Abstrakt
Z przepisu § 1 art. 220 k.p.k. wynika, iż obowiązek zawiadomienia dotyczy tylko jednego członka rodziny. Należy więc przypuszczać, że w wypadku wskazania przez aresztowanego kilku z nich, prokurator może zażądać, aby podał on swoje preferencje. W razie odmowy prokurator powinien taką decyzję podjąć samodzielnie. Wydaje się, że w takim wypadku głównym kryterium wyboru powinien być fakt pozostawania danej osoby we wspólnym gospodarstwie domowym z aresztowanym.
Przy braku osób najbliższych i podejrzliwości organu ścigania prawdopodobna jest sytuacja, w której nikt nie zostanie zawiadomiony o fakcie aresztowania. Sądzę, że należałoby wstępnie zażądać od podejrzanego wyjaśnienia motywów, dla których wnioskuje o zawiadomienie osoby obcej, w razie podejrzenia o próbę matactwa. Jeśli przypuszczenia prokuratora się potwierdzą, a brak jest osób najbliższych, celowe wydaje się zawiadomienie albo dalszej rodziny (spoza kręgu art. 120 § 5 k.k.), albo zwrócenie się do zespołu adwokackiego w celu nawiązania kontaktu podejrzanego z ewentualnym obrońcą. W każdym razie absolutnie nie wolno dopuszczać do sytuacji, w której aresztowany, z powodu formalizmu organu ścigania przepada bez wieści.
Za element niezbędny w zawiadomieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy, jak się wydaje, uznać określenie miejsca osadzenia.
Wgląd w akta [postępowania przygotowawczego przez dziennikarza] nie jest równoznaczny ze zgodą na publikację, co oznacza, że organ procesowy ma swobodę limitowania zakresu informacji, które mogą być wykorzystane, a nawet władny jest objąć ich całość embargiem czasowym. W ten sposób zapewnia się ochronę tajemnicy i efektywność śledztwa.
Ochrona interesu prywatnego służy w doktrynie jako uzasadnienie zakazu publikacji ekspertyz medycznych oraz ich dokumentacji. Nie negując słuszności tych twierdzeń chciałabym wyrazić pogląd, iż zezwolenie na publikację materiałów tego rodzaju w ogóle nie leży w kompetencjach organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Wniosek ten wyprowadzam z założenia, iż uchylenie tajemnicy zawodowej jako warunek sine qua non udziału biegłych w procesie następuje wyłącznie dla celów dowodowych. Nie oznacza to, że tajemnica w ogóle istnieć przestaje. Prokurator nie może więc nią dysponować dowolnie i własne uprawnienie do poznania faktów nią objętych przekazywać na bliżej nie oznaczoną liczbę czytelników prasy. Ze względu na to, że zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy służy jedynie wypełnieniu roli eksperta w procesie, sądzić można, iż art. 14 ust. 5 p.p. nie ma tu zastosowania. Biegły nie jest bowiem osobą udzielającą informacji, a tym samym nie ma żadnej możliwości wyjednania zgody na publikację od niego osobiście.
Na zasadzie art. 133 § 1 k.p.k. dopuszcza się utrwalenie przesłuchania za pomocą aparatury dzwiękowej oraz kamer. Zgoda osób poddanych przesłuchaniu nie jest tu wymagana, żąda się jedynie, aby były one uprzedzone o rejestracji. Przepis ten obliczony jest na cele dokumentacyjne i w żadnym razie nie można domniemywać, że zarejestrowany materiał może być bez ograniczeń rozpowszechniany. Redakcja musi przed nadaniem nagrania fonicznego lub video wyjednać zgodę na rozpowszechnianie od osób, których wypowiedzi lub wizerunki utrwalono (art. 13 ust. 2, art. 14 ust. 1 p.p.). Jeśli osobą tą jest podejrzany, sytuacja prawna zmienia się, gdy prokurator na mocy art. 13 ust. 3 p.p. zezwoli na ujawnienie jego wizerunku. De lege lata zezwolenie to zastępuje zgodę podejrzanego. Prawo prasowe nie przewiduje natomiast stosowania tego przepisu wobec rejestracji fonicznych. Mimo że głos w rozumieniu k.c. nie podlega ochronie cywilnoprawnej, w razie nadania wypowiedzi podejrzanego bez jego zgody, dziennikarz poniesie odpowiedzialność na podstawie art. 49 p.p.
