ze swoim wewnętrznym poczuciem sprawiedliwości, jako że wszelka wizja rzeczywistości jest raczej jej subiektywnym odtworzeniem aniżeli bezpośrednim widzeniem. Opierając się na pewnych wskazówkach, biorąc pod uwagę określone fakty lub je odpowiednio interpretując, sędzia może stworzyć inny obraz rzeczywistości i wyprowadzić z niego inne zastosowanie norm prawnych. Atrybut władzy dyskrecjonalnej nie uprawnia jednak do dowolności i arbitralności. Granice dyskrecjonalności i swobody sędziego wyznacza konstytucyjna zasada podległości sędziego Konstytucji i ustawom. W ujęciu pozytywnym oznacza to, że sędzia orzeka, opierając się tylko na prawie oraz zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem, natomiast w ujęciu negatywnym, że nikt z zewnątrz nie może wywierać na niego jakiegokolwiek nacisku.

 

This article introduces the guarantees of freedom of the judge's conscience in civil law procedures. Judges settle disputes and administer justice. Judges resolve conflicts related to private interests or the public interest. The results of their deci sions are real and fundamental for human lives. Verdicts given by them decide the rights to freedom and property of the people; sometimes they also define the rights and duties of entities. Judges are subordinated to the constitution and laws. Judges vow to administer justice not only according to law. They take an oath to administer justice according to their conscience. The conscience defines behavioral directives based on the category of "good" and "evil". Conscience is a hypothetical ability or faculty that distinguishes whether our actions are right or wrong. The conscience has an ethical, axiologi cal and legal dimension There are seven guarantees of freedom of the judge's conscience in civil law procedures. First, judges are independent, they are subordinated only to the con stitution and laws. Judges are privileged to immunity and cannot be dismissed. The independence of the judiciary is the basic right and freedom. Second, Judges are obliged to implement the actions specified in the law, while following the principle of impartiality and equal treatment of all zens, but they have the right to interpret legal regulations. Third, judicial Discretion, vague terms, gener al clauses and decision margins allow for individual decisions. Fourth, evidence confirming facts in the case are evaluated in accordance with the principle of free evaluation of evidence. Free does not mean discretionary, the judge evalu ates their reliability and strength of evidence on the basis of regulations, with the principle of correct reasoning, recommendation of knowledge and life experi ence, Fifth, the resolution of a case is not based on the mechanical deduction of consequences based on guidelines, being the general norms, but on the identifica tion of an optimal solution. During the evidence hearing the judge considers and simultaneously determines which norms should be applied to the specific case and determines the legal grounds for the decision. Sixth, the judge has the right to votum separatum. Finally, judges are not obliged to apply judgment. They can depart from the interpretation defined in line of judgment if they consider that a change in the interpretation would better support justice, Judges have the free dom of thought and making decisions. The judge's decisions in every case can't be mechanical deductions. This is rather more like finding the best solution and conviction of the optimal, well-ar gued decision, justified by the applied legal regulations and the conscience. The conscience causes that the judge's verdicts are just and have human dimensions.

