Jurysdykcja Międzynarodowego Trybunału Karnego

Abstrakt

Na zakończenie obrad o historycznym znaczeniu dla całej społeczności międzynarodowej (powszechnie zwanych Konferencją Rzymską), Konferencji Dyplomatycznej Pełnomocników Rządów ds. Utworzenia Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK), w nocy z 17 na 18 lipca 1998 r. w Rzymie został przyjęty statut tego trybunału. Do 31 grudnia 2000 r. (końcowy termin, do którego ten traktat międzynarodowy był otwarty do podpisu) podpisało go 139 państw. W dniu 11 kwietnia 2002r. liczba ratyfikacji przekroczyła próg wyznaczony w Statucie dla jego wejścia w życie. Oznacza to, że Statut zaczął obowiązywać od dnia 1 lipca 2002 r. Do dnia 10 lutego 2003 r. Statut ratyfikowało 89 państw. Polska podpisała Statut 9 kwietnia 1999 r. Ratyfikacja nastręczała jednak sporo kłopotów z uwagi na konieczność rozstrzygnięcia problemu zgodności niektórych postanowień Statutu z Konstytucją z 1997 r. Mimo że wniosek o ratyfikację został złożony w Sejmie już w grudniu 2000 r., ustawa upoważniająca Prezydenta RP do dokonania ratyfikacji została uchwalona przez Sejm w dniu 5 lipca 20O1 r., a następnie na początku sierpnia zaaprobował ją Senat.

W polskim systemie prawa język prawny i prawniczy rzadko posługuje się określeniem „jurysdykcja” (pewnym wyjątkiem może być kodeks postępowania cywilnego), częściej w znaczeniu jurysdykcji bywa używane określenie „właściwość”. Dlatego termin ten wymaga wyjaśnienia z uwzględnieniem specyfiki Międzynarodowego Trybunału Karnego. Jurysdykcję należy rozumieć jako prawo danego organu do orzekania w sprawie, która nie ma charakteru wyłącznie krajowego, ale zawiera w sobie element międzynarodowy. Ze względu na międzynarodowy wymiar jurysdykcji należy założyć, że w tym przypadku prawo do orzekania w sprawie powstaje w wyniku sporu kompetencyjnego między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego (państwami). Kwestia jurysdykcji w sprawach karnych ujawnia się zwłaszcza wtedy, gdy organ ma orzekać w sprawie cudzoziemca.

Nie można w prosty sposób odnieść do MTK tradycyjnego rozumienia jurysdykcji. Definicja ta musi być zmodyfikowana. Po pierwsze, w przypadku Trybunału spór kompetencyjny (jurysdykcyjny) rozgrywa się nie między dwoma państwami, ale między organem międzynarodowym a państwem. Po drugie, aspekt międzynarodowy ujawnia się nie przez obywatelstwo sprawcy ale przez samo przestępstwo. Trybunał bowiem będzie rozstrzygał najcięższe zbrodnie wagi międzynarodowej. Po trzecie, spór kompetencyjny między stronami jest sformalizowany, tzn. zasady oraz procedura jego rozstrzygnięcia są ściśle określone w Statucie. Charakterystyczne również jest to, że w sporze tym brak równorzędności między państwem a Trybunałem. Z jednej strony państwo zajmuje uprzywilejowaną pozycję, gdyż w myśl zasady komplementarności przysługuje mu pierwszeństwo przy wykonywaniu jurysdykcji. Z drugiej strony jednak wyraźnie rysuje się nadrzędna i dominująca rola Trybunału jako organu, który będzie rozstrzygał spór kompetencyjny. Przedmiotem niniejszego opracowania jest jedynie ta część złożonej problematyki jurysdykcji MTK, która dotyczy sprecyzowania jej zakresu, w różnych wymiarach: przedmiotowym, czasowym i osobowym. Można tutaj mówić o „elementach statycznych” jurysdykcji. Poza zakresem rozważań pozostaje mechanizm uruchamiania jurysdykcji, a więc kwestia wszczęcia i dalszego prowadzenia postępowania przed Trybunałem lub jego organami. Analogicznie można je określić mianem „elementów kinetycznych” jurysdykcji.

At the conclusion of a session of historic importance to the entire international community (commonly referred to as the Rome Conference), the Diplomatic Conference of Plenipotentiaries on the Establishment of an International Criminal Court (ICC), the Statute of the Court was adopted in Rome on the night of 17-18 July 1998. By 31 December 2000 (the final date by which this international treaty was open for signature), 139 states had signed it. On 11 April 2002, the number of ratifications exceeded the threshold set by the Statute for its entry into force. This means that the Statute became effective on 1 July 2002. As of 10 February 2003. 89 States had ratified the Statute. Poland signed the Statute on 9 April 1999. However, ratification posed a number of problems due to the need to resolve the issue of the compatibility of certain provisions of the Statute with the 1997 Constitution. Although the request for ratification was submitted to the Sejm as early as December 2000, the law authorising the President of the Republic of Poland to perform ratification was passed by the Sejm on 5 July 2001, and was subsequently approved by the Senate in early August.

In the Polish legal system, the legal and juridical language rarely uses the term 'jurisdiction' (the Code of Civil Procedure may be a certain exception), in the Polish language we would rather say ‘competence’ than jurisdiction. Therefore, the term needs to be clarified taking into account the specificity of the International Criminal Court. Jurisdiction should be construed as the right of a given authority to adjudicate a case that is not purely national but has an international element. Due to the international dimension of jurisdiction, it must be assumed that in this case the right to adjudicate a case arises as a result of a dispute of competence between two subjects of international law (states). The issue of criminal jurisdiction comes to the fore particularly when an authority is to rule on a foreign national.

The traditional understanding of jurisdiction cannot be simply applied to the ICC. This definition needs to be modified. Firstly, in the case of the Court, the competence (jurisdictional) dispute is not between two states, but between an international body and a state. Secondly, the international aspect is revealed not by the nationality of the perpetrator but by the crime itself. Indeed, the Court will adjudicate on the most serious crimes of international importance. Thirdly, the dispute of competence between the parties is formalised, i.e. the rules and the procedure for its resolution are strictly defined in the Statute. It is also characteristic of the lack of equivalence between the State and the Court in this dispute. On the one hand, the state is in a privileged position, as it enjoys priority in the exercise of jurisdiction under the principle of complementarity. On the other hand, however, the overarching and dominant role of the Court as the body that will resolve the competence dispute is clearly in view. The subject of this study is only that part of the complex issue of the ICC's jurisdiction that concerns the clarification of its scope, in its various dimensions: subject matter, time and persons. One can speak here of the 'static elements' of the jurisdiction. Outside the scope of consideration is the mechanism for triggering jurisdiction, that is, the question of initiating and continuing proceedings before the Court or its authorities. Similarly, they can be referred to as the 'kinetic elements' of the jurisdiction.