Czy dziennikarz może przeprowadzić paralelne dochodzenie, mające na celu ustalenie interesujących go okoliczności? Nie ma żadnych podstaw prawnych do uznania tego rodzaju działalności za nielegalną, chyba że dziennikarz swoim zachowaniem wypełnia dyspozycję art. 252 § 1 k.k. Wbrew poglądom wyrażanym w doktrynie trudno zaakceptować zobowiązanie dziennikarza do przekazywania ustalonych przez siebie danych prokuratorowi. Jeśli nie chodzi tu o przypadki określone w art. 250 § 1 k.k. lub 254 § 1 k.k., to takie odwrócenie ról nie da się uzasadnić w obowiązującym stanie prawnym.
Stosownie do obowiązującej interpretacji art. 255 § 1 k.k., podejrzany, upatrując w prasie szansę dla obrony we własnej sprawie, musiałby wyjednać u prokuratora zgodę na spotkanie z dziennikarzem. Wątpliwe, aby zgoda tego rodzaju została mu udzielona. Ten sam wniosek należałoby wysnuć w przypadku, gdy uznalibyśmy, iż publiczne rozpowszechnianie nie jest identyczne z prawem do udzielania informacji. Organ ścigania miałby więc decydować, czy podejrzany ma prawo polemiki z koncepcją prokuratora, wykorzystując w tym celu np. druk materiału własnego autorstwa.
Można sobie wyobrazić depenalizację podobnych zachowań przez stosowanie konstrukcji stanu wyższej konieczności.
Autor proponuje następującą wykładnię art. 255 § 1 k.k. Pojęcie „wiadomości z postępowania przygotowawczego” odnosi się wyłącznie do informacji uzyskanych od organu ścigania bezpośrednio lub pośrednio (tj. w drodze wglądu w akta). Zezwolenie na publiczne rozpowszechnianie nie może być konkludentne, ale wyrażone w oczywisty sposób. Udzielając zezwolenia organ procesowy może nałożyć embargo czasowe lub merytoryczne, wiążące do końca okresu, w którym sprawa pozostaje w jego dyspozycji (art. 14 ust. 3 p.p.). Odpowiedzialności podlega osoba publikująca informacje bez zezwolenia lub z naruszeniem embarga. W tym przypadku art. 255 § 1 k.k. jest lex specialis wobec art. 49 p.p., dotyczącego prawnej odpowiedzialności za naruszenie embarga. Osobą tą jest pracownik środków masowego przekazu lub inna osoba działająca w tym charakterze. Zgoda na publiczne rozpowszechnianie nie może być utożsamiana z prawem prokuratora do cenzury materiału dziennikarskiego. Dotyczy ona bowiem wiadomości, a nie ich interpretacji (art. 14 ust. 4 p.p.). Przedstawianie tekstu do autoryzacji uzasadnione jest wyłącznie w celu autoryzacji wypowiedzi przytaczanych dosłownie (art. 14 ust. 2 p.p.).
It follows from the provision of Article 220(1) of the Code of Criminal Proceeding that the notification obligation applies to one family member only. It must therefore be presumed that if the arrested person indicates multiple family members, the prosecutor may require him or her to state the preference. If such a preference statement is refused, the prosecutor should make such a decision alone. It seems that in such a case the main selection criterion should be the fact that the given person shares the household with the arrested person.
In the absence of next of kin and the suspicion of law enforcement, it is likely that nobody will be notified about the arrest. I believe that if a trickery is suspected, the suspected person should first explain the motivation behind the notification of a stranger. If the suspicions of the prosecutor are confirmed and there are no next of kin, it seems expedient to notify either a member of more distant family (outside the circle defined in Article 120(5) of the Criminal Code) or to approach the legal team in order to establish contact between the suspect and a possible barrister. In any case, a situation in which the arrested person vanishes without any notice must be strictly prevented.