Bibliografia

  1. Beauchamp T.L., Childress J.F., Zasady etyki medycznej, "Książka i Wiedza", Warszawa 1996.
  2. Cieślak M., Polska procedura karna, PWN, Warszawa 1971.
  3. Ereciński T., Gudowski J., Iwulski J., Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, LexisNexis, Warszawa 2002.
  4. Ereciński T., Rola rady sądownictwa w państwie demokratycznym, „Przegląd Sądowy” 1994, nr 5, s. 3-18.
  5. Ereciński T., W sprawie związania Sądu Najwyższego oceną prawną (art. 389 k.p.c.), „Państwo i Prawo” 1969 r., nr 7-8.
  6. Ereciński T., Weitz K., Efektywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce, „Przegląd Sądowy” 2005, nr 10, s. 3-36.
  7. Górski A., Dopuszczenie dowodu z urzędu a zarzucalność procesowa tej czynności, „Palestra” 2001, nr 11-12, s. 43-47.
  8. Gromadzki C., Glosa do wyroku SN z 12 grudnia 2000 r., „Przegląd Sądowy” 2003, nr 3.
  9. Gudowski J., Cywilna odpowiedzialność sędziego (z uwzględnieniem aspektów historycznych i prawnoporównawczych), [w:] L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar (red.), Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, "Zakamycze", Kraków 2005.
  10. Gudowski J., Węzłowe problemy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 1, s. 3-22.
  11. Gudowski J., Węzłowe problemy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 1, s. 3-22.
  12. Kubiak J., Zagadnienia przekonania sędziowskiego w procesie karnym, „Państwo i Prawo” 1975, nr 6.
  13. Kubiak J.R., Osobowość sędziego a stosowanie prawa, „Nowe Prawo” 1977, nr 5, s. 664-677.
  14. Leszczyński L., Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 2001.
  15. Mogilnicki A., Rapaport E.S., Kodeks postępowania karnego. Część II. Motywy ustawodawcze, F. Hoesick, Warszawa 1929.
  16. Mokry J., Osobowość sędziego a niezawisłość sędziowska. Studia z prawa postępowania cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, Warszawa 1985.
  17. Monteskiusz Ch., O duchu praw, De Agostini Polska, Ediciones Altaya Polska, Warszawa 2002.
  18. Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
  19. Morawski L., Precedens a wykładnia, „Państwo i Prawo” 1996, nr 10, s. 3-12.
  20. Murzynowski A., Zieliński A., Ustrój wymiaru sprawiedliwości w przyszłej konstytucji, „Państwo i Prawo” 1992, nr 9, s. 3-19.
  21. Orzeczenie SN z 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95, niepubl.
  22. Orzeczenie SN z 29 marca 1946 r., C III 1054/45, „Państwo i Prawo” 1946, nr 5-6.
  23. Orzeczenie TK z 9 listopada 1993 r., K 11/93, OTK 1993, nr 2, poz. 37.
  24. Perelman Ch., O sprawiedliwości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
  25. Piasecki K., Niezawisłość sędziowska- uwarunkowania i zagrożenia, [w:] Niezawisłość sędziowska. Materiały z konferencji naukowej z dnia 20 kwietnia 1990 r. w Popowie, Instytut Państwa i Prawa PAN, Warszawa 1990.
  26. Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1981.
  27. Pietrzkowski H., Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, LexisNexis, Warszawa 2006.
  28. Postanowienie SN z 14 września 1977 r., I PO 15/1977, Lex, nr 7994.
  29. Postanowienie SN z 16 października 1995 r., III CZP 145/95, Biuletyn SN 1995, nr 10.
  30. Postanowienie SN z 18 marca 1970 r., II CO 18/69, Lex, nr 6692.
  31. Postanowienie SN z 3 sierpnia 1973 r., II CZ 135/73, „Biuletyn Informacyjny SN” 1973, nr 9, poz. 172.
  32. Postanowienie SN z 9 lutego 1999 r., I CKN 802/98, OSN 1999, nr 7-8, poz. 141.
  33. Rabault H., Granice wykładni sędziowskiej, Wydawnictwo Naukowe "Scholar", Warszawa 1997.
  34. Sanetra W., O pojęciu jednolitości orzecznictwa sądowego oraz sposobach jej zapewnienia, „Przegląd Sądowy” 2007, nr 6, s. 5-25.
  35. Skrętowicz E., Zdanie odrębne w procesie karnym. Kwestie wybrane, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1984, t. XXXI, s. 103-111.
  36. Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Kantor Wydawniczy "Zakamycze", Kraków 2000.
  37. Szewczuk W., Sumienie. Studium psychologiczne, Książka i Wiedza, Warszawa 1988.
  38. Tokarczyk R.A., Sprawiedliwość jako naczelna wartość prawa, „Państwo i Prawo” 1997, nr 6, s. 3-20.
  39. Uchwała SN z 6 marca 1998 r., III CZP 70/97, OSNC 1998, z. 9, poz. 132.
  40. Ustawa z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 1996 nr 43 poz. 189.
  41. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2004 Nr 172, poz. 1804.
  42. Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. 2000 Nr 48, poz. 554.
  43. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. 2005 Nr 167, poz. 1398.
  44. Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1996.
  45. Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
  46. Wojciechowski B., Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
  47. Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004.
  48. Wróblewski J., Wartość a decyzja sądowa, Ossolineum, Wrocław 1973.
  49. Wyrok ETS z 30 września 2003 r., w sprawie C-224/01 Gerhard Kobler v. Austria, Celex, nr 62001CJ0224.
  50. Wyrok SN z 15 stycznia 2004 r., II CK 162/2003, Lex, nr 148240.
  51. Wyrok SN z 17 maja 2006 r., I CNP 14/06, Lex, nr 200877.
  52. Wyrok SN z 20 lutego 2002 r., V CKN 757/00, Lex, nr 56021.
  53. Wyrok SN z 22 lutego 2006 r., III CK 341/05, OSNC 2006, nr 10, poz. 174.
  54. Wyrok SN z 24 lipca 2006 r., I BP 1/06, OSNP 2007, nr 15-16, poz. 216.
  55. Wyrok SN z 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNCP 2007, nr 1, poz. 17.
  56. Wyrok SN z 4 stycznia 2007 r., V CSK 377/06, Lex, nr 277303.
  57. Wyrok SN z 7 marca 2001 r., I PKN 285/00, OSNCP 2003, nr 2, poz. 28.
  58. Wyrok SN z 9 lipca 1998 r., I PKN 226/98, OSNAPiUS 1999, nr 15, poz. 486.
  59. Wyrok SN z 9 marca 2006 r., II BP 6/05, OSNCP 2007, nr 3-4, poz. 42.
  60. Wyrok SN z 13 marca 1975 r., III CRN 466/74, OSPiKA 1976, nr 3, poz. 63.
  61. Wyrok TK z 15 września 1999 r., K 11/99, TTK 1999, nr 6, poz. 116.
  62. Wyrok TK z 2 października 2006 r., SK 34/06, OTK-A 2006, nr 9, poz. 118.
  63. Wyrok TK z 24 czerwca 2008 r., P 8/07, OTK-A 2008, nr 84, poz. 5.
  64. Wyrok z 12 września 1991 r., III ARN 32/91, PUG 1992, nr 2-3, poz. 4.
  65. Żurawski J., Etyka zawodowa sędziego ze szczególnym uwzględnieniem niezawisłości sędziego (uwag kilka), [w:] J. Gaj (oprac.), Niezawisłość sędziowska. Materiały z konferencji naukowej z dnia 20 kwietnia 1990 r. w Popowie, Sąd Najwyższy, Instytut Państwa i Prawa PAN, Warszawa 1990.