It seems that the identification of the detention location should be regarded as an essential element in the notification of pre-trial detention.
Inspection of the [preparatory investigation] file by a journalist does not amount to a consent to publication, which means that the trialling authority can freely limit the scope of the information that can be used and even has the power to embargo all of the information for a period of time. In this way, secrecy is protected and the effectiveness of the investigation is ensured.
The protection of private interest serves in the doctrine as a justification for the prohibition of the publication of medical expert reports and their documentation. Without negating the validity of these claims, I would like to express the view that the approval of the publication of such materials does not lie at all within the competence of the pre-trial investigation authority. I have derived this conclusion from the assumption that the waiver of professional confidentiality as a sine qua non condition for the participation of experts in the trial is made for evidence purposes only. This does not mean that secrecy ceases to exist at all. The public prosecutor cannot therefore use it arbitrarily and transfer his or her own right to know the facts covered by such a waiver to an unspecified number of press readers. Because of the fact that the waiver from the confidentiality obligation is used only to fulfil the role of the expert in the process, it can be assumed that Article 14(5) of the Press Law does not apply here. The expert is not a person providing information and thus a personal consent for publication cannot be obtained from the expert.
Pursuant to Article 133(1) of the Code of Criminal Proceeding, it is permissible to record the interrogation using sound equipment and cameras. The consent of the persons subjected to the interrogation is not required here, it is only requested that they are warned of the recording. This provision is aimed at documentary purposes and cannot be anyhow presumed that the recorded material can be disseminated without restriction. Before a broadcast of a sound or video recording, the editors must obtain a consent for dissemination from people, the statements or images of whom have been recorded (Article 13(2), Article 14(1) of the Press Law). If the suspect is such a person, the legal situation changes when the prosecutor authorises the disclosure of the image of the suspect according to Article 13(3) p.p. De lege lata, this authorisation replaces the consent of the suspect. On the other hand, the Press Law does not provide for the application of this provision to audio recordings. Although according to the Civil Code, voice is not subject to civil-legal protection, if a statement of the suspect is released without their consent, the journalist bears the liability according to Article 49 of the Press Law.
Can a journalist conduct a parallel investigation to establish the interesting circumstances? No legal basis for declaring this type of activity illegal exists, unless the journalist fulfils the disposition of Article 252(1) of the Criminal Code through his or her behaviour. Contrary to the views expressed in the doctrine, it is difficult to accept the obligation of a journalist to provide the data he or she has collected to the prosecutor. Unless the cases in question include cases set out in Article 250(1) of the Code of Criminal Proceeding or 254(1) of the Code of Criminal Proceeding, such a role reversal cannot be justified according to the current state of the law.
According to the current interpretation of Article 255(1) of the Criminal Code, a suspect perceiving the press as an opportunity to defend his or her own case, would have to obtain permission to meet with a journalist from the prosecutor. Such a consent is unlikely to be granted. The same conclusion would have to be reached if we considered that public dissemination is not identical to the right to provide information. The law enforcement agency would thus have to decide whether the suspect has the right to contents the concept of the prosecutor, using, for example, his or her proprietary, printed material.
It is conceivable to decriminalise similar behaviour by applying the construct of the state of higher necessity.
The author proposes the following interpretation of Article 255(1) of the Criminal Code. The term “news from a preparatory proceeding” is referring only to information obtained from a law enforcement agency directly or indirectly (i.e. by viewing the files). Permission for public dissemination must not be concluding, but should be explicitly expressed. When granting an authorisation, the trialling authority may impose a temporal or substantive embargo, binding until the end of the period during which the case is covered by its competences. A person publishing information without an authorisation or violating the embargo is subject to liability. In this case, Article 255(1) of the Criminal Code is lex specialist against Article 49 of the Press Law related to legal liability for embargo violation. That person is a media employee or other person acting in that capacity. Consent to public dissemination cannot be equated with a prosecutor's right to censor journalistic material. This is because the consent applies to the news and not to the interpretation thereof. The submission of a text for approval is justified only for the purpose of authorisation of directly quoted statements (Article 14(2) of the Press Law